نشریه تحقیقات بذر
پیاپی 29 (زمستان 1397)

شوری یکی از اصلی ترین تنش های محیطی است که جوانه زنی و استقرار گیاهچه را تحت تاثیر قرار می دهد. به منظور ارزیابی اثر تنش شوری بر شاخص های جوانه زنی گیاهان دارویی همیشه بهار، سس و بزرک پژوهشی به صورت طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد در سال 1395 اجرا شد. تیمار آزمایش شامل سطوح مختلف شوری (صفر، 2، 4 و 6 دسی زیمنس بر متر) بود. نتایج نشان داد که اثر تنش شوری بر صفات طول گیاهچه، درصد جوانه زنی، متوسط زمان جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و شاخص طولی بنیه بذر در هر سه گیاه دارویی در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. به طوری که بیش ترین درصد جوانه زنی بذر همیشه بهار (7/33 درصد) مربوط به تیمار شاهد بود و در سطوح شوری بالاتر از 2 دسی زیمنس بر متر، درصد جوانه زنی آن به تدریج کاهش پیدا کرد. بیش ترین و کم ترین درصد جوانه زنی بذر بزرک به ترتیب مربوط به تیمار شوری 2 دسی زیمنس بر متر (82 درصد) و تیمار شوری 6 دسی زیمنس بر متر (45 درصد) بود. بیش ترین شاخص طولی بنیه بذر سس مربوط به تیمار شوری 2 دسی زیمنس بر متر (43/691) بود اما با افزایش تنش شوری از بنیه بذر کاسته شد. براساس نتایج این پژوهش، شوری 2 دسی زیمنس بر متر باعث تحریک جوانه زنی بذور سس و بزرک گردید ولی با افزایش سطح شوری از میزان شاخص جوانه زنی کاسته شد.

به منظور بررسی اثر دگرآسیبی عصاره اندام های مختلف علف های هرز پیچک و پنیرک صحرایی بر خصوصیات جوانه زنی و رشد سه رقم کنجد، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشگاه شاهد در سال 1395 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل ارقام کنجد در سه سطح (یلووایت، هلیل و اولتان)، علف هرز در دو سطح (پیچک صحرایی و پنیرک صحرایی)، عصاره اندام های گیاه با سه سطح (ریشه، ساقه و برگ) و عصاره در سه غلظت (0، 5 و 10درصد) در سه تکرار بود. تیمارهای بکار برده شده تاثیر معنی داری بر صفات درصد، سرعت و میانگین مدت زمان جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک گیاهچه و شاخص بنیه گیاهچه داشتند. با توجه به نتایج مقایسه میانگین چهارگانه بیشترین درصد جوانه زنی در رقم یلووایت عصاره اندام ساقه پیچک صحرایی و رقم اولتان عصاره اندام ریشه پنیرک صحرایی در عدم غلظت با میانگین 100 درصد مشاهده شد. در این میان علف هرز پنیرک در مقایسه با پیچک، پتانسیل بالاتری در تولید مواد دگرآسیب از خود نشان داد. با توجه به اثرات منفی و در بعضی غلظت های پایین اثرات تحریک کنندگی و مثبت این علف های هرز با بقایای آن ها در مزارع، امید است با مدیریت های زراعی در قالب اصول کشاورزی پایدار ضمن مقابله صحیح بتوان در افزایش رشد منتهی به عملکرد گام برداشت.

این پژوهش به منظور بررسی، تاثیر تیمارکردن بذر با کود روی بر شاخص های جوانه زنی بذر برنج در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار، در آزمایشگاه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان انجام شد. تیمارها شامل تیمارکردن بذر با سولفات روی به میزان 5/2 و 5 گرم در کیلوگرم بذر، نانواکسیدروی به میزان 5/0 و 1 گرم در کیلوگرم بذر، تیمارکردن بذر با آب مقطر به عنوان شاهد اول و عدم تیمارکردن بذر به عنوان شاهد دوم بودند. نتایج نشان داد که تیمارکردن بذر با نانواکسیدروی و سولفات روی باعث کاهش سرعت جوانه زنی و طول ریشه چه و افزایش طول و وزن خشک ساقه چه و مقدار روی در گیاه چه شد. حداقل سرعت جوانه زنی در تیمار 1 گرم نانواکسیدروی به دست آمد که 9/12 درصد نسبت به شاهد اول کمتر بود. همچنین حداکثر مقدار روی گیاه چه (9/36 میلی گرم بر کیلوگرم) مربوط به تیمار 1 گرم نانواکسیدروی بود که نسبت به شاهد اول 4/44 درصد افزایش داشت. بر اساس نتایج این تحقیق، تیمارکردن بذر برنج با کود روی یک روش اقتصادی مناسب برای دستیابی به حداکثر محصول، افزایش غلظت روی دانه و تامین عنصر روی مورد نیاز در جیره غذای مردم، با توجه به سرانه بالای مصرف برنج در کشور است.

به منظور بررسی تاثیر دماهای مختلف بر شاخص های جوانه زنی گیاه دارویی شنبلیله، آزمایشی به صورت طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1396 در دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد. دماهای مورد بررسی شامل 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 درجه سانتی گراد بود. در دمای 10 درجه سانتی گراد درصد جوانه زنی 51 درصد بود و با افزایش دما درصد جوانه زنی افزایش یافت. بیشترین جوانه زنی (6/95 درصد) در دمای 25 درجه به دست آمد و با افزایش دما به 40 درجه سانتی گراد درصد جوانه زنی روند نزولی گرفت. کمترین درصد جوانه زنی (37/46 درصد) در دمای 40 درجه سانتی گراد مشاهده شد. کمترین سرعت جوانه زنی در دمای 10 درجه سانتی گراد و بیشترین سرعت جوانه زنی در دمای 25 درجه سانتی گراد بود. با افزایش دما به 40 درجه سانتی گراد از سرعت جوانه زنی به طور معنی داری کاسته شد. کمترین طول و وزن خشک گیاهچه نیز در دمای 10 درجه سانتی گراد مشاهده شد.

جوانه زنی و سبز شدن سریع بذر، یک عامل مهم و تعیین کننده عملکرد نهایی گیاهان است.  تنش خشکی و  فرسودگی بذور مهم ترین عوامل غیر زیستی تهدیدکننده گیاهان به ویژه جو است. در این پژوهش به منظور بررسی اثر سطوح مختلف فرسودگی بذر و تنش خشکی بر جوانه زنی بذر جو، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. تیمارهای مورد بررسی در این آزمون شامل سطوح فرسودگی در سه سطح (شاهد، 48 و 96 ساعت)، رقم در پنج سطح (جنوب، زهک، به رخ، کارون و ریحانه) و تنش خشکی با استفاده از پلی اتیلن گلایکول در سه سطح (شاهد، 2- و 4- بار) بودند. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که فرسودگی 96 ساعت و تنش خشکی 2- بار کمترین سرعت جوانه زنی را در رقم جنوب به وجود آورد، با توجه به اینکه کمترین درصد جوانه زنی در همین رقم و در فرسودگی 48 ساعت با تنش 4- بار گزارش شد. کمترین میزان طول ریشه چه و ساقچه به ترتیب  در تیمارهای رقم جنوب در فرسودگی 48 ساعت و تنش شاهد و همچنین رقم به رخ در تیمارهای بدون فرسودگی و تنش 4- بار مشاهده شد. با افزایش میزان فرسودگی و شدت تنش در تمام ارقام مورد آزمایش روند نزولی را نشان داد.

به منظور بررسی خصوصیات جوانه زنی برنج تحت شرایط شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه بیوتکنولوژی دانشگاه ایلام اجرا گردید.فاکتورهای آزمایش شاملسه سطح پیش تیمار بذر با جیبرلین (صفر، 2 و4 میلی گرم در لیتر)، سه سطح پیش تیمار با کینتین (صفر، 5/1 و 3 میلی گرم در لیتر) وسه سطح تنش شوری ایجاد شده توسط 0، 50 و 100 میلی مولار از نمک کلرید سدیم بر روی بذور برنج صورت گرفت. نتایج نشان داد که تنش شوری باعث کاهش طول ریشه چه، طول ساقه چه وسرعت جوانه زنی شد. در تیمار جیبرلین طول ساقه چه و نسبت طول ساقه چه به ریشه چه به طور معنی داری افزایش پیدا کرد. از بین صفات اندازه گیری شده، طول ساقه چه بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار با نسبت طول ساقه چه به ریشه چه داشته و بیشترین همبستگی منفی بین طول ریشه جه و نسبت ساقه چه به ریشه بدست آمد.

به منظور بررسی اثر فرسودگی بذر بر جوانه زنی و رشد گیاهچه دو رقم ذرت در شرایط آزمایشگاهی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکراردر آزمایشگاه کنترل و گواهی بذردر مرکز تحقیقات کشاورزی استان گلستان انجام شد. در این پژوهش تاثیر زمان های مختلف پیری شامل 48، 72، 96، 120 و 144 ساعت بر بذرهای دو هیبرید سینگل کراس ذرت 704 و 700 بررسی شد. بذرها تحت شرایط پیری تسریع شده در دمای 41 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 100 درصد قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر مدت زمان زوال بذر بر درصد جوانه زنی بذر در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود، تیمار شاهد با 187/96 در صد جوانه زنی بذر بالاترین درصد جوانه زنی را داشته و تیمار 144 ساعت زوال بذر کمترین میزان صفت (775/21 درصد جوانه زنی) را داشت. بین تیمارهای رقم بذر از نظر این صفت در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی داری مشاهده شد، رقم سینگل کراس 704 با (020/55 درصد) بالاترین و رقم سینگل کراس 700 نیز کمترین درصد جوانه زنی را داشتند. اثرات زوال بذر بر طول ریشه چه، طول ساقه چه، بنیه بذر و وزن خشک ساقه چه و ریشه چه معنی دار شد. ولی بر نسبت رشدی آلو متریک معنی دار نبود. اثر رقم تحت تاثیرزوال بذر بر همه شاخص های تاثیر معنی داری داشت.

در تحقیق حاضر، تاثیر عوامل محیطی تاثیرگذار شامل نوسانات دمایی (دمای متناوب °C20 و °C10 طی روز و شب و دمای ثابت °C20 شب و روز)، سرمادهی (°C4 به مدت سه هفته) بر جوانه زنی چهار گونه Crucianella sintenisii Bornm.، Melica ciliata L.، Poa bulbosa Lو Rumex sp. جمع آوری شده از پارک ملی گلستان مطالعه شد. بررسی جوانه زنی به مدت 45 روز صورت گرفت. پارامترهای مختلف جوانه زنی مانند درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی اندازه گیری شد. نتایج بیانگر این بود که درصد جوانه زنی در گونه P. bulbosa در دمای متناوب نسبت به دمای ثابت افزایش معنی دار داشت، ولی در سه گونه دیگر تفاوت معنی دار در میزان درصد جوانه زنی مشاهده نشد. هم چنین در دمای متناوب، سرعت جوانه زنی در سه گونه P. bulbosa، M. ciliataوRumex sp. نسبت به دمای ثابت سریع تر بود، ولی در گونه C. sintenisiiتفاوت معنی داری در سرعت جوانه زنی مشاهده نشد. در تیمار سرما درصد جوانه زنی در دو گونه P. bulbosaوM. ciliata افزایش معنی دار و در گونه Rumex sp. کاهش معنی داری نسبت به تیمار کنترل داشت، ولی در گونه   C. sintenisiiتفاوت معنی داری در میزان درصد جوانه زنی مشاهده نشد. سرمادهی باعث سریع تر شدن جوانه زنی بذر گونه های P. bulbosa، M. ciliata وC. sintenisii و هم چنین کند شدن جوانه زنی گونه Rumex sp. بعد از انتقال به ژرمیناتور شد.