نشریه تحقیقات بذر
پیاپی 11 (تابستان 1393)

به منظور بررسی اثر قارچ تریکودرما (Trichoderma virens) به همراه باکتری های آزوسپریلیوم (Azospirillum brasilense) و ازتوباکتر (Azotobacter chroococcum) بر جوانه زنی و رشد گیاهچه گیاه دارویی رازیانه (Foeniculum vulgare L.) در تنش عنصر مس آزمایشی در سال 1391 به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح نیترات مس (صفر، 40، 80 و 120 میلی گرم در لیتر) و چهار سطح تیمار بیولوژیکی بذر (شاهد، قارچ تریکودرما، آزوسپریلیوم+ ازتوباکتر و تلفیق تریکودرما+ آزوسپریلیوم+ ازتوباکتر) بود. براساس نتایج به دست آمده افزایش غلظت عنصر مس موجب کاهش صفات وزن تر ریشه چه و گیاهچه، طول ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه و 50 درصد جوانه زنی شد در صورتی که ضریب آلومتری را به صورت معنی داری افزایش داد. پاسخ وزن تر گیاهچه (35/0=R2)، طول گیاهچه (68/0=R2) و طول ساقه چه (71/0=R2) به غلظت نیترات مس به صورت خطی بوده و با افزایش آن به ترتیب با شیب 029/0-، 019/0- و 007/0- کاهش نشان دادند. ولی روند تغییرات وزن تر (50/0=R2) و طول ریشه چه (86/0=R2) و ضریب آلومتری (77/0=R2) در برابر افزایش غلظت عنصر مس به صورت معادله درجه دوم بود. همچنین تلقیح قارچ تریکودرما وزن تر ریشه چه (به میزان 23 درصد) و تلقیح باکتری های آزوسپریلیوم+ازتوباکتر، موجب بهبود صفات آغاز، 50 درصد و پایان جوانه زنی و همچنین میانگین زمان جوانه زنی نسبت به شاهد شدند. همچنین کاربرد توام تریکودرما و آزوسپریلیوم+ازتوباکتر آغاز جوانه زنی را حدود 19 درصد کاهش، ولی پایان و یکنواختی جوانه زنی را به ترتیب حدود 13و 33 درصد افزایش داد. در مجموع به نظر می رسد تیمار بیولوژیکی بذر با قارچ و باکتری موجب بهبود شاخص های جوانه زنی و گیاهچه ای در گیاه دارویی رازیانه تحت تنش عنصر مس خواهد شد.

شرایط نامساعد انبارداری، به خصوص رطوبت نسبی بالای محیط انبار و دمای بالا، به شدت بر کیفیت بذر اثر می گذارد. به منظور کمی سازی اثر دما و رطوبت بر زوال بذر و تعیین ضرایب حیات بذر جو رقم والفجر این آزمایش در آزمایشگاه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد در سال1391 انجام شد. به این منظور 3 تیمار دمایی (25، 35 و 45 درجه سانتی گراد) و 3 تیمار رطوبتی (6، 10 و 14 درصد) استفاده شدند. نمونه برداری از بذرها در فواصل زمانی معین، بسته به شرایط نگهداری انجام گرفت و درصد جوانه زنی، ضرایب مدل حیات و رابطه سیگما با رطوبت ها و دماهای بررسی شده تعیین گردید. نتایج نشان داد که با افزایش دوره انبارداری درصد جوانه زنی یک روند نزولی را طی کرد و این روند نزولی در رطوبت و دماهای بالاتر بیشتر بود. بیشترین کاهش درصد جوانه زنی در دمای 45 درجه سانتی گراد و رطوبت 14 درصد بدست آمد. معادله قابلیت حیات بذر تعیین و ضرایب برآورد گردید. نتایج نشان داد کهمقادیر ضرایب KE، CW، CH و CQ به ترتیب برابر با 83/8، 47/1، 27/0 و 0037/0 بود.

سرده گون متعلق به خانواده بقولات، بیشترین تنوع و پراکندگی را در ایران دارد. گون‏ها از نظر دارویی، علوفه‏ای و اقتصادی در ایران دارای اهمیت فراوانی می‏باشند. تحقیق حاضر به منظور بررسی تیمارهای مختلف شکست خواب و تحریک جوانه زنی بذر گیاه Astragalus cicerو پیشنهاد موثرترین تیمار در افزایش جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه‏ها انجام شد. به منظور بررسی شکست خواب بذر در گیاه گون گونه Astragalus cicer آزمایشی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد در سال 1391 انجام گردید. تیمارهای مختلفی جهت غلبه بر خواب بذور مورد استفاده قرار گرفت، از جمله: سرمادهی مرطوب در دمای 4 درجه سانتی‏گراد (صفر، 7، 14 و 21 روز)، اسید جیبرلیک (صفر، 500 و 1000 پی‏پی‏ام) و خراش‏دهی (شاهد، خراش دهی با سمباده). نتایج نشان داد که درصد جوانه ‏زنی در تیمار خراش‏دهی با سمباده در ترکیب با سرمادهی و جیبرلیک اسید در سطح احتمال یک درصد معنی‏دار گردید. علاوه بر این سرمادهی به مدت 7 و 14 روز در ترکیب با تیمار اسید جیبرلیک با غلظت 500 و 1000 پی‏پی‏ام باعث بهبود جوانه‏ زنی بذور سنباده خورده گردید. نتایج نشان داد که خواب بذر از نوع فیزیولوژیک است، زیرا بیشترین درصد جوانه زنی بذرها در اثر اعمال تیمار تلفیقی پیش سرمادهی مرطوب (به مدت 14 روز) و اسیدجیبرلیک (1000 پی‏پی‏ام) بدست آمد.

به منظور بررسی تاثیر خشکی و بنتونیت بر شاخص های جوانه زنی بذر کاهو آزمایش فاکتوریل بر پایه ی طرح کاملا تصادفی، با سه تکرار در دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 5 سطح خشکی حاصل از پلی اتیلن گلایکول (صفر، 5/0-، 1-، 5- و 10- بار) به عنوان فاکتور اول و 4 سطح بنتونیت (صفر، 50، 100 و 150 میلی مولار) به عنوان فاکتور دوم انتخاب شدند. نتایج نشان داد که با افزایش تنش خشکی کلیه شاخص های جوانه زنی شامل درصد و سرعت جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، وزن تر و خشک گیاهچه، طول ساقه چه و ریشه چه و انرژی جوانه زنی کاهش و میانگین زمان جوانه زنی افزایش یافت. درصد و سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، وزن تر و خشک گیاهچه، طول ساقه چه و ریشه چه در سطح 100 میلی مولار بنتونیت دارای بیشترین مقدار بودند. بیشترین و کمترین میانگین زمان جوانه زنی به ترتیب در خشکی 10- ، بنتونیت صفر (45/4 روز) و خشکی صفر، بنتونیت 100 میلی مولار (32/1 روز) مشاهده شد. بیشترین طول ساقه چه و ریشه چه به ترتیب (20/62 و 85/66 میلی متر) در خشکی صفر و بنتونیت 100 میلی مولار به دست آمد. وزن تر گیاهچه از تیمار خشکی صفر و بنتونیت 100 میلی مولار به خشکی 10- بار و بنتونیت صفر کاهش 26/85 درصدی را نشان داد. در غلظت 150 میلی مولار بنتونیت، بین بنتونیت و بذر در جذب آب رقابت ایجاد شده که بنتونیت بر بذر غلبه کرده و نتوانسته در بهبود صفات موثر باشد. براساس نتایج به دست آمده، غلظت 100 میلی مولار بنتونیت جهت بهبود جوانه زنی بذور کاهو پیشنهاد می گردد.

در این تحقیق اثر زمان های مختلف پیری 3، 5 و 7 روز بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت، میزان پروتئین های محلول و شاخص های جوانه زنی بذرهای 6 هیبرید سینگلکراس ذرت شامل 704، 700، 647، 500، 370 و 260 به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و در 4 تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که، پیری تسریع شده به طور معنی داری درصد جوانه زنی، سرعت جوانه ز نی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و شاخص بنیه بذر را کاهش داد. فرآیند پیری بذر، رشد ریشه چه را در مقایسه با رشد ساقه چه بیشتر تحت تاثیر قرار داد. بیشترین درصد جوانه زنی مربوط به سینگل کراس 647 بود. نتایج نشان داد که با افزایش دوره پیری به طورمعنی داری فعالیت آنزیم گلوتاتیونریداکتاز و آسکورباتپراکسیداز و میزان پروتئین کاهش یافت. فعالیت آنزیم گلوتاتیونریداکتاز 9/35 درصد و فعالیت آنزیم آسکورباتپراکسیداز 7/58 درصد کاهش یافت. این موضوع نشان می دهد که فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز نسبت به پیری حساسیت بالاتری داشته است. میزان پروتئین های محلول بذر نیز 7/42 درصد کاهش نشان داد.

مقدار آب موجود در بذر را به عنوان مقدار رطوبت بیان می کنند. مقدار رطوبت بذر یکی از عوامل موثر بر طول عمر، قابلیت حیات بذر، قابلیت انبارداری و تجارت بذر می باشد. انجمن بین المللی آزمون بذر برای خشک کردن بذرها دو دمای 103 و 130 درجه سانتی گراد را پیشنهاد کرده است. این انجمن در روش خود بیان داشته که برخی از بذرها نیاز به آسیاب ریز و برخی دیگر نیاز به آسیاب درشت دارند. انجام آسیاب به دلایل مختلفی از جمله یکسان نبودن اندازه بذرهای آسیاب شده و از دست رفتن مقداری از رطوبت بذرها در زمان آسیاب کردن سبب ایجاد خطا در اندازه گیری درصد رطوبت بذر می شود. به همین دلیل در این مطالعه مدت زمان لازم برای تعیین رطوبت بذر برخی از گیاهان زراعی در روش آون بدون انجام آسیاب مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد زمان لازم برای تعیین رطوبت بذر در بذرهای گندم، جو و برنج به ترتیب در 41/14، 02/14 و 60/16 ساعت و در بذرهای ذرت و لوبیا به ترتیب در 63/13 و 22/15 ساعت بود. با توجه به نتایج این تحقیق پیشنهاد می گردد به منظور تعیین رطوبت بذرهای نشاسته ای و نیز در شرایطی که امکان آسیاب کردن بذرها وجود ندارد این بذرها را به مدت 14 تا 17 ساعت در آون در دمای 130 درجه سانتی گراد قرار گیرد.

به منظور مطالعه تاثیرات پس رسی و برخی ویژگی های جوانه زنی بذرها ماریتیغال، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1392 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل مدت زمان پس رسی در 5 سطح (شاهد، 30، 60، 90 و 120 روز پس رسی در دمای 35 درجه سانتی گراد). اندازه گل آذین گیاه مادری در 2 سطح (بزرگ و کوچک) و رنگ بذر در 2 سطح (روشن و تیره) بود. صفات اندازه گیری شده شامل درصد جوانه زنی، متوسط زمان جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، شاخص وزنی و طولی قدرت بود. نتایج نشان داد پس رسی موجب افزایش جوانه زنی بذرها شده و همچنین بذرها روشن و بذرها بدست آمده از گل آذین بزرگ جوانه زنی بهتری دارند. در بین تیمارها 90 روز بیشترین جوانه زنی را نشان داد در حالی که بیشترین سرعت جوانه زنی و همچنین کمترین متوسط زمان جوانه زنی از 30 روز پس رسی مشاهده شد. بر خلاف جوانه زنی سرعت جوانه زنی در بذرها تیره بیشتر از بذرها روشن بود. افزایش مدت زمان پس رسی موجب افزایش شاخص های قدرت گردید.

زمان سبزشدن یکی از عوامل موثر بر رشد و عملکرد گندم است و این مرحله باید در مدل های گیاهان زراعی به درستی پیش بینی شود. به همین منظور، در یک آزمایش مزرعه ای8 رقم گندم در 12 تاریخ کشت گردید و تعداد روز تا سبزشدن آن ها ثبت شد. به منظور توصیف رابطه بین سرعت سبزشدن و دما از مدل بتا استفاده شد. نتایج نشان داد که از لحاظ آماری هیچ اختلاف معنی داری از نظر دماهای کاردینال بین ارقام وجود نداشت و واکنش سبزشدن گندم نسبت به دما را می توان توسط تابع بتا به خوبی توصیف کرد. بر این اساس، دماهای کاردینال ثبت شده برای پایه، مطلوب و سقف به ترتیب 22/0، 16/27 و 40 درجه سانتی گراد بود. هم چنین روز بیولوژیک مورد نیاز برای سبزشدن ارقام در عمق 3 سانتی متر، 2/6 روز محاسبه شد. از اطلاعات حاصل از این مطالعه می توان برای پیش بینی سبزشدن ارقام گندم در شرایط دمایی مختلف استفاده کرد.