نشریه تحقیقات بذر
پیاپی 34 (بهار 1399)

به منظور بررسی تاثیر پیش تیمارهای مختلف بر ویژگی های جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه چغندرقند (رقم فرناندو) تحت تنش شوری، پژوهشی در سال 1395 به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد اجرا گردید. عوامل آزمایش شامل پیش تیمار سالسلیک اسید (3/0 و 6/0 میلی مولار)، هیدروپرایم (24 و 48 ساعت) و تنش شوری (0، 3-، 6- و 9- دسی زیمنس بر متر) بود. نتایج تجزیه واریانس اثر تسریع کننده ها بر ویژگی های جوانه زنی بذر چغندرقند نشان داد که اثر تسریع کننده ها بر صفات درصد جوانه -زنی کل، طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، محتوی رطوبت نسبی، ضریب جوانه زنی و شاخص وزنی بنیه بذر در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. هم چنین اثر تنش شوری و نیز اثر توام پیش تیمار و تنش شوری بر تمامی صفات مذکور در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیش ترین درصد جوانه زنی (9/12 درصد) مربوط به پیش تیمار هیدروپرایم 48 ساعت و تنش شوری 3- دسی زیمنس بر متر و کم ترین درصد جوانه زنی (75/6 درصد) مربوط به پیش تیمار سالسیلیک اسید 3/0 میلی مولار و تنش شوری 9- دسی زیمنس بر متر بود. بیش ترین و کم-ترین شاخص وزنی بنیه بذر به ترتیب مربوط به تیمار سالسیلیک اسید 6/0 میلی مولار و تنش شوری 9- دسی زیمنس بر متر (1/9850) و شاهد و تنش شوری 9- دسی زیمنس بر متر (730) بود. به طور کلی پیش تیمار سالسیلیک اسید 6/0 میلی مولار جهت افزایش بنیه بذر گیاه چغندرقند توصیه می شود.

به منظور بررسی اثر کشت مخلوط ذرت و سویا به روش جایگزینی بر کمیت و کیفیت بذر، آزمایشی فصل زراعی 93-1392 در منطقه اهواز به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این پژوهش تیمارهای آزمایش شامل چهار تاریخ کاشت (21 تیر، 31 تیر، 10 مرداد و 20 مرداد) و پنج نسبت اختلاط (100 درصد ذرت، 100 درصد سویا،50 درصد ذرت+50 درصد سویا، 75 درصد ذرت+25 درصد سویا، 25 درصد ذرت+75 درصد سویا) بود. بالاترین و پایین ترین طول گیاهچه و وزن هزار دانه ذرت و سویا و همچنین عملکرد دانه ذرت به ترتیب در تاریخ کاشت 21 تیرماه و 10 مرداد ماه مشاهده شد. در نسبت های مختلف اختلاط ذرت و سویا، با تاخیر در کاشت، سرعت جوانه زنی بذرهای تولید شده و وزن خشک گیاهچه های حاصل از این بذرها در ذرت و سویا بطور معنی داری کاهش یافت، بطوری که در نسبت های اختلاط مختلف تاریخ کاشت 21 تیرماه بهترین تاریخ کشت و 20مردادماه بدترین تاریخ کشت بود. کشت خالص ذرت و سویا در تاریخ های مختلف کشت نیز نسبت به سایر نسبت های اختلاط بالاترین مقادیر را در مورد این صفات داشت. عملکرد بذر سویا در نسبت های مختلف اختلاط ذرت و سویا بطور معنی داری در اثر تاخیر کاشت کاهش یافت و بالاترین عملکرد بذر سویا در کشت خالص این گیاه و تاریخ کشت 21 تیرماه مشاهده شد.

به منظور ارزیابی اثر رقم بر شاخص های جوانه زنی و رشدی گیاه کینوا تحت تنش شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در سال 97 در دانشگاه شاهد اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل دو رقم (تی تی-کاکا و ردکارینا) و چهار سطح شوری (صفر، 3، 6 و 9 دسی زیمنس برمتر سدیم کلرید) بودند. نتایج نشان داد افزایش شوری تا 3 دسی زیمنس برمتر، درصد جوانه زنی را به میزان 17 درصد افزایش داد و با بالارفتن غلظت شوری، این شاخص کاهش یافت و همچنین شوری باعث افزایش مدت زمان لازم برای جوانه زنی 90 درصد بذرها، کاهش طول گیاهچه و کاهش تعداد گیاهچه نرمال گردید. اثر رقم نیز بر میزان تغییرات این شاخص ها متفاوت بود، به طوریکه میانگین مربوط به درصد جوانه-زنی و طول گیاهچه در رقم تی تی کاکا نسبت به رقم ردکارینا بالاتر بود و زمان لازم برای جوانه زنی 25، 50 و 90 درصد بذرها نیز در رقم تی تی کاکا پایین تر از از رقم ردکارینا بود که نشان دهنده کم بودن زمان جوانه زنی در رقم تی تی کاکا بود. اثر متقابل شوری و رقم بر میانگین مدت زمان جوانه زنی معنی دار بود و در بالاترین سطح شوری میانگین این شاخص در رقم ردکارینا نسبت به رقم تی تی کاکا 31 درصد افزایش نشان داد که نشان از دیر جوانه زدن رقم ردکارینا نسبت به تی تی کاکا در تنش شوری بوده است. به طور کلی می توان نتیجه گرفت رقم ردکارینا در این آزمایش نسبت به رقم تی تی کاکا ضعیف تر عمل نموده و نسبت به شوری حساس تر است.

به منظور بررسی اثر آللوپاتی عصاره هیدرو متانولی اندام هوایی کنجد زراعی بر خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه ای علف هرز خربزه وحشی، آزمایشی در محیط پتری دیش در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه علف های هرز بخش تحقیقات گیاهپزشکی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان در سال 1396 به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایشی شامل غلظت های مختلف عصاره هیدرومتانولی (100،90،80،70،60،50،40،30،20،10 درصد) و محلول آب مقطر به عنوان تیمار شاهد بود. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت عصاره هیدرومتانولی کنجد زراعی، درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی خربزه وحشی به طور معنی داری کاهش یافت. غلظت های پایین (10 و 20 درصد) عصاره اندام هوایی کنجد تاثیر معنی داری بر یکنواختی جوانه زنی خربزه وحشی در مقایسه با شاهد نشان ندادند؛ اما این صفت در غلظت 30 درصد و بالاتر عصاره به شدت کاهش نشان داد. شروع موثر جوانه زنی در تیمار شاهد با 7 ساعت، کمترین زمان را به خود اختصاص داد، درحالی که در غلظت 70 درصد با 149ساعت، بیشترین زمان لازم برای شروع موثر جوانه زنی به دست آمد. در این مطالعه ضریب آلو متریک خربزه وحشی با افزایش غلظت عصاره کنجد زراعی، کاهش نشان داد. بیشترین کاهش مربوط به غلظت 70 درصد به میزان 2/0 بود. درمجموع، میزان تغییرات صفات جوانه زنی و رشد گیاهچه ای خربزه وحشی بسته حد آستانه غلظت ترکیبات آللوکمیال در غلظت های مختلف می باشد. با توجه به اثبات اثر دگرآسیبی اندام هوایی کنجد زراعی بر علف هرز خربزه وحشی پیشنهاد به استفاده از آن به عنوان علف کش با منشاء طبیعی جهت کنترل خربزه وحشی می باشد.

به منظور بررسی اثر دماهای مختلف بر جوانه زنی و تعیین دمای کاردینال جوانه زنی (دمای پایه، مطلوب و بیشینه جوانه زنی) سورگوم، آزمایشی به صورت طرح کامل تصادفی در 3 تکرار 50 بذری در دماهای 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 درجه سانتی گراد به اجرا درآمد. با استفاده از مدل لجستیک 3 پارامتره جوانه زنی بذر سورگوم در دماهای مختلف کمی سازی شد و درصد و زمان رسیدن به 50 درصد جوانه زنی به دست آمد. جهت کمی سازی واکنش سرعت جوانه زنی بذر سورگوم به دما از 3 مدل رگرسیون غیرخطی دو تکه ای، دندان مانند و بتا استفاده شد. نتایج نشان داد که دما علاوه بر درصد جوانه زنی بر سرعت جوانه زنی نیز اثر گذار است. در مقایسه 3 مدل استفاده شده با توجه به پارامترهای RMSE، CV، SE و نمودار خط 1:1، مناسب ترین مدل جهت تخمین دماهای کاردینال سورگوم مدل دوتکه ای گزارش شد. دمای پایه، مطلوب و سقف با استفاده از مدل دوتکه ای به ترتیب 52/9، 49/28 و 23/42 درجه سانتی گراد بود. بنابراین با استفاده از مدل دوتکه ای و پارامترهای تخمین زده شده می توان از این مدل در تهیه و ارزیابی مدل های پیش بینی جوانه زنی بذر سورگوم استفاده کرد.

کینوا گیاهی بسیار ارزشمند با خاصیت دارویی و غذایی بالا است. به منظور بررسی سطوح مختلف شوری و پرایمینگ بذر بر جوانه زنی بذور کینوا آزمایشی فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1397 در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشگاه یاسوج اجرا شد. تیمار های آزمایش شامل دو ژنوتیپ کینوا (Titicaca و Giza 1)، سه غلظت پرایمینگ بذور با اسید سالیسیلیک (صفر، 5/0 و 1 میلی مولار) و چهار سطح تنش شوری (صفر، 150، 300 و 450 میلی مولار NaCl) بود. صفات مورد ارزیابی در این آزمایش شامل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، یکنواختی جوانه زنی، مدت زمان برای 50 درصد جوانه زنی، طول گیاهچه، وزن گیاهچه، شاخص بنیه طولی و شاخص بنیه بذری گیاهچه بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تنش شوری، پرایمینگ اسید سالیسلیک، ژنوتیپ و کلیه اثرات دوگانه و سه گاته بین تیمارهای آزمایش روی تمام صفات آزمایش معنی داری بود (p <0.01). نتایج نشان داد که تا شوری 150 میلی مولار NaCl کاهش معنی داری در جوانه زنی هر دو ژنویپ کینوا مشاهده نشد، اما برای ژنوتیپ Giza 1 جوانه زنی بذور در تمام سطوح پرایمینگ اسید سالیسیلیک در شوری 450 میلی مولار NaCl به صفر رسید. پرایمینگ بذور با غلظت 5/0 میلی مولار اسید سالیسلیک در شوری 450 میلی مولار NaCl باعث 60 درصد جوانه زنی در ژنوتیپ Titicaca شد. به طور کلی نتایج نشان داد که پرایمینگ بذور با غلظت 5/0 میلی مولار اسید سالیسیلیک، در شوری های پایین بهتر از سطوح بالای شوری سرعت و درصد جوانه زنی هر دو ژنوتیپ کینوا را بهبود می بخشد.

همیشه بهار یک گیاه زینتی- دارویی است. پیش تیمار بذر، جوانه زنی بذرها و قدرت و استقرار گیاهچه را افزایش می دهد. این پژوهش در سال 1396 در شهرستان رشت روی گل همیشه بهار انجام شد. آزمایش به صورت کرت های خردشده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش، پرایمینگ در سه سطح شاهد، آب مقطر و نیترات پتاسیم (KNO3) به عنوان فاکتور اصلی و تنش شوری در چهار سطح شاهد (بدون تنش)، 8/7، 6/15 و 4/23 دسی زیمنس بر متر محلول NaCl به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. بذرهای یکنواخت خریداری شده قبل از استفاده با هیپوکلرید سدیم 10 درصد گندزدایی شدند. بخشی از آزمایش (کشت بذر و تولید گیاه) در شرایط مزرعه انجام شد. نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف پرایمینگ و تنش شوری بر صفات مورد بررسی معنی دار شد. بیشترین درصد جوانه زنی، وزن خشک گل، وزن خشک بوته، تعداد گل در بوته و تعداد ساقه، تحت تیمار پرایمینگ نیترات پتاسیم و تیمار بدون تنش شوری (شاهد) مشاهده گردید. همچنین بیشترین سرعت جوانه زنی و قطر گل در تیمار آب مقطر و بدون تنش شوری (شاهد) و کمترین آنها در تیمار شاهد (بدون پرایمینگ) و تنش شوری 4/23 دسی زیمنس بر متر مشاهده گردید. اثر متقابل سطوح مختلف پرایمینگ و تنش شوری بر صفات مورد بررسی معنی دار نشد. با توجه به نتایج این پژوهش پیشنهاد می شود قبل از انتقال گیاهچه به شرایط خاکی، بذرها در آزمایشگاه با نیترات پتاسیم 10 درصد پیش تیمار شوند.