نشریه تحقیقات بذر
پیاپی 22 (بهار 1396)

تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر هیدروپرایمینگ بر جوانه زنی و بنیه گیاهچه گندم معمولی و ذرت صورت گرفت. دو آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه گیاهشناسی مرکز آموزش کشاورزی دانشگاه جامع علمی کاربردی استان گیلان در سال 1393 اجرا شد. فاکتور اول نوع بستر کشت در دو سطح (بستر ماسه و بستر کاغذ) و فاکتور دوم مدت زمان هیدروپرایمینگ در سه سطح (شاهد، 6 ساعت و 12 ساعت) بودند. نتایج نشان داد اثرات اصلی و اثرمتقابل بستر کشت در مدت زمان هیدروپرایمینگ بر صفات طول ریشه چه، طول ساقچه، طول گیاهچه و بنیه گیاهچه در هر دو گیاه گندم و ذرت معنی دار بودند (P<0.01). بیشترین میانگین این صفات طولی و بنیه گیاهچه در هر دو گیاه گندم و ذرت در تیمار بستر ماسه و 12 ساعت هیدروپرایمینگ بدست آمد. در این مطالعه تیمار شاهد کمترین مقادیر شاخص های درصد جوانه زنی (95/60 درصد) و سرعت جوانه زنی (32/7 بذر در روز) بذر گندم را نشان داد، درحالی که بعد از هیدروپرایمینگ بذرها، شاخص های درصد جوانه زنی (حدود 85 درصد) و سرعت جوانه زنی (حدود 10) افزایش قابل توجهی داشتند.

این مطالعه برای تعیین ارتباط اثر رنگ پوسته بذر در دو سطح (سیاه و سبز) و شوری در پنج سطح (0، 6، 12، 16 و 20 دسی زیمنس بر متر) بر جوانه زنی بذر گیاه آرتیشو (Cynara scolymus L.) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. بذر لازم از مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان  تهیه شد. بذرها قبل از آزمایش با هیپوکلریت سدیم ضدعفونی و سپس با آب مقطر شسته شدند. صفات درصد جوانه زنی، نسبت طول اندام هوایی به ریشه، نسبت وزن  اندام هوایی به ریشه و شاخص قدرت گیاهچه اندازه گیری شد. رنگ بذر بر نسبت طول اندام هوایی به ریشه و نسبت وزن اندام هوایی به ریشه اثر معنی دار نداشت درحالی که بر درصد جوانه زنی در سطح پنج درصد و بر شاخص قدرت گیاهچه در سطح یک درصد اثر معنی دار داشت. همه صفات اندازه گیری شده تحت تاثیر شوری در سطح یک درصد اختلاف معنی دار داشتند. با افزایش شوری درصد جوانه زنی در هر دو بذر سیاه و سبز کاهش داشت و بیشترین کاهش در بذرهای بارنگ سبز (52 درصد) در سطح شوری 20 دسی زیمنس بر متر مشاهده شد. نتایج حاکی از آن بود که بذر های بارنگ سیاه نسبت به بذر های سبزرنگ ارجحیت دارند.

مارتیغال (Silybum marianum) گیاهی دارویی است که در بسیاری از کشورها از جمله  ترکیه و صربستان و بخش هایی از ایران در شرایط مزرعه برای تولید بذر و اسانس مورد کشت و کار قرار می گیرد. به منظور بررسی تاثیر دما بر جوانه زنی گیاه مارتیغال تحت تنش شوری آزمایشی به صورت فاکتوریل با هفت سطح دما (5، 10، 15، 20، 25، 30، 35)  بر حسب درجه سانتی گراد و هفت سطح تنش شوری شامل (صفر، 480،400،320،240،160،80 میلی مولار) از کلرید سدیم انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، زمان تا 50 درصد جوانه زنی و زمان تا 90 درصد جوانه زنی به طور معنی داری تحت تاثیر شوری، دما و اثر متقابل آن ها قرار گرفت. افزایش سطوح شوری به طور معنی داری باعث کاهش میانگین همه صفات مورد مطالعه شد. در دمای کم تر از دمای 10 درجه سانتی گراد، درصد جوانه زنی به طور معنی داری پایین بود و همچنین در دمای 35 درجه سانتی گراد هیچ گونه جوانه زنی مشاهده نشد. به طورکلی مشخص شد که  گیاه مارتیغال پتانسیل عملکرد خوب در مناطق با درجات شوری متوسط را در مرحله جوانه زنی دارد از طرف دیگر به دماهای بالا حساسیت داشته که بر شاخص های جوانه زنی این گیاه تاثیر منفی داشت.

پرایمینگ بذر یکی از روش های بسیار موثر در بهبود جوانه زنی و استقرار گیاهچه است. به منظور تاثیر پرایمینگ روی خصوصیات جوانه زنی گشنیز، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1396 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل هیدرو پرایمینگ، پرایمینگ (%1KNO3 ، 1% CaSO4) و شاهد بدون پرایمینگ و سطوح شوری 0، 50، 100 و 200 میلی مولار بودند. صفات مورد اندازه گیری درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه و شاخص بنیه بذر بودند. نتایج نشان داد که شوری اثر بازدارنده بر جوانه زنی، طول و وزن خشک گیاهچه داشت و هیدرو پرایمینگ با افزایش میانگین این شاخص ها تاثیر تنش شوری را کاهش داد. استفاده از روش هیدروپرایمینگ توانست اثرات منفی تنش ها را جبران کند و اثر مثبت بر شاخص های جوانه زنی داشت و باعث شد تا جوانه زنی بذرها سریع تر انجام شود.

خشکی از عمده ترین خطرات برای تولید موفق محصولات زراعی است. به منظور ارزیابی خصوصیات جوانه زنی بذرهای پایه مادری 15 لاین بومی گندم نان، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشگاه شاهد در سال 1395 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل بذرهای تولید شده در دو سطح (بدون تنش یا آبیاری نرمال) و اعمال تنش خشکی آخر فصل (قطع آبیاری در مرحله سنبله دهی) بر گیاه مادری و 15 لاین بومی گندم نان (کشه فراهان، کوره ساوه 26، کوره ساوه 27، مال میر اهواز 66، مال میر اهواز 67، محت علیا اراک بروجرد، مشهد 7، مشهد 8، مشهد 14، مشهد 18، مشهد 22، مغان، مل آباد ساوه، ملاوی، نهاوند) بود. صفات مورد بررسی شامل درصد و سرعت جوانه زنی، میانگین مدت زمان جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، تعداد ریشه های فرعی، وزن خشک گیاهچه و شاخص بنیه گیاهچه بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنش خشکی، ژنوتیپ و اثر متقابل آن ها تاثیر معنی داری بر صفات مورد پژوهش داشت. بذرهای تولید شده ژنوتیپ مشهد14 در هر دو شرایط نوسان کم تری را نشان داد. این ژنوتیپ دارای بالاترین درصد و سرعت جوانه زنی، تعداد ریشه های فرعی، وزن خشک گیاهچه و شاخص وزنی بنیه گیاهچه بود. ژنوتیپ مشهد14 در شرایط تنش خشکی دارای بیش ترین شاخص وزنی بنیه گیاهچه بود و بیش ترین شاخص طولی بنیه گیاهچه در ژنوتیپ نهاوند مشاهده شد. با توجه به اینکه شاخص قدرت بذر در بیش تر بذور ژنوتیپ های تولید شده در شرایط تنش خشکی کاهش یافت، برای مناطق خشک و نیمه خشک نمی توان آن ها را توصیه کرد.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف فلزهای سنگین بر جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه های لولیوم پرنه (Lolium perenne L.)، آزمایشی بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1394 به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایش شامل فلزهای سنگین سرب، نیکل، کادمیوم و کبالت در غلظت های صفر (شاهد)، 50، 100، 200، 400 و 800 میلی گرم در لیتر بود. نتایج نشان داد که تاثیر فلزهای سنگین بر شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه لولیوم پرنه در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. درصد جوانه زنی با افزایش غلظت کادمیوم به 400 میلی گرم در لیتر به صفر تقلیل یافت و در کبالت با افزایش غلظت به 800 میلی گرم در لیتر، درصد جوانه زنی از 66/98 درصد در بذور شاهد به 66/30 درصد کاهش یافت. در غلظت 800 میلی گرم در لیتر، سرعت جوانه زنی برای فلزهای سرب، نیکل، کادمیوم و کبالت به ترتیب 80/10، 61/11، صفر و 36/1 بذر در روز بود. صفات طول ریشه چه و ساقه چه، نسبت ریشه چه به ساقه چه، وزن خشک ریشه چه، ساقه چه و کل با افزایش غلظت فلزهای سنگین بطور نزولی کاهش یافتند. طول ریشه چه در غلظت 800 میلی گرم در لیتر فلزهای سرب، نیکل، کادمیوم و کبالت به ترتیب 70، 74، 100 و 99 درصد نسبت به شاهد کاهش یافت. نتایج این تحقیق نشان داد که اثرات مخرب فلزهای کادمیوم و کبالت بر شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه های لولیوم در مقایسه با نیکل و سرب بیشتر بود

به منظور ارزیابی پرایمینگ با اسید سالیسلیک بر جوانه زنی گندم بهاره تحت تنش خشکی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1395 در دانشگاه محقق اردبیلی انجام گردید. تیمارهای آزمایشی شامل تنش خشکی (صفر، 3-، 6- و 9- بار) و پیش تیمار در با اسید سالیسلیک (صفر، 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی مولار) بود. بر اساس نتایج مشخص گردید که اثرات متقابل تنش خشکی و اسید سالیسلیک بر صفات وزن خشک ریشه چه، سرعت جوانه زنی و متوسط زمان لازم برای 50 درصد جوانه زنی تاثیر معنی داری داشتند و بقیه صفات مورد آزمایش تحت تاثیر اثرات اصلی تنش و محلول پرایمینگ در سطح احتمال یک درصد قرار گرفتند. تنش خشکی موجب کاهش درصد جوانه زنی و یکنواختی جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ساقه چه و شاخص های وزنی قدرت بذر شد به طوری که تغییرات آن ها با افزایش شدت تنش به صورت خطی تغییر یافت. با توجه به معادلات رگرسیونی مشاهده شد به ازای افزایش یک بار در تنش خشکی درصد جوانه زنی 64/0 درصد و یکنواختی جوانه زنی 097/0 واحد کاهش یافت. همچنین مقایسه میانگین سرعت، متوسط زمان رسیدن به 50 درصد جوانه زنی و وزن خشک ریشه چه نیز نشان داد، کاربرد اسید سالیسلیک موجب کاهش تاثیرات منفی تنش خشکی بر این صفات شد. کاربرد اسید سالیسلیک 2 میلی مولار بالاترین سرعت جوانه زنی و کمترین متوسط زمان لازم برای رسیدن به 50 درصد جوانه زنی را به خود اختصاص داد. به طور کلی بیشترین شاخص های جوانه زنی بذر گندم در غلظت 2 میلی مولار اسید سالیسلیک به دست آمد.