نشریه اسلام و پژوهش های مدیریتی
سال یازدهم شماره 1 (پیاپی 22، بهار و تابستان 1400)

این مقاله با هدف تشریح و تبیین مدیریت اسلامی، برای کاربرد در سازمان‌های جوامع اسلامی، به مقایسه رویکرد سنتی، به‌عنوان اولین اصول مدیریتی معرفی شده به جهان و رویکرد اسلامی، به‌عنوان رویکردی مدیریتی معرفی شده در منابع اسلامی، با تاکید بر نامه حضرت علی (ع) به مالک اشتر، می‌پردازد. این پژوهش، با روش تحلیل محتوای مضمونی انجام گرفته است و نتایج حاصل از تحقیق، نشان داد که در رهیافت سنتی به مدیریت، توجه به بعد مادی و نیازهای فیزیولوژیکی و عدم توجه به نیازهای روحی و معنوی افراد‌، موجب بی‌ثباتی در جوامع غرب شده است. در‌حالی‌که رویکرد اسلامی به تمامی ابعاد وجودی و نیازهای انسان در سازمان، عنایت خاص داشته است و مولفه‌های از جمله محوریت قرار دادن اخلاق، توجه به ابعاد گوناگون نظارت، تعیین شاخص‌های ارزیابی، اجتناب از عصیان در سلسله مراتب سازمانی، اجتناب از خودشیفتگی و فزونی‌خواهی، اجتناب از رفتارهای مذموم، پرهیز از ویژه‌خواری و رعایت انصاف، رهیافت اسلامی را به‌عنوان کامل‌ترین و مناسب‌ترین رویکرد به مدیریت برمی‌گزیند.

امروزه بومی‌سازی نظریات علوم انسانی یک ضرورت غیرقابل‌انکار است. برای تحقق این منظور، یکی از رویکردهای مناسب، بهره‌گیری از منابع دینی در عرصه‌های جدید است. اما مسئله اساسی اینجاست که در بهره‌گیری از منابع دینی در عرصه‌های نوین، روش‌های مطلوبی از سوی محققان عرضه نشده است. هدف تحقیق حاضر معرفی و کاربست نظریه «داده‌بنیاد» به‌مثابه یکی از روش‌های تحقیق کیفی برای اکتشاف الگوی توانمندسازی منابع انسانی از متون دینی (قرآن‌ و روایات) است. این روش از ظرفیت خوبی برای الگوسازی و نظریه‌پردازی در بهره‌گیری از متون دینی برخوردار است؛ زیرا مراحل اجرایی نظریه «داده‌بنیاد» با فرایند تحقیق از منابع و متون دینی تناسب فراوانی دارد. نتایج تحقیق حاضر به‌وجود آمدن صدها مفهوم و چندین مولفه بود که پس از مشورت با کارشناسان و خبرگان، مفاهیم تبدیل به 24 مولفه و مولفه‌ها در یک تقسیم‌بندی کلی‌تر با عنوان «متغیر‌های چهارگانه» تنظیم شد. درنهایت، کاربست نظریه «داده‌بنیاد» به‌منظور اکتشاف الگو از منابع دینی، منجر به طراحی الگوی توانمندسازی مبتنی بر آموزه‌های دینی شده است.

تشکیل سازمان‌های اسلامی، نیازمند طراحی زیرساخت‌های اسلامی در سازمان‌هاست. کارکنان، عنصر اساسی سازمان‌ها هستند. آنها بخشی از عمر خود را در سازمان‌ها زندگی می‌کنند. زندگی کاری در سازمان‌ها، بیانگر نحوه فعالیت کارکنان در سازمان‌هاست. به هر میزان زندگی کاری آنان، با آموزه‌های اسلامی سازگاری بیشتری داشته باشد، سازمان‌ها به ماهیت اسلامی شدن خود بیشتر نزدیک می‌شوند. هدف این پژوهش، شناسایی مولفه‌های اساسی زندگی کاری در سازمان‌ها، با رویکرد اسلامی است. این مطالعه از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، کیفی است و رویکرد آن، روش تحلیلی توصیفی است که با استفاده از منابع دینی، به پژوهش پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که برای شکل‌گیری زندگی کاری از منظر اسلام در سازمان‌ها، نیازمند تلفیق احکام فقهی، مسایل اخلاقی و رعایت آداب اسلامی در قوانین، ساختارها، آموزش منابع انسانی و برنامه‌های سازمان هستیم.

هدف این پژوهش، ارزیابی وضعیت رهبری اخلاقی مدیران آموزش و پرورش بود. روش از نظر اهداف، کاربردی و به‌لحاظ شیوه گردآوری داده‌ها، توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه ‌آماری100 نفر از مدیران آموزش و پرورش استان قم بودند که در سال تحصیلی98-97 مشغول به کار بودند. برای گردآوری داده‌ها، از پرسش‌نامه رهبری اخلاقی عمادی‌فر (1388)، با پایایی 0،98 بر اساس آلفای کرونباخ استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها براساس روش‌های توصیفی و آزمون‌های استنباطی T، برای مقایسه میانگین دو گروه مستقل، T تک گروهی و تحلیل واریانس در قالب نرم افزار spss نشان داد که رهبری اخلاقی مدیران آموزش و پرورش مطلوب است و برخورداری آنان از مولفه‌های، صداقت و درستی، تنظیم فعالیت، اعتماد، تلاش در جهت ارتقای کارکنان، و اجازه ابراز عقاید مخالف رهبری اخلاقی، بیش ازحد انتظار است و بین وضعیت رهبری اخلاقی مدیران زن و مرد و سوابق و سطوح تحصیلی مختلف آموزش و پرورش تفاوت وجود ندارد.

از شالوده‌های شکل‌گیری تمدن و مدینه فاضله اسلامی، تربیت است که در گام دوم انقلاب، این موضوع از اهمیت بسزایی برخوردار است. ابعاد گوناگون زندگی، انسان‌ها را در موقعیت‌های متفاوت یادگیری و رشد و خلاقیت قرار می‌دهد. سردار شهید حاج قاسم سلیمانی یکی از شخصیت‌های تاثیرگذار بود که زندگی‌اش با جهاد همراه بود و از شاخص‌های رشد و تربیت جهادی به‌شمار می‌آید. وی در بستر تربیت جهادی رشد کرد و رفتار عملی او می‌تواند الگویی تربیتی در این حوزه و در جایگاه‌های گوناگون ارایه دهد و نقشه راه جامعه ما برای نقش‌آفرینی در عصر پرهیاهوی کنونی باشد. هدف این پژوهش بررسی شاخصه‌های تربیتی مکتب سردار شهید حاج قاسم سلیمانی است. این پژوهش به‌صورت «مروری» بوده و حاصل آن ارایه شاخص‌های تربیت در مکتب این سردار شهید به‌مثابه عنصری شاخص در گام دوم انقلاب در ابعاد شناختی، گرایشی و رفتاری با رویکرد جهان‌شمول است.

هدف تحقیق حاضر، ارایه مدل پیش‌بینی سطح رضایت شغلی کارکنان بر مبنای شاخص‌های دین‌داری با رویکرد شبکه عصبی مصنوعی و بررسی میزان تاثیر هریک از عوامل مختلف بر رضایت شغلی کارکنان اداری دانشگاه شهید صدوقی یزد است. به‌منظور رسیدن به اهداف یادشده، 8 عامل موثر بر رضایت شغلی شامل اطلاعات جمعیت‌شناختی افراد و ابعاد دین‌داری اسلامی (اعتقادات، احکام و اخلاق) از دیدگاه نهج‌البلاغه به‌عنوان ورودی تبیین، سپس با استفاده از مدل پرسپترون چندلایه با الگوریتم یادگیری پس از انتشار خطا و یک لایه پنهان، میزان رضایت شغلی کارکنان پیش‌بینی شده‌ است. در ادامه با استفاده از فن تحلیل حساسیت، تاثیر هرکدام از متغیرهای ورودی بر خروجی این مدل مورد ارزیابی قرار گرفته‌ است. نتایج نهایی، نشانگر آن است که ضمن نقش و تاثیر توضیح‌دهندگی همه عوامل هشت‌گانه در میزان خروجی مدل، ابعاد اعتقادات و اخلاق اسلامی و جنسیت افراد، بیشترین تاثیر را در پیش‌بینی رضایت شغلی کارکنان دارند.