نشریه پژوهش های تطبیقی زبان و ادبیات ملل
پیاپی 4 (تابستان 1395)

آشنایی با ساختار ذهن و زبان هر نویسنده و شاعری، در گرو بررسی استقرایی تک‌تک آثار آنهاست. سبک‌شناسی از دانش‌های نوین است که به کمک پژوهشگران آمده تا به شیوه‌ای علمی و نظام‌مند، ضمن بازتاب صدای نویسنده و شاعر، به روشن شدن مآخذ و خاستگاه‌های زبانی، ادبی و فکری آنها نیز کمک کند که خود اقناع چندجانبه مخاطب را در پی دارد. شاخصه‌های برجسته زبانی، ادبی و فکری موجود در شعر محمدحسین شهریار و بولود قاراچورلو (ازشاعران نامدار آذربایجانی) و ارتباط قلمی و فکری آنان ما را بر آن داشت تا یکی از شاهکارهای دو نامبرده را انتخاب کنیم و با مولفه‌های سبک‌شناسی تطبیق دهیم و نیز با روش توصیفی‌ تحلیلی، به تحلیل نقش پررنگ آنها در باززایی و ‌‌‌‌بازنمایی فرهنگ بومی آذربایجان بپردازیم. پرسش اصلی پژوهش حاضر اینکه آیا می‌توان با داده‌های سبک‌شناسی، به بازنمایی داشته‌های زبانی، ادبی و فکری دو شاهکار از دو شاعر پرداخت؟ بر اساس دستاوردهای پژوهش، به نظر می‌رسد که بهره‌گیری از سبک‌شناسی در تحلیل داده‌های موجود در سهندیه‌های دو شاعر، برای رسیدن به شناخت ملموس‌تر و نتیجه‌بخش‌تر زیرساخت و روساخت فرهنگ بومی آذربایجان روش موثر و کارآمدی است. همچنین، می‌توان در موارد مشابه از آن مدد‌‌‌‌ گرفت و چنین پژوهشی به روشن شدن جنبه‌های مختلف ارتباط شاعر و جامعه نیز بیش از پیش کمک خواهد کرد.

ادبیات تطبیقی همانند سایر شاخه‌های علوم بشری، رشته‌ای پویا و نوین بوده که در طول دو قرن گذشته، به‌ویژه چند دهه اخیر، متحول شده است و در اصل، به تطبیق و مقایسه آثار ادبی جهان با یکدیگر می‌پردازد. سعدی از برجسته‌ترین شاعران تعلیمی اد‌‌‌‌ب فارسی محسوب می‌شود که در آثار خود معانی تربیتی و اخلاقی، توام با حکمت و پند و اندرز گنجانده شده است. نابی هم از شاعران عالم و فاضل ترکیه به شمار می‌رود که زبان‌های کلاسیک شرق و علوم اسلامی را بسیار خوب می‌دانست. سعدی و نابی با زبانی ساده در آثار‌‌‌‌ مورد پژوهش ما، به اندیشه و اخلاق بیش از تخیل و احساس اهمیت داده‌اند و توانسته‌اند با توجه به مضامین مورد تاکید اسلام و قرآن، آثاری فاخر خلق نمایند و در قصاید خویش با صراحت لهجه به انتقاد از د‌‌‌‌وران زندگیشان بپردازند.

Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA

شعر ابونواس، شاعر ایرانی‌تبار و عربی‌سرای قرن دوم هجری را بیشتر با خمریات و مجنونیات وی می‌شناسند، اما شعر تعلیمی و حکمی او، اگرچه با بسامدی کمتر در دیوانش به چشم می‌خورد، از جمله مضمون‌های درخور پژوهش است. این مضمون شعری در شعر سعدی شیرازی، شاعر فارسی زبان قرن هفتم نیز با بسامدی بیشتر هنرنمایی می‌کند. یافته‌های این پژوهش بیانگر آن است که سعدی از شعر ابونواس آگاهی داشته است. افزون بر این، شعر تعلیمی سعدی و ابونواس به موضو‌ع‌های مشترکی همچون دنیا، آخرت، گذر جوانی، مرگ و... پر داخته است. وجه اساسی تمایز شعر آنها این است که سعدی از زاویه معنویت و ابونواس با نگاه مادی‌گرایی به هستی و پدیده‌های آن نگریسته است. این پژوهش بر آن است تا بر اساس چارچوب‌های ادبیات تطبیقی و با روش توصیفی تحلیلی به بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های این مضمون در شعر این دو شاعر برجسته بپرد ازد.

قرن‌هاست که رمان بزرگترین و گسترده‌ترین ژانر در میان ژانرهای ادبی است. تقسیم‌بندی نظریه‌پردازان درباره انواع رمان نشان می‌دهد که هر موضوعی می‌تواند به صورت یک رمان نوشته شود، به شرط آنکه نویسنده قوانین و ساختار رمان‌نویسی را بداند؛ یعنی نه اینکه این قوانین و چهارچوب‌ها همواره ثابت و تخطی‌ناپذیرند، بلکه نویسنده رمان باید بداند که چه قوانین و اصولی را باید رعایت کند تا اثری که می‌آفریند، بتواند هم با اصول سبکی آن همخوانی داشته باشد و هم بر ذهن مخاطبان خود اثر بگذارد. یکی از بهترین راه‌های دستیابی به چنین شناختی، بررسی عناصر داستانی است که در هر سبکی با داشتن تعریف مشخص خود، ما را به این مقصود می‌رساند که آن اثر در نوع خود تا چه حد موفق بوده است. در این مقاله، کوشش بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای، با بررسی عناصر داستان در کابوس کوچ اثر حنا مینه، نویسنده سوری، و قلم سرنوشت اثر جعفر شهری نشان دهیم که عملکرد موفق‌تر عناصر داستانی در قلم سرنوشت نسبت به کابوس کوچ به چه دلایلی رخ دا ده است و در هر یک از این دو اثر، چه اندازه اصول و معیارهای ساختاری داستان‌نویسی رعایت شده است و این امر چه تاثیری بر هر یک از این آثار بر جای گذاشته است.

جایگاه شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی و تاثیر آن بر ادبیات جهان بر کسی پوشیده نیست. شاهنامه در ادبیات روسیه و در بین نویسندگان و خوانندگان روسی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد و گواه این مطلب، وجود ترجمه‌های متعدد از شاهنامه، مقاله‌ها و کتاب‌های زیاد درباره این اثر است. در این میان، با بررسی برخی آثار ادبی و حماسی روسیه باستان مشخص می‌گردد که داستان رستم و سهراب و به طور کلی «سیمای رستم» تاثیر زیادی بر تکوین و ظهور برخی آثار و پهلوانان حماسی روسی داشته است. از جمله این آثار، منظومه حماسی پلنگینه‌پوش در ادبیات گرجی و از جمله قهرمانان حماسی نیز ایلیا مورامتس، قهرمان اسطوره‌ای بیلیناهای روسی و نیز یروسان لازارویچ در افسانه‌های روسی را می‌توان نام برد. با بررسی دقیق‌تر این آثار و سیمای پهلوانان آنها، هرچه بیشتر به تاثیر شاهنامه بر ادبیات حماسی روسی و گرجی پی می‌بریم.

ادبیات تطبیقی از شاخه‌های مهم نقد ادبی است که به سنجش آثار، عناصر، انواع، سبک‌‌ها، دور‌ه‌ها، جنبش‌ها و چهره‌های ادبی و به طور کلی، مقایسه ادبیات در مفهوم کلی آن، در دو یا چند فرهنگ و زبان مختلف می‌پردازد. در این پژوهش، دو عنصر برتر داستان«پیرنگ» و «شخصیت» در داستا‌ن‌های کودکانه که مضمون دینی دارند، مورد بررسی قرار گرفت تا میزان و چگونگی استفاده‌‌‌‌ این عناصر در داستان‌های مصطفی رحمان‌دوست و عبدالتواب یوسف مشخص گردد. برای رسیدن به این هدف پژوهشی، از روش توصیفی تحلیلی بهره برده شد تا این نتیجه حاصل گردد که هر دو نویسنده در استفا ده از عناصر مذکور شبیه یکدیگر عمل نموده‌اند و تنها تفاوت‌های اندکی میان آنان در این زمینه مشاهده شد.

ادبیات پایداری مضامین متنوع و گسترده‌ای دارد که یکی از شاخص‌ترین آنها، «شهید و شهادت» است. شاعران انقلاب به مجاهدان صحنه‌های نبرد عشق می‌ورزند؛ چراکه جان شیرین خو د را در طبق اخلاص نهاده، به پیشگاه جانان تقدیم کرده‌اند. سپیده کاشانی و نازک‌الملایکه شاعران معاصر انقلابی ایران و عراق، در اشعار خود، بسیار از این مفهوم بهره برده‌اند. این پژوهش به روش تحلیل محتوایی و شیوه کتابخانه‌ای درصدد بررسی تطبیقی مفهوم شهید و شهادت در دو دیوان سخن آشنا از سپیده کاشانی و للصاه و الثوره اثر نازک الملایکه برآمده است و به این هدف دست یافته است که هر دو شاعر در مضمون‌هایی همچون ستایش مقام شهید، انتقام خون شهید، مرثیه‌سرایی برای او و به‌کارگیری نماد، مشترک هستند، با این تفاوت که سپیده کاشانی در ستایش شخصیت‌های مبارز شهید، روحیه شهادت‌طلبی و انگیزه آن نیز اشعاری دارد.