فهرست مطالب
نشریه خردنامه صدرا
پیاپی 105 (پاییز 1400)
- تاریخ انتشار: 1400/09/29
- تعداد عناوین: 9
-
-
صفحات 11-12
روز دوازدهم آذرماه امسال چهل و دومین سالگرد تاسیس مجلس خبرگان اول قانون اساسی و تصویب قانون اساسی سرافراز و باشکوه جمهوری اسلامی، پس از انقلاب سال 1357 میباشد. انقلاب اسلامی ایران با قانون اساسی خود میخواست نظامی نوین و انسانی را در دنیا عرضه کند و قامت بالابلند اسلام سیاسی و اجتماعی و تمدن حقیقی را به رخ حکومتهای متمدن‌نما بکشاند، و راه علاج مستضعفین جهان و ایران و رهایی بردگان طاغوتان و شاهان را به آنان نشان دهد. در اصول این قانون اساسی، نظامی طراحی شده که بر اساس اعتقاد به توحید و نبوت و معاد و اسلامی اجتهادی و منطقی نه اسطوره‌یی بنا شود و اهدافی پیشبینی کرده بود که نقاط مهمی از شان انسانی انسان، یعنی کرامت ذاتی و آزادی خدادادی او، هدف اصلی باشد و مدیران آینده این نظام سعی تمام در ایجاد زمینه رشد فضایل اخلاقی همانند اخلاق قرآنی و طرد استعمار و بهره‌کشیهای نظام طاغوتی (لیبرال‌نما و دموکراتیک) داشته باشند و در رفع تبعیض و اجرای عدالت و تامین حقوق مردم بکوشند و با بالا بردن آگاهی و بینایی و منطق مردم، آنها را به پاسداری آزادی و حقوق دیگر انسانی خود وادار کنند. نه در هیچ کشور و ملت و نه در هیچ قانون اساسی که در جهان امروز هست، قانون و نظامی اینچنین عالی و انسانی نوشته نشده است. در این نظام، حکومت و مدیریت و ولایت بر مردم، حق کسانی است که با تقوا و پرهیزکار و بدنبال مصلحت و منافع مردم باشند نه منافع خود، و قدرت را از خدا و مردم بدانند (حکومت الهی)، و هرگاه قدرت آنان را فریب داد، بدست خبرگان در کمین، از مقام خود عزل شوند. انتخاب ولی و رهبر نه بحکم زور و تزویر که باید بدست خبرگان وارسته و با مراجعه به رای مردم (جمهوریت) و حکومت مردمی باشد؛ بدین ترتیب، حکم و قانون واقعی از آن خدا و گزینش لایق این حکومت الهی، حق و وظیفه خود مردم است. حکومت بر بندگان خدا، حق خداست؛ نه ارثی است و نه حزبی و استعماری یا باختیار بیگانگان، از اینرو انتخاب مجلس و دولت به رای و انتخاب خود مردم واگذار شده تا جمهوریت عملی شود. شاید اتفاقی نباشد که همین روز (12 آذر) در تقویم ما روز معلولین هم تعیین شده است! گرچه منظور جامعه معلولین جهادی سرفراز ما است، اما چه میشود کرد که دسته‌یی از مردم دچار معلولیت ذاتی و فکری هستند و متاسفانه اختیار این نظام الهی فرازمند بدست انتخاب عده‌یی از همین معلولین سیاسی و فکری افتاده است و دیدیم که بجز یکی دو مورد بر اثر شعور کوتاه و فرهنگ انتخاباتی بد اکثریت، انتخاب روسای قوای مجریه و نمایندگان مجلس شورای اسلامی غلط و پر اشتباه بود و صراط مستقیم این نظام از خط ولایت زاویه گرفت. تحت تاثیر قدرت‌طلبی منجر به خیانت و وابستگی به بیگانگان برخی مسیولین، قوای اصلی این نظام از جاده منحرف شد تا بحدی که گاهی مجلس و دولتها، نه بسود نظام بلکه بکام دشمن عمل کردند و به بنیان نظام آسیب وارد آوردند و از جهت اقتصادی و مالی و رفاهی و فرهنگی و اعتقادی، صدمات بسیار به همین مردم در واقع شریف و ناآگاه زدند. شگفت آنکه دشمن و برخی نادانان یا مغرضان، این آسیبها را به اصل نظام میبندند و شماتت یا شکوه میکنند. راه درست آنست که هر ساله یکبار دیگر در سالگرد تدوین قانون اساسی، مردم و صدا و سیما دور هم بنشینند و برای بازگشت وضع موجود اندوهبار کنونی به روزگاری که شان مناسب مقام انسان باشد، چاره بیندیشند و آرزو و اهداف و تلاشهای تدوین‌کنندگان قانون را عملی سازند.
کلیدواژگان: دوازدهم آذرماه، مجلس خبرگان، حکومت، ولایت، معلولین سیاسی -
صفحات 13-16
جهان آفرینش و طبیعت براساس قواعد و قوانین (نوامیس یا سنن الهی) خلق شده و نظام خلقت بر آنها استوار است. مشیت و تقدیر الهی بر این قرار گرفته که تمام اجزاء و اعضای جهان هستی، با یکدیگر و با مجموعه جهان خلقت، در ارتباطی و تعاملی دوسویه باشند. انسان نیز بعنوان عضوی از این جهان، هم میتواند بر آن اثر بگذارد و هم میتواند از آن تاثیر بپذیرد. این تاثیر و تاثر بر اساس قانون (ناموس) و قاعده» اصلی این جهان، یعنی تساوق «وجود» و «خیر» مقدر شده است؛ آنجا که خیر هست، وجود نیز هست (و برعکس) و آنجا که خیر نباشد، «شر»، یعنی‌لاوجود و عدم است (و برعکس.) یگانه راه رسیدن انسان به سعادت حقیقی، هماهنگی و همراهی با نظام طبیعت و قواعد حاکم بر آن است؛ سنت الهی یا قانون و ناموس طبیعت بگونه‌یی است که انحراف از آن، شر، بلا، ضرر، آفت، بیماری و... را در پی خواهد داشت. جهان (انسان کبیر) در برابر اعمال خوب و بد انسان (عالم صغیر) واکنش نشان میدهد؛ «گناه» که همان تمرد از فرامین الهی یا انحراف از قواعد تکوین و طبیعت است، موجب شقاوت و بدبختی انسان خواهد بود و عذاب و کیفر الهی را در پی خواهد داشت. در اینجاست که اسماء و صفات جلالیه» خداوند، ظهور و تجلی می‌یابد.
کلیدواژگان: سنت الهی، ناموس طبیعت، نظام احسن، سعادت، تقدیر الهی، وجود، خیر، اسماء و صفات الهی، صفات جمالیه و جلالیه -
صفحات 17-28
«برهان صدیقین»، برهانی است که در آن بدون نیاز به واسطه، ذات واجب‌الوجود اثبات میشود. این عنوان را نخستین‌بار ابن‌سینا برای تقریر جدید برهانی که پیشتر فارابی اقامه کرده بود، برگزید. برهان صدیقین بهترین و موجزترین برهان فلسفی و عقلی برای اثبات وجود خداست. در این برهان از خود «وجود» به «واجب‌الوجود» استدلال میشود، بگونه‌یی که هیچیک از افعال الهی از قبیل حرکت، حدوث و... حد وسط قرار نمیگیرند. حایری یزدی براساس تبیین معنای «امکان» در فلسفه» مشاء و حکمت متعالیه، برای رفع اشکالات مطرح شده درباره این برهان تلاش نموده و با توجه به تحلیل دقیق معنای امکان، معتقد است از طریق آن میتوان واجب‌الوجود را اثبات کرد؛ بهمین دلیل تمسک به محال‌بودن دور و تسلسل ضرورتی ندارد. مقاله» حاضر با روش تحلیلی تطبیقی و با توجه به معیارهای معتبر نزد ملاصدرا در صدق برهان صدیقین، به تحلیل و بررسی تقریر حایری یزدی پرداخته و نشان داده که دیدگاه او خالی از اشکال نیست.
کلیدواژگان: برهان صدیقین، امکان، اثبات وجود خدا، واجب الوجود، وجود، ابن سینا، ملاصدرا، حائری یزدی -
صفحات 29-40
یکی از تقسیماتی که در منابع و آثار فلسفی درباره حقیقت جسم بیان شده، تقسیم آن به جسم مثالی و جسم عنصری است. در اصل وجود این تقسیم میان حکمای متاخر اختلاف‌نظری نیست اما تفاوتهایی برای جسم عنصری و مثالی ذکر کرده‌اند که برخی از این تفاوتها، مبتنی بر همان مبانی اخذشده در بحث مجرد و مادی است. حکما در تبیین مجرد و مادی، همه به یک شکل عمل نکرده و هر یک تعریفی متفاوت ارایه داده‌اند. یکی از مسایلی که در بحث تفاوتهای جسم عنصری و مثالی حایز اهمیت است، مسئله وجود قوه است. علاوه بر این، تفاوتهای دیگری نیز میان جسم مثالی و جسم عنصری بیان شده که نمیتوان آنها را تماما مبتنی بر بحث مجرد و مادی دانست. صدرالمتالهین در آثار خود مفصلا به بررسی این مسئله فلسفی پرداخته و پانزده تفاوت را برای این دو حقیقت بیان کرده است. بررسی این تفاوتها، فهم بهتری از حقیقت جسم عنصری و جسم مثالی را برای ما در پی‌خواهد داشت. پژوهش حاضر نشان میدهد که برخی از این تفاوتها صحیح، برخی نادرست و برخی دیگر نیز دارای تفصیل هستند.
کلیدواژگان: جسم عنصری، جسم مثالی، مجرد و مادی، قوه و فعل، ملاصدرا -
صفحات 41-54
«فضای مجازی» را بلحاظ هستی‌شناختی باید ساحتی از واقعیت اصیل و منشا اثر دانست که با رشد فراگیر خود، تاثیراتی عمیق بر شیون زندگی انسان مدرن گذاشته است. پرداختن به ابعاد وجودشناختی این ساحت از واقعیت، از چند وجه اهمیت دارد؛ هم از این حیث که بخش مهمی از حیات انسان و جهان امروز، متشکل از مظاهر متنوع فضای مجازی است و هم بدان لحاظ که حضور این پدیده، زوایای مختلف اندیشه و رفتار آدمی را تحت تاثیر قرار داده و شیوه نوینی از زندگی را برای انسان معاصر و نسل بعدی او رقم زده است. نوشتار حاضر، ضمن بررسی وجودشناختی و ارایه تحلیل متافیزیکی از فضای مجازی، با تکیه بر اثربخشی آن بر سرشت و سرنوشت انسان، به اثبات عقلانی این مدعا پرداخته که «فضای مجازی، امری واقعی و برخوردار از عینیت و واقعیت است». سپس به اقتضای قاعده» منطقی «تعرف الاشیاء باثمارها»، با تبیین و تاکید بر آثار و لوازم عینی فضای مجازی، زوایایی از ماهیت این واقعیت مرموز و پیچیده را بکمک مبانی صدرایی، نمایان ساخته است. «واقع‌انگاری فضای مجازی»، میتواند این اندیشه را به ذهن متبادر نماید که واقعیت مجازی با نحوه‌یی از وجود که در فلسفه» اسلامی با عنوان «عالم مثال» یا «عالم صور مقداری» مطرح شده مماثلت و مشابهت دارد، زیرا صرفنظر از تفاوت و تباین این دو پدیده، بنیاد واقعیت مجازی نیز بر اعداد و صورتهای مقداری استوار است و در این ساحت از هستی همچون عالم مثال خبری از حضور ماده نیست، هرچند آثار و لوازم وجودی ماده در آن یافت میشود. کمترین دستاورد فلسفی تتبع در واقعیت مجازی اینست که با نمایاندن ساحتی از هستی مشتمل بر صورتهای غیرمادی و لطیف انسان معاصر را مستعد ادراک و تجربه «حقایق مجرد» و آماده پذیرش امور قدسی، انتزاعی و غیرملموس میکند.
کلیدواژگان: فضای مجازی، تکنولوژی، واقعیت مجازی، عالم مثال، حکمت متعالیه -
صفحات 55-68
«وحدت وجود» بعنوان اساس و بنیان عرفان نظری، در طول تاریخ تفکر اسلامی همواره محل بحثهای فراوانی میان اندیشمندان بوده است. ملااسماعیل خواجویی، از متفکران و متکلمان عصر صفویه و دوران بعد از ملاصدراست که به نقادی این نظریه پرداخته و آن را از جهات گوناگون بچالش کشیده است. خواجویی براساس تباین وجودی واجب‌الوجود با موجودات ممکن، وجود مطلق‌نبودن واجب‌الوجود، اقامه نشدن استدلال عقلانی در اثبات وحدت وجود و نارسایی استدلالهای برخی از عارفان و متصوفان در اثبات وحدت وجود، این نظریه را نامقبول و نادرست میداند. اما در پژوهش حاضر بیان شده که انتقادات خواجویی ناشی از مغالطه و خلط میان معانی مختلف اصطلاحات علوم فلسفه و کلام با عرفان نظری است؛ هر چند که در برخی موارد مانند اقامه‌‌نشدن استدلال عقلانی از سوی عارفان در اثبات وحدت وجود— انتقاد او صحیح بنظر میرسد.
کلیدواژگان: عرفان نظری، وحدت وجود، واجب الوجود، استدلال عقلانی، مغالطه، حکیم خواجویی -
صفحات 69-80
بحث از ادراک عقلی و نحوه تعقل، از مباحث مهم معرفت‌شناسی است. فلاسفه اسلامی ضمن تاکید بر ارزش ادراک عقلی، در تبیین سازوکار تعقل رویکردهایی گوناگون داشته‌اند. در این میان، ملاصدرا نیز در تبیین فرایند ادراک کلی، تعبیرات مختلفی دارد؛ او گاهی عقل را مظهر (مستمع) و گاهی مصدر (منبع) صور عقلی میداند. از اینرو هر یک از پژوهشگران و شارحان حکمت صدرایی بنوعی، درصدد توجیه اختلاف تعابیر صدرالمتالهین برآمده‌اند. استاد جوادی‌آملی در آثار خود، در مقام یک فیلسوف نوصدرایی مباحثی را مطرح میکند که میتواند نگاهی نو به مسئله فرایند ادراک عقلی باشد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی نشان میدهد که استاد جوادی‌آملی به دو نوع ادراک عقلی و لزوم تفکیک آنها تصریح نموده است؛ در یک نوع عقل، مستمع است و ادراک کلی حاصل شهود آگاهانه عقلی و انفعال نفس میباشد و درک آن مختص به گروهی خاص است و در نوع دیگر، عقل، منبع است و ادراک کلی حاصل کارکرد ذهن و فعالیت نفس است و عموم مردم از این ادراک عقلی بهره‌مندند.
کلیدواژگان: ادراک کلی، ادراک عقلی، حکمت صدرایی، عقل، مثل، جوادی آملی، مصباح یزدی -
صفحات 81-88
«اعیان ثابته» یکی از مهمترین ارکان هستی‌شناسی ابن‌عربی است و پذیرش آن تاثیر بسزایی در نوع نگاه به مسئله علم خداوند دارد. «علم خداوند قبل از خلقت موجودات»، چالش مهمی است که دستگاه های معرفتی کلامی، فلسفی و عرفانی هرکدام بنوبه خود تلاش کرده‌اند که آن را تشریح و تبیین نمایند. معتزله و ابن‌عربی با قبول ثابتات ازلیه، سعی کرده‌اند این نزاع را پاسخ دهند. دیدگاه ابن‌عربی مخالفانی میان فلاسفه دارد و یکی از آنها ملاصدراست که در آثارش به ساختار اعیان ثابته بسیار تاخته است. اما با بررسی بیشتر و نگاه تطبیقی به این پاسخ میرسیم که ملاصدرا با طرح نگاهی نو به مسئله اعیان ثابته و بیان تقریری جدید از نگاه ابن‌عربی، تلاش میکند مواردی را که با دستگاه فلسفیش در تعارض است، حل کند. این تحقیق با اشاره به نکات مطرح شده، اثبات میکند که ملاصدرا دیدگاه ابن‌عربی در مورد اعیان ثابته را پذیرفته و میان نگاه ابن‌عربی و قول به ثبوت معدومات که دیدگاه معتزله است تفاوت قایل است و نگاه اول را مطابق با کشفیات و مشاهدات خویش میداند.
کلیدواژگان: اعیان ثابته، علم خداوند، ثابتات ازلیه، ابن عربی، ملاصدرا -
صفحات 89-104
یکی از مباحثی که در دهه‌های اخیر در آثار علمی فلسفی مطرح شده، معرفت‌شناسی و مسایل مرتبط با آن، از جمله مسئله «معیار و مناط صدق گزاره‌ها» است. متفکران مسلمان بر این باورند که معیار صدق گزاره‌ها، مطابقت با نفس‌الامر است اما در تفسیر نفس‌الامر، دیدگاه های متفاوتی ارایه داده‌اند. این پژوهش که با روش کتابخانه‌یی به گردآوری داده‌ها و سپس توصیف و تحلیل آنها پرداخته، ضمن ارزیابی سه دیدگاه مشهور درباره» حقیقت نفس‌الامر انتقادات وارد بر آنها و نیز روشنگری در باب عدم تمامیت آن تفاسیر، درصدد اثبات این نظریه است که نفس‌الامر عبارتست از «علم ذاتی تفصیلی خداوند». دیدگاه مختار نگارندگان هماهنگ با مبانی اندیشه صدرالمتالهین، و برگرفته از اصول عرفانی است.
کلیدواژگان: نفس الامر، علم عقل فعال، حد ذات، ثبوت عام، علم ذاتی، ملاصدرا
-
Pages 11-12
-
Pages 13-16
The world and nature have been created relying on certain divine rules and principles. Based on the Divine Will and pre-ordination, there is a mutual relationship and interaction not only between all the components of the world of being but also between them and the whole world of creation. As a member of this world, Man can both affect it and be affected by it. This process has been predestined based on the main law and principle of this world, that is, the commensurability of “being” and “good”. Where there is good, there is being (and vice versa), and where there is no good, there is evil or non-being (and vice versa). The only way of attaining true happiness for Man is living in harmony with the system of nature and its governing rules. The divine tradition or the laws of nature are such that any deviation from them will lead to evil, misery, loss, calamity, disease, etc. The world (macro-anthropo) reacts to the good and bad deeds of human beings (micro-anthropo). Sin, which means any disobedience to the Divine orders or transgression from the laws of creation and nature, results in human misery and cruelty and will be followed by Divine punishment and torture. This is the point at which God’s glorious names and attributes are manifested.
Keywords: Divine Law, being, law of nature, good, prime system, divine names, attributes, happiness, beautiful, glorious attributes, divine pre-ordination -
Pages 17-28
The argument of the righteous (Burhān al-Ṣiddīqīn) demonstrates the essence of the Necessary Being without resorting to an intermediary. This title was chosen for the first time by Ibn Sīnā in order to provide a new interpretation of an argument that Fārābī had previously adduced. The argument of the righteous is one of the best and most concise philosophical and rational arguments on demonstrating the existence of God.This argument reasons from “being” to the “Necessary Being” so that none of God’s acts, such as motion or origination, functions as the middle term. Haeri Yazdi has tried to respond to the problems of this argument by explaining the meaning of possibility in the Peripatetic and Transcendent Schools of philosophy. Given his accurate analysis of the meaning of possibility, he believes that it can be used as a basis for proving the existence of the Necessary Being; therefore, it is not necessary to resort to the impossibility of infinite regression. Following an analytic comparative method and based on Mullā Ṣadrā’s valid criteria for the truth of the argument of the righteous, the present paper analyzes and examines Haeri Yazdi’s interpretation and shows that his view is not immune to criticism.
Keywords: argument of the righteous, Ibn Sīnā, possibility, Mullā Ṣadrā, demonstrating God’s existence, Haeri Yazdi, Necessary Being, being -
Pages 29-40
One of the classifications of the reality of the body in philosophical sources and works divides it into Ideal and elemental types. There is no conflict among contemporary philosophers regarding the essence of this division itself; however, they have referred to some differences between elemental and Ideal bodies, some of which are based on the principles related to the discussion of material and immaterial entities. Philosophers have provided different definitions for the material and immaterial. One of the important problems in the discussion of the differences between elemental and Ideal bodies is the problem of the existence of potency. Nevertheless, some other differences between them have been mentioned that cannot be completely based on the discussion of material and immaterial entities. Mullā Ṣadrā has extensively dealt with this philosophical problem in his works and referred to 15 differences between these two realities. The study of these differences can provide a better understanding of the reality of elemental and Ideal bodies. The present study indicates that some of these differences are correct; some are incorrect, and some others demand further explanation.
Keywords: elemental body, Ideal body, material, immaterial, potency, act, Mullā Ṣadrā -
Pages 41-54
From an ontological point of view, cyberspace should be considered a domain of original and effective reality which, given its vast growth, has exercised great influence on different aspects of modern human life. A study of the ontological dimensions of this realm of reality is important for different reasons. Undoubtedly, toady a significant part of human life is affected by the various manifestations of cyberspace. Moreover, this phenomenon has influenced multiple angles of human thought and behavior and introduced a new lifestyle for contemporary human beings and later generations. The present study, while investigating the virtual world from an ontological point of view and providing a metaphysical analysis of this realm, tries to rationally demonstrate that cyberspace is a real entity enjoying objectivity and truth relying on its effects on human nature and destiny. Later, based on the logical principle of “By their fruit you will recognize them”, the author first explains and emphasizes the objective effects and concomitants of cyberspace, and then discloses some angles of this secret and complicated reality based on Sadrian principles. The realism of cyberspace can suggest the idea that virtual reality is similar to a kind of existence in Islamic philosophy called the “world of Ideas” or the “world of quantitative forms”. This is because, irrespective of the differences between these two phenomena, virtual reality is also based on numbers and quantitative forms. Moreover, similar to the world of ideas, there is no trace of matter in this realm of being (cyberspace), whereas the effects and concomitants of matter can be witnessed there. The smallest philosophical outcome of exploring virtual reality is that, by revealing a realm of being including both immaterial and subtle forms, it prepares contemporary Man to perceive and experience “abstract truths” and accept holy, immaterial, and intangible affairs.
Keywords: Cyberspace, technology, virtual reality, world of Ideas, Transcendent Philosophy -
Pages 55-68
As the basis of theoretical gnosis, oneness of being has provoked several debates among thinkers in the history of Islamic philosophy. Mullā Ismā‘īl Khājūī, one of the thinkers and Mutikallimun of the Safavid period and post-Sadrian era, has criticized this theory and challenged it from different aspects. Khājūī rejects this theory based on the ontological differences between the Necessary Being and possible beings, absence of absoluteness in the Necessary Being, the lack of a rational argument for demonstrating the oneness of being, and the inefficiency of the arguments of some gnostics and mystics on proving this oneness. However, the present study postulates that Khājūī’s criticisms originate in confusing the different meanings of certain key terms in philosophical sciences and kalām with those in theoretical gnosis. Nevertheless, it seems that in certain cases, such as gnostics’ failure in adducing a rational argument for demonstrating the oneness of being, his criticism is justified.
Keywords: theoretical gnosis, unity of being, Necessary Being, rational reasoning, Fallacy, Ḥakīm Khājūī -
Pages 69-80
The discussion of intellectual perception and the quality of intellection holds an important place in epistemology. Islamic philosophers have followed various approaches to explaining the mechanism of intellection. Mullā Ṣadrā has also used different expressions for clarifying the process of general perception. He views the intellect sometimes as a locus of manifestation or epiphany (listener) and sometimes as an emanator (source) of intellectual forms. Accordingly, each of the researchers and commentators of Sadrian philosophy has tried to justify the differences between the words he has used in some way. As a neo-Sadrian philosopher, Jawadi Amuli posits some discussions in his works that can introduce a new view of the process of rational perception. Following a descriptive-analytic method, the present study demonstrates that, Jawadi Amuli has directly referred to two types of rational perception and the necessity to separate them from each other. In one of them, the intellect is a listener, and the general perception is the result of conscious rational intuition and passivity of the soul. Here, perception is limited to a special group. In the other one, the intellect functions as a source, and the general perception is the outcome of mental and soulish activities. All people are capable of this kind of intellectual perception.
Keywords: general perception, Idea, intellectual perception, Javadi Amuli, Sadrian philosophy, Misbah Yazdi, intellect -
Pages 81-88
The notion of immutable archetypes is one of the most important pillars of Ibn ‘Arabī’s ontology, and its acceptance greatly influences one’s view of the problem of God’s knowledge. In fact, God’s knowledge prior to the creation of existents is an important challenge that various epistemological, kalāmi, philosophical, and gnostic systems have tried to analyze and explain each in its own way. The Mu‘tazilites and Ibn ‘Arabī have tried to solve this problem by accepting the existence of pre-eternal archetypes. However, some thinkers, such as Mullā Ṣadrā, have disagreed with Ibn ‘Arabī’s view. Mullā Ṣadrā has harshly criticized the structure of immutable archetypes in his works. Nevertheless, through a more detailed investigation and based on a comparative approach, it can be concluded that Mullā Ṣadrā has tried to solve the problems that are in contrast to his philosophical principles through presenting a new view of the problem of archetypes and providing a new interpretation of Ibn ‘Arabī’s standpoint. This study aims to demonstrate that Mullā Ṣadrā agrees with Ibn ‘Arabī’s view of immutable archetypes but differentiates between his view and the idea of the subsistence of non-existents, which is favored by the Mu‘tazilites. He also believes that the first view is in conformity with his own unveilings and intuitions.
Keywords: immutable archetypes, God’s knowledge, pre-eternal self-subsistents, Ibn ‘Arabī, Mullā Ṣadrā -
Pages 89-104
One of the discussions that has attracted great attention in scientific-philosophical societies is epistemology and its related problems such as the problem of the “criterion for the truth of propositions”. Muslim thinkers believe that the criterion corresponds with nafs al-amr (fact itself); however, they have provided different views and interpretations of this concept. The required data for the study were collected through the library method. After describing and analyzing them, while evaluating three famous views regarding the truth of fact itself, reporting the related criticisms, and emphasizing the incomprehensiveness of these views, the researchers try to demonstrate that fact itself means “God’s essential differentiated knowledge”. Their standpoint is in conformity with gnostic and Sadrian philosophical principles.
Keywords: fact-itself, knowledge of the active intellect, limit of essence, general affirmation, essential knowledge, Mullā Ṣadrā
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.