نشریه تحقیقات بذر
پیاپی 30 (بهار 1398)

به منظور بررسی مدت زمان و پرایمینگ های مختلف بر مولفه های جوانه زنی بذر زیره سبز، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه شاهد در سال 1392 اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شاملپلی اتیلن گلایگول با دو غلظت (5 و 10 درصد)، نیترات پتاسیم در دو سطح (یک و دو درصد)، کلرید پتاسیم در دو سطح (دو و چهار درصد) و مدت زمان پرایمینگ در سه سطح (12، 24 و 36 ساعت) بود. نتایج نشان داد که تیمار پرایمینگ های مختلف بر صفات درصد، سرعت و ضریب سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه، ضریب آلومتری، میانگین مدت زمان جوانه زنی، متوسط جوانه زنی روزانه و شاخص بنیه بذر در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. حداکثر طول ریشه چه و طول گیاهچه مربوط به تیمار کلرید پتاسیم با غلظت دو درصد و مدت زمان 36 بود و حداقل طول گیاهچه مربوط به تیمار پلی اتیلن گلایگول با غلظت پنج درصد و مدت زمان 24 ساعت مشاهده شد. همچنین نتایج نشان داد که بیش ترین میانگین مدت زمان جوانه زنی مربوط به تیمار نیترات پتاسیم با غلظت یک درصد با میانگین 34/9 روز و مدت زمان های 36 و 12 ساعت مشاهده شد و کم ترین مقدار متوسط زمان برای جوانه زنی مربوط به تیمار کلرید پتاسیم با غلظت چهار درصد و مدت زمان 24 ساعت مشاهده گردید. کاربرد پیش تیمار کلرید پتاسیم باعث بهبود درصد و سرعت جوانه زنی بذرها، شاخص های رشد گیاهچه و همچنین شاخص بنیه بذر شد.

غلظت بالای عنصر مس باعث مسمومیت و آسیب به سلول های موجودات زنده می شود. قارچ تریکودرما با آزادسازی ترکیباتی، مقاومت به تنش های زنده و غیرزنده را تحریک می کند. به منظور ارزیابی اثر قارچ Trichoderma harzianum T447 بر رشد و استقرار گیاهچه های جو بهاره تحت اعمال چهار سطح فلز سنگین مس (CuSO4)، آزمایش حاضر به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل چهار سطح پیش تیمار (شاهد، هیدروپرایمینگ، بیوپرایمینگ، تلقیح بستر کشت با قارچ تریکودرما) و چهار سطح سولفات مس(2، 40، 80، 120  میکرومولار) در محلول هوگلند و آرنون بود. نتایج نشان داد سطوح مختلف CuSO4 بر طول گیاهچه و وزن خشک بوته تا سطح سوم (80 میکرومولار) اثر افزایشی و در سطح چهارم (120 میکرومولار) اثر کاهشی داشت، تلقیح تریکودرما باعث افزایش حدودا 23، 6، 62، 52، 13 و 27 درصدی به ترتیب درصد سبز شدن، سرعت سبز شدن، یکنواختی سبز شدن، قدرت گیاهچه، طول گیاهچه و وزن خشک بوته گیاهچه جو شد. اثرات متقابل تیمارهای آزمایشی در سطح یک درصد بر پرولین معنی دار بود و افزایش سطوح عنصر مس باعث افزایش محتوای پرولین گردید، پیش تیمار بذرها، با افزایش مقدار پرولین تا حدودی اثرات سوء ناشی از بیش بود مس را کاهش داد. به طور کلی تلقیح تریکودرما باعث افزایش طول گیاهچه و وزن خشک بوته، شاخص های سبز شدن و محتوای پرولین گیاه جو شد در نتیجه گیاه جو می تواند تا سطح 80 میکرومولار مس مقاومت داشته باشد.

به منظور بررسی اثر پیش تیمار بذور ناخنک با محلول MS و محلول نیترات پتاسیم در مراحل اولیه جوانه زنی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 4 تکرار در آزمایشگاه  گیاهشناسی گروه بیوتکنولوژی دانشگاه کاشان در سال 1395 اجرا شد. تیمار های آزمایشی شامل پرایمینگ با محلول MS در 4 سطح (صفر به عنوان شاهد، 01/0، 05/0 و 1/0 درصد وزنی- حجمی) و نیترات پتاسیم در 4 سطح (صفر به عنوان شاهد، 1/0 ، 2/0 و 5/0 درصد وزنی- حجمی) به مدت 2 ساعت در دمای 25 درجه سانتی گراد بودند. نتایج آزمایش ها نشان داد محلولMS ، نیترات پتاسیم و اثر متقابل تیمارها در سطح احتمال 1 درصد بر تمامی صفات مورد مطالعه شامل درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، ضریب جوانه زنی، محتوای نسبی آب، محتوای کلروفیل a، b و کلروفیل کل معنی دار بود. بالاترین میزان درصد جوانه زنی، محتوای کلروفیل a،b و طول ساقه چه با اعمال تیمار 01/0 درصد وزنی- حجمی محلول MS به همراه تیمار 5/0 درصد وزنی- حجمی نیترات پتاسیم بدست آمد. همچنین اعمال تیمارهای ذکر شده به تنهایی نیز بر ویژگی های مورد پژوهش اثرات مثبت و معنی دار داشتند. استفاده از روش های پرایمینگ از جمله روش های مورد استفاده در این پژوهش می تواند  تاثیرات مفیدی بر گیاه ارزشمند ناخنک داشته باشد.

به منظور شناخت عوامل اکو فیزیولوژیکی موثر بر خواب و ایجاد شرایط بهینه برای جوانه زنی بذر گیاه دارویی کهورک (Prosopis fracta)، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد با تیمارهایی که شامل شاهد، 80WS (بن ماری 80 درجه سانتی گراد به مدت سه روز)، 65WS (بن ماری 65 درجه سانتی گراد به مدت سه روز)، 80W (آون 80 درجه سانتی گراد به مدت سه روز)، 65W (آون 65 درجه سانتی گراد به مدت سه روز)، (65 WS)+ (5CS) (چینه سرمایی با دمای پنج درجه سانتی گراد و سپس بن ماری 65 درجه سانتی گراد به مدت سه روز)، (80WS) + (5CS) (چینه سرمایی با دمای پنج درجه سانتی گراد و سپس بن ماری 80 درجه سانتی گراد به مدت سه روز)، (65W)+(5 CS) (چینه سرمایی با دمای پنج درجه سانتی گراد و سپس آون 65 درجه سانتی گراد به مدت سه روز) و (80W)+)5 CS) (چینه سرمایی با دمای پنج درجه سانتی گراد و سپس آون 80 درجه سانتی گراد به مدت سه روز) بودند، اجرا شد. نتایج این بررسی نشان داد که بذور تیمار شده با (65 WS)+ (5CS)، بالا ترین وزن تر گیاهچه (63/1 گرم) و خشک گیاهچه (19/1 گرم) و تیمار های شاهد، 80WS و (80WS)+(5CS) کمترین وزن خشک و تر گیاهچه (5/0 گرم) را به خود اختصاص دادند. بیش ترین بنیه وزنی بذر مربوط به تیمار (65 WS)+ (5CS) (26/245) بود. هم چنین تیمار (65 WS)+ (5CS) باعث شکست خواب سریع بذر و افزایش سرعت جوانه زنی گردید. لذا موثر ترین تیمار جهت شکست خواب بذر کهورک، تیمار بن ماری 65 درجه سانتی گراد توصیه می شود.

اوجا از جمله درختان با ارزش جنگل های شمال است که قابلیت کاربرد در فضای سبز را دارد. 10 اصله درخت از درختان اوجا از جنگل حاشیه روستای وسطی کلای شهرآمل انتخاب گردید. جمع آوری بذر در اوایل فرورین ماه در سه فاصله زمانی ده روزه یعنی 9، 19 و 29 فروردین ماه انجام گرفت. خصوصیات فیزیکی (درصد بذر های سالم، درصد رطوبت و وزن هزار دانه) بذرها بلافاصله بعد از جمع آوری در آزمایشگاه اندازه گیری شد. سپس بذر ها در دو محیط متفاوت گلدان (شرایط مزرعه) و ژرمیناتور کشت گردیدند. پس از گردآوری داده ها، ابتدا نرمال بودن و همگنی آن ها با آزمون کولموگروف- اسمیرنوف و آزمون لون بررسی و آنگاه مقایسه کلی، با تجزیه واریانس و آنالیز واریانس دوطرفه و مقایسه های چندگانه با آزمون دانکن انجام گرفت. بررسی اثر زمان جمع آوری و نحوه کاشت بر ویژگی های فیزیولوژیکی نشان داد که هر دو عامل مذکور بر این ویژگی ها اثر معنی دار دارند. نتایج آنالیز واریانس دوطرفه نشان داد که دو عامل مورد بررسی و اثر متقابل آنها بر روی تمامی ویژگی های فیزیولوژیک اندازه گیری شده  تاثیر معنی دار دارند. همچنین بیشترین درصد جوانه زنی و شاخص بنیه بذر و بیشترین جوانه زنی در روز مربوط به زمان دوم و کاشت در ژرمیناتور می باشد.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی در مرحله جوانه زنی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1395 در موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت انجام گرفت. عامل های مورد مطالعه شامل تنش خشکی ناشی از پلی اتیلن گلیکول 6000 (0، 5-  و 15- بار)  و سه رقم برنج هاشمی، طارم و خزر و 14 لاین موتانت حاصل از آنها بودند. صفات اندازه گیری شده شامل طول و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه بود. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی، ژنوتیپ و اثر متقابل تنش در ژنوتیپ بر تمام صفات معنی دار بود. با افزایش تنش، میانگین کلیه صفات کاهش یافت. درصد کاهش طول ریشه چه (به ترتیب 45 و 25 درصد) و طول ساقه چه (به ترتیب 36 و 21 درصد) تحت هر دو شرایط تنش 5- و 15- بار، نسبت به سایر صفات بیشتر بود، که نشان می دهد از آنها می توان به عنوان معیارهایی برای ارزیابی تحمل به خشکی استفاده کرد. در شرایط عدم تنش و تنش (5- و 15- بار)، ژنوتیپ 5 (TM6-B-7-1) با مقادیر 13/15، 00/14 و 38/12 سانتی متر دارای بیشترین طول ساقه چه بود. بیشترین میزان وزن خشک ریشه چه (به ترتیب برابر با 0119/0، 0107/0 و 0089/0 گرم) در شاهد و سطوح تنش 5- و 15- بار مربوط به ژنوتیپ 12 (HM5-300-3-1) بود. از نظر شاخص تنش نیز ژنوتیپ های 5 و 6 (TM6-B-19-2) متحمل به خشکی بودند. در مجموع، لاین های موتانت 5 و 12 (HM5-300-3-1) متحمل به خشکی و ارقام خزر، هاشمی و طارم حساس به آن بودند. بنابراین لاین های موتانت 5 و 12، ژنوتیپ هایی مناسب برای معرفی به عنوان رقم متحمل و یا برای استفاده در تحقیقات تحمل به خشکی بودند.

به منظور مطالعه اثر سرمادهی مرطوب بر شاخص های جوانه زنی هفت توده اسفناج، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه گروه علوم باغبانی، دانشگاه علوم کشاورزی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در سال 1395 انجام شد. تیمارها در این مطالعه شامل چهار سطح سرمادهی مرطوب (0، 3، 6 و 9 روز) و توده های اسفناج (کوهبان، شیروان، قوچان، قم، ورامین-2، ورامین-3 و کرج) بودند. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری در شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه وجود داشت. بهترین زمان سرمادهی در توده های قم، شیروان و ارومیه در 9 روز سرمادهی وجود داشت. بیشترین سرعت جوانه زنی در بذور، کرج، ورامین-3، ورامین-2، شیروان، قوچان و قم پس از 9 روز سرمادهی و در بذور کوهبان پس از شش روز سرمادهی وجود داشت. سرمادهی بذور اسفناج موجب تغییرات معنی دار در جوانه زنی بذر گردید و مشخص گردید دوره سرمادهی کوتاه (تا 9 روز) در بهبود جوانه زنی بذر اسفناج موثر می باشد.

بابونه با نام علمی Matricaria chamomilla L. گیاهی یک ساله از تیره کاسنیان است که از گل های آن در صنایع داروسازی، آرایشی، بهداشتی و غذایی و همچنین در تهیه مواد دارویی استفاده می شود. فلزات سنگین بیوسفر از زمان شروع انقلاب صنعتی در حال افزایش است و سمیت فلزات سنگین سبب اختلال در فرایند جوانه زنی و رشد گیاهان می گردد. آلودگی ناشی از حضور فلزات سنگین در خاک های کشاورزی، یکی از مهم ترین مشکلات اکولوژیک در سطح جهان است. سرب یکی از سمی ترین فلزات سنگین است که عموما کاهش جوانه زنی و رشد گیاهچه گیاهان در اثر سمیت آن مشاهده شده است. در این تحقیق، با توجه به اهمیت دارویی و صنعتی گیاه بابونه آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در آزمایشگاه دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1395 به اجرا درآمد. تیمارهای مورد آزمون سه اکوتیپ مختلف گیاه بابونه (آلمانی، مجارستانی و مشهد) و نیترات سرب در 4 سطح (صفر، 50، 100 و 150 میکرومول) انجام شد. نتایج حاصل نشان داد که کاربرد نیترات سرب شاخص های جوانه زنی مانند درصد جوانه زنی را از 88/60 به 33/51 درصد و سرعت جوانه زنی را از 51/0 روز در شاهد به 42/0 روز در سطح 150 میکرومول کاهش داد. و سبب افزایش متوسط جوانه زنی از 90/1 به 40/2 روز شد. طول ریشه چه از 27/20 میلی متر به 83/16 میلی متر در سطح 150 میکرومولار، طول گیاه چه از میانگین 87/27 میلی متر به 63/24 میلی متر در سطح 150 میکرومولار و شاخص قدرت از 70/17 به میانگین 18/13 در کاربرد 150 میکرومولار در اثر کاربرد نیترات سرب کاهش یافتند. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که از بین اکوتیپ های مورد بررسی، اکوتیپ مجارستان متحمل ترین و آلمانی حساس ترین اکوتیپ ها به نیترات سرب بودند.