نشریه پژوهش های تطبیقی زبان و ادبیات ملل
پیاپی 18 (زمستان 1398)

این مقاله به بررسی تطبیقی شعر «کوه سفید» پرسی شلی، شاعر بریتانیایی و قصیده «دماوندیه» ملک‌الشعرای بهار بر مبنای نظریه قدرت میشل فوکو می‌پردازد. به باور فوکو، برای داشتن و حفظ هویت و قرار گرفتن در زنجیره اجتماعی، مردم هر جامعه‌ای باید از ایدیولوژی برتر جامعه خویش پیروی کنند، تا جز هرم قدرت به حساب آیند. نویسندگان این مقاله بر این باورند که بهار و شلی، با تمرکز بر موضوع قدرت، ماهیت و تاثیر آن بر جامعه معاصر خویش، انتظارات خود از این جوامع و تعامل مردم با قدرت را به تصویر کشیده‌اند. شعر بهار آغازی کند و آرام دارد، اما با خروشی که نماد انقلاب است، پایان می‌یابد. شعر شلی با خروش که باز هم نماد انقلاب است، آغاز می‌شود و در پایان به سکون می‌رسد. در این بین، بهار کوه دماوند را به انقلاب علیه شرایط حاکم فرامی‌خواند و شلی نیز معتقد است که سرانجام، این قدرت چون یخ از فراز کوه سفید آب و سرازیر می‌شود. نتیجه آنکه هر دو شاعر ضمن نقد قدرت حاکم زمان خویش، با بهره‌گیری از بن‌مایه‌ها و تصاویر مشابه، انقلاب و واژگونی ساختار حاکم را چاره نجات جامعه از تسلط قدرت حاکم معرفی می‌کنند. به منظور انسجام بیشتر، پایگاه نظری این تحقیق با تکیه بر مفهوم ادبیات جهان و تعریف «هان ساسی»، تطبیق‌گرای معاصر، در این زمینه به تحلیل گفتمان مشابه این دو شاعر از منظری جهان‌شمول به پدیده ادبیات می‌پردازد.

داستان کوتاه حجم وسیعی از ادبیات داستانی معاصر را تشکیل می‌دهد. در این‌ میان، زنان نویسنده سهم زیادی در این زمینه دارند و آثارشان با اقبال خوبی از سوی خوانندگان مواجه است. با توجه به اهمیت ویژه عناصر داستانی در خلق آثار بدیع و ماندگار، هدف از این جستار، بررسی تطبیقی‌ تحلیلی عناصر مهم داستانی، شخصیت و شخصیت‌پردازی در داستان‌های کوتاه «لکه‌ها» از زویا پیرزاد و «مژک‌دار کفش‌دار» از ویکتوریا توکاروا، از جمله زنان داستان‌نویس مشهور معاصر ایران و روس است. ترسیم شخصیت‌های باورپذیر و شخصیت‌پردازی قوی از ویژگی‌های بارز نثر این دو نویسنده است. آن‌ها با خلق اشخاص مختلف داستانی و توصیف جزءبه‌جزء و دقیق حالات روحی و روانی آن‌ها در رویارویی با تجربه‌ها و حوادث عادی و روزمره و گاه تنگناهای عاطفی، عینیت بیشتری به داستان‌های خویش می‌بخشند و بر رئالیستی‌بودن آثار خود صحه می‌گذارند. توکاروا در مقایسه با پیرزاد، حالات روحی شخصیت‌ها را در آثارش با جزئیات بیشتری شرح داده‌است و نگرشی مثبت و امیدوارانه به رفع تنگناهای زندگی زنان دارد.

سید علی صالحی، شاعر معاصر فارسی و شاعر کردستانی، شیرکو بی‌کس، دو تن از شاعران صاحب‌سبک و مشهور در شعر فارسی و کردی هستند. شعرهای این دو شاعر را از بسیاری جهات می‌توان با هم مقایسه کرد که گرایش به رمانتیسم با دو رویکرد متفاوت و گاه یکسان، یکی از این جهات است. صالحی و بی‌کس، با عواطف، اندیشه‌ها و زبان خاص خود، ذهنیت و بیان عاشقانه‌ای دارند و جنبه‌ها و تاثیرات رمانتیسم در شعر ایشان به‌وضوح پیداست. دو مولفه رمانتیسیسم، یعنی «طبیعت‌گرایی» و «نوستالژی کودکی»، بازتاب روشنی در شعر آن‌ها دارد و تاثیر عمیقی بر کیفیت اشعار زیبایی‌شناختی آنان دارد که اشکال و ابعاد آن‌ها در این گفتار تحلیل و بررسی شده‌است. در این مقاله، ماهیت مظاهر و پدیده‌های طبیعت از نظر تخیل‌، معنای شعر و زبان شعری دو شاعر نامبرده بررسی شده‌است و عمدتا به گونه تاسف از بازگشت به کودکی، بیزاری از بزرگسالی، یادآوری خاطرات و تجربیات کودکی، مطالعه، تحلیل و سازگاری شده‌است.