نشریه تحقیقات بذر
پیاپی 35 (تابستان 1399)

این پژوهش به منظور بررسی اثر پیش تیمار هورمون اکسین و ارزیابی تحمل به تنش شوری بر رفتار جوانه زنی و خصوصیات رشد گیاهچه های مرزه، در سال 1398 در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشگاه شاهد تهران به صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا شد، عامل اول شامل چهار سطح شوری کلرید کلسیم (CACL) (صفر، 40، 80، 120 میلی مولار) و عامل دوم هورمون اکسین (LAA) (ایندرول -3- استیک اسید) در چهار سطح (صفر، 2/0، 4/0، 6/0 میلی گرم بر لیتر) اعمال شد. نتایج آزمایش نشان داد که اثر متقابل تیمار اکسین و شوری بر صفات درصد جوانه زنی، شاخص بنیه، طول ریشه چه، ساقه چه و نسبت آن ها، وزن خشک، محتوای رطوبت نسبی، محتوای رنگیزه های فتوسنتزی گیاهچه ها معنی دار بود. بیشترین درصد جوانه زنی مربوط به پیش تیمار اکسین با غلظت 4/0 (میلی گرم بر لیتر) با میانگین 63 درصد بود. تنش شوری باعث کاهش ویژگی های جوانه زنی و پارامترهای رشد گیاه مرزه شد. نتایج نشان داد که پیش تیمار بذر با هورمون های اکسین در شرایط تنش شوری باعث افزایش جوانه زنی بذرهای گیاه دارویی مرزه شد.

هدف این آزمایش بررسی تاثیر پرایمینگ با نمک های مختلف بر بهبود ظهور گیاهچه و بهبود جذب عناصر توسط گیاهچه پنبه رقم خرداد در شرایط شور و غیر شور در بستر خاک است. به این منظوررقم خرداد بعد از پرایم شدن با محلول های سولفات روی 5/1 درصد، نیترات پتاسیم 2 درصد، پتاسیم دی هیدروژن فسفات 5/0درصد، کلرید پتاسیم 5/1درصد، کلرید کلسیم 5/0درصد و سولفات منگنز 1/0درصد در گلدان در محیط خاک با آب غیر شور و شوری 7 در سه تکرار بر مبنای طرح کاملا تصادفی بصورت فاکتوریل با دو فاکتور شوری و روش پرایمینگ کشت شدند. نتایج آزمون سبزشدن گیاهچه در شرایط خاک غیر شور نشان داد که کلرید کلسیم 5/0 درصد بیشترین سرعت سبزشدن را در شرایط غیر شور داشت و زمان تا 50 درصد سبز شدن 3 روز کمتر بود و میزان جذب کلسیم 37 درصد بیشتر از شاهد (بذور پرایم نشده) بود. میزان جذب روی در بذور پرایم شده با سولفات روی 7 برابر بذور پرایم نشده بود. در شرایط شور (dS/m 7) بیشترین سرعت سبز شدن در تیمار سولفات منگنز و سولفات روی مشاهده شد و کمترین سرعت سبزشدن در تیمار پتاسیم دی هیدروژن فسفات بود. میزان پتاسیم گیاهچه تولیدی از هیدروپرایم 5/0 درصد کمتر از گیاهچه پرایم شده با نیترات پتاسیم و پرایم نشده بود و این تفاوت در شرایط شور بیشتر از شرایط غیر شور بود. با توجه به نتایج این پژوهش در شرایط شور تیمار سولفات منگنز و نیترات پتاسیم و برای شرایط غیر شور تیمار کلرید کلسیم و سولفات روی توصیه می شود.

آتریپلکس یک گونه بردبار در برابر عوامل محدود کننده محیط های خشک و بیابانی مانند شوری و خشکی است که از نظر تولید علوفه و تثبیت خاک نیز اهمیت دارد. از آنجا که تکثیر این گیاه بوسیله بذر انجام می شود، استفاده از روش پرایمینگ با بهبود جوانه زنی بذرها باعث افزایش کارکرد آنها در شرایط تنش می شود. در این تحقیق تاثیر اسموپرایمینگ با سطوح مختلف غلظت-های کلرورسدیم بر رشد ریشه چه، ساقه چه و گیاه‏چه سه گونه مرتعی A. canescens A. verciffera, Atriplex griffithi, مورد بررسی قرارگرفت. آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1397 انجام شد. تیمارهای پرایمینگ شامل غلظت های مختلف کلرور سدیم (10، 20، 30 میلی گرم/لیتر) در سه زمان (24، 48 و72 ساعت) و شاهد (آب مقطر) بود. اثرات متقابل تیمارها و مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون تجزیه واریانس و آزمون دانکن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که پرایمینگ باعث افزایش طول ریشه چه، ساقه چه و گیاه‏چه در گونه های مورد مطالعه می شود. تاثیر تیمار گونه در سطح یک درصد و تیمارهای غلظت و زمان در سطح پنج درصد بر میانگین طول ریشه چه معنی دار شدند. همچنین بین سطوح مختلف تیمارهای گونه، شرایط و غلظت، به لحاظ میانگین طول ساقه چه، اختلاف معنی داری در سطح یک درصد وجود داشت. از طرفی بررسی اثرات متقابل سه گانه نشان داد که میانگین طول گیاه‏چه تحت تاثیر تیمارهای گونه، شرایط و زمان در سطح پنج درصد معنی دار شد. همچنین نتایج نشان داد که گونه ی A.canescens از نظر شاخص های اندازه گیری شده بر اثر تیمارها عملکرد بهتری نسبت به دو گونه ی دیگر داشت.

جوانه زنی از مهمترین فرآیندهای مهم در زندگی گیاهان است و گزارش های متعددی نشان می دهند که چنانچه مرحله جوانه زنی یک بذر در شرایط تنش با موفقیت همراه باشد، در مراحل بعدی رشد و نمو، گیاهچه هایی با بنیه بهتر و سیستم ریشه ای قوی تر تولید خواهند کرد. در این راستا به منظور بررسی اثر سطوح مختلف عصاره جلبک دریایی و تنش خشکی بر شاخص-های جوانه زنی و رشدی گوجه فرنگی (رقم موبیل) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار به اجراء درآمد. عوامل مورد بررسی شامل: عصاره جلبکی در 4 سطح (0، 1، 2 و 3 درصد) و تنش خشکی در چهار سطح (0، 3/0- ، 6/0- و 9/0- مگاپاسکال) بود. نتایج نشان داد که عصاره جلبک دریایی در تمامی سطوح موجب افزایش معنی دار درصد جوانه زنی، آندوسپرم مصرفی، طول ریشه چه، وزن خشک ریشه چه و طول گیاهچه شد. در بررسی اثرات متقابل عصاره و تنش مشاهده شد که تنش خشکی در تمامی سطوح (3/0-، 6/0- و 9/0- مگاپاسکال) موجب کاهش معنی دار کلیه صفات مورد بررسی در مقایسه با شرایط بدون تنش شد اما کاربرد عصاره جلبکی به ویژه در سطوح 2 و 3 درصد حجمی منجر به افزایش سرعت جوانه زنی، قدرت جوانه زنی، میانگین مدت زمان جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، طول ساقه چه و وزن خشک ساقه چه شد. با توجه به نتایج این پژوهش استفاده از عصاره جلبک دریایی آسکوفیلوم نودوسوم در خاک می تواند در بهبود شاخص های جوانه زنی، خصوصیات رشدی و استقرار مناسب گیاهچه نقش مهمی ایفا کند و باعث افزایش عملکرد این گیاه در شرایط تنش خشکی گردد.

ترکیبات آللوپاتیک در تنوع زیستی و توانایی تولید اکوسیستم ها نقش عمده ای دارند بر همین اساس در این پژوهش اثر آللوپاتی گونه دارویی و اسانس دار Artemisia aucheri بر ویژگی های اولیه جوانه زنی گونه Medicago sativa var.blak مورد بررسی قرار گرفت. برای تهیه اسانس از دستگاه کلونجر استفاده شد. آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور غلظت اسانس (سطح صفر (شاهد)، ppm 100، ppm 200، ppm 300، ppm 400، ppm500) انجام گردید. 4 تکرار 50 تایی از بذر گونه ها روی دو لایه کاغذ صافی واتمن 42 داخل پتریدیش های دارای قطر 10 سانتیمتر قرار گرفت. نمونه ها در شرایط کنترل شده ژرمیناتور با دمای تناوبی 25 -15 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی %95 و تناوب نوری 8 ساعت روشنایی و 16 ساعت تاریکی قرار گرفتند. شمارش بذرها تا روز چهاردهم به منظور تعیین ویژگی های جوانه زنی و رشد اولیه بذور قره یونجه ادامه یافت. نتایج نشان داد که بیشترین درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه، میانگین طول رشد ساقه چه و میانگین طول ریشه چه مربوط به تیمار شاهد بود. و در این تیمار کمترین مدت زمان لازم برای جواته زدن 56/1 روز بود. درصد جوانه زنی در تیمار شاهد 94 درصد بود. بذور یونجه سیاه تا غلظت ppm 300 به جوانه زدن ادامه دادند. کمترین میزان جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه، میانگین طول رشد ساقه چه و ریشه چه در این غلظت به حداقل رسید. درصد جوانه زنی در غلظت ppm300 معادل 5 درصد به دست آمد. در غلظت های 400 و 500 ppm جوانه زنی به طور کامل متوقف شد.

جوانه زنی اندک و نامنظم، یکی از مشکلات مهم و اصلی در تکثیر بسیاری از گیاهان دارویی است که با استفاده از روش های مختلف می توان این مشکل را مرتفع نمود. بدین منظور آزمایشی با هدف بررسی اثر تغذیه پایه مادری بر ویژگی های جوانه زنی بذر پونه سای خوشه ای به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به مرحله اجرا درآمد. عوامل مورد مطالعه شامل کودهای شیمیایی ماکرو فسفر و نیتروژن در چهار سطح و کود زیستی نیز در چهار سطح بودند که به شکل تیمار ریشه نشاء قبل از کاشت اعمال گردیدند. نتایج اثر کود شیمیایی نشان داد که در تیمار شاهد و تیمار کاربرد 150 کیلوگرم فسفر در هکتار بیشترین رشد طولی ریشه چه، وزن خشک ریشه چه و وزن خشک گیاهچه حاصل می شود. در مورد طول گیاهچه، تیمار شاهد بالاترین تاثیر را در پی داشت. بر اساس نتایج اثر کود زیستی، بیشترین وزن خشک ریشه چه با میانگین های 0014/0 و 00013/0 گرم در تیمارهای قارچ میکوریزای آربوسکولار (AM) بعلاوه میکروارگانیسم های حل کننده فسفات (PSM) و شاهد حاصل شد. نتایج حاصل از مقایسات میانگین برهمکنش کود شیمیایی- کود زیستی، نشان داد که وزن تر گیاهچه در تیمار 150 کیلوگرم فسفر در هکتار (N0P150) به همراه کود زیستی AM+PSM + ریزوباکتری محرک رشد گیاه (PGPR)، درصد و سرعت جوانه زنی در تیمار شاهد و تیمار N0P150 به همراه کود زیستی AM+PSM، شاخص بنیه طولی در تیمار شاهد و وزن هزار دانه در تیمار کاربرد 150 کیلوگرم فسفر در هکتار (N0P150) به همراه کاربرد کود زیستی AM+PSM+PGPR از بالاترین مقادیر برخوردار بودند.

به منظور ارزیابی اثر پرایمینگ بذر با سلنیوم بر شاخص های جوانه زنی و فیزیولوژیکی بالنگو تحت تنش خشکی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 96 در دانشگاه شاهد انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل پنج سطح شوری (صفر، 5/2، 5، 5/7 و 10 دسی زیمنس بر متر) و چهار سطح سلنیوم (صفر، 25/0، 5/0 و 1 درصد) بودند. نتایج نشان داد اثر سلنیم و شوری بر شاخص های جوانه زنی (درصد و سرعت جوانه زنی، ضریب جوانه زنی، واریانس جوانه زنی و یکنواختی جوانه زنی) و شاخص های فیزیولوژیکی گیاهچه (کلروفیل a، b و کلروفیل کل، کارتنویید، فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز) معنی دار بود. بیشترین درصد جوانه زنی در سطوح 25/0 و 5/0 درصد سلنیوم و سطوح صفر و 5/2 دسی زیمنس بر متر نمک حاصل شد. شوری رنگیزه های گیاهی (کلروفیل a، b و کلروفیل کل) را کاهش داد. میانگین های رنگیزه های گیاهی در سطح 25/0 درصد سلنیوم نسبت به سایر سطوح سلنیوم در بالاترین سطح بود. در سلنیوم سطح 25/0 درصد ، بالاترین میزان فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز به دست آمد و همچنین با افزایش سطح شوری، فعالیت هر دو آنزیم یاد شده افزایش یافت. به طور کلی می توان نتیجه گرفت در این مطالعه، تیمار 25/0 درصد سلنیوم در کاهش اثرات منفی شوری موثرترین تیمار بود.