نشریه پژوهش در هنر و علوم انسانی
پیاپی 39 (اسفند 1400)

مقاله حاضر با هدف بررسی مفهوم بدن در پرفورمنس »تحت محاصره« اثر مونا حاتوم با تکیه بر اندیشه فلسفی موریس مرلوپونتی صورت گرفته است. این مقاله در پی یافتن این سوال است که مونا حاتوم چگونه بدنش را ابزاری برای بیان تجربیات خود قرار می دهد؟ و ادراک بدنی چه نقشی در شکل گیری آثار هنری وی دارد؟ اطالعات موجود در این پژوهش از طریق روش کتابخانه ای و مشاهده تصویر اثر گردآوری شده است؛ همچنین روش تحقیق به صورت توصیفی-تحلیلی می باشد. نتایج به دست آمده در این پژوهش حاکی از آن است که حاتوم به واسطه نمایش »تحت محاصره« با بکارگیری بدن خود و حواس انسان از اهمیت بدن برای ادراکات خبر می دهد. او با نمایش اسارت به صورت مستقیم و صریح در این اجرا، در واقع بدنش را ابزاری برای بیان تجربیات خود قرار داده و اهمیت ادراکات حسی برای درک آن چیزی که از مخاطب انتظار دارد، را بیان می کند؛ بنابراین مخاطب با دیدن، شنیدن، بازداشته شدن از لمس کردن و بوییدن، معنی دوری، اسارت، زندان، تبعید، مهاجرت و پناهندگی را به خوبی دریافت می کند و در واقع ادراکات او از طریق هم بدن و هم ذهن به عنوان یک کل منسجم اتفاق می افتد، پس فرد با تمامیت وجودی اش درک می کند.

عکاسی از شگفت انگیزترین اختراعات بشر است و با به وجود آمدن این هنر، آشنایی با این رسانه ی جدید و پی بردن به ویژگیهای آن به یکی از دغدغه های هنرمندان این عرصه تبدیل شده است. با این که این هنر قدمت زیادی ندارد، ولی دیدگاه ها و نقطه نظرهای متفاوت، شیوه های جدیدی را در این هنر به وجود آورده است. یکی از این شیوه ها، عکاسی فاین آرت میباشد. فاین آرت در عکاسی یک رویکرد است؛ نه ژانر و نه سبک. هدف از این پژوهش، تبیین نقش اندیشه و مفهوم در عکاسی فاین آرت است. این سوال مطرح است که نقش اندیشه و مفهوم در عکاسی فاین آرت چیست و هنرمندان این عرصه با چه تفاوتهای بینشی و فرهنگی جدا از نمایش بصری آثار به این شیوه عکاسی پرداختند. ماهیت تحقیق تاریخی و شیوه پردازش اطلاعات توصیفی- تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای، مشاهده ای میباشد. جامعه ی آماری پژوهش آثار منتشر شدهی شرمن و کروگر بوده و نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد، که عکاسی فاین آرت در آثار دو هنرمند با یکدیگر متفاوت است. شرمن از چهره پردازی، گریم و طراحی صحنه بهره گرفته و کروگر از هنر گرافیک و ترکیب آن با عوامل موثر در اثر مانند نوشتار، ترکیب بندی و اولویت رنگ گذاری بهره برده است.

دژ یا قلعه یک سازه مستحکم میباشد که در اطراف شهرها ساخته می شده است. قلعه معرب واژهای پارسی به صورتهای کال، کالت و کالک است که همانند بسیاری از واژگان هنگام تعریب کاف به قاف تغییر کرده و از فارسی وارد عربی شدهاست. از آغاز دوران پیش از تاریخ در هزاره اول پیش از میالد پیرامون دهکده ها نیز حصار کشیده می شد، اینکار نخست برای مصون ماندن از حمله راهزنان و جانوران وحشی بود ولی بعدها عمدتا برای دفاع متقابل در برابر هجوم دشمنان صورت می گرفت، در سراسر سرزمین ایران حصار های محکم، دهکده ها و قلعه های مسکونی را می توان یافت که متعلق به هزاره سوم پیش از میالد است. هر جای این سرزمین نگاه کنید، قلعه، برج، بارو، ارگ، کهندژ، دربند، خندق و دروازه و نظایر آنها از ناامنی محیط زندگی و توجه و تدبیر آگاهانه ایرانیان به مالحظات دفاعی حکایت می کند. در گذشته از قلعه استفاده های متعددی صورت می گرفته، مثال در هنگام جنگ به عنوان قلعه دفاعی مورد استفاده قرار گرفته و مردم تا زمانیکه بیم حمله دشمن وجود داشته در درون قلعه می ماندند. برای محافظت از ساختمان و قسمت های مختلف قلعه بارو ساخته می شده است. اولین قلعه های تاریخ ایران باستان مربوط به دوران تشکیل حکومت مادها می باشد. در این میان نیاز به دفاع از سرزمین، ماناها را مجبور به ساخت بناهای مستحکم برای جلوگیری از غارت و تخریب کرد. در تحقیق حاضر که با روش، تحلیلی-تطبیقی و روش وزن دهی انجام می شود، در تالش هستیم که وزن تاثیرگذاری هریک از این فاکتورها را در معماری قلعه ها مشخص کنیم تا ضمن شناخت تخصصی این اثرات معماری فاخر، ویژگی های جغرافیایی انسانی - طبیعی آنها را بشناسیم و از این داده ها در طراحی آثار مخصوص این مناطق استفاده نماییم. برای انجام این کار برداشت های میدانی از پالن معماری انجام گرفته است. در نهایت با استفاده از نظرات متخصصین فاکتورها وزن دهی می شود. نتایج تحقیق حاکی از آن است که ترکیبی از فاکتورهای جغرافیای طبیعی و انسانی بر مکانیابی، طراحی و معماری قلعه ها تاثیر گذار بوده که از میان عوامل طبیعی، توپوگرافی و اختالف ارتفاع حایز رتبه اول و از میان عوامل انسانی، فاکتور امنیت بیشترین وزن را داشته است.

مسئله خیر و شر از مهمترین مفاهیمی هستند که همواره در طول تاریخ، زندگی انسان را جهتدار کردهاند. اصل مهم در اندیشه ی اساطیر ایران باستان، ستیز میان نیروهای اهریمنی با نیروهای اهورایی است که تمام جهان را آوردگاه این دو نیروی متخاصم میکند. تحت تاثیر این اندیشه در شاهنامه نیز به جنگ و ستیز میان این گروه ها پرداخته شده است. در شاهنامه شر و شرور در قالب شخصیتها و موجودات اهریمنی و مفاهیم و مضامین انتزاعی چون خشم، رشک، حسد، ستم، آزمندی و... که نمایانگر نیروهای شر و بدی است، توصیف و نمود پیدا کرده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی نیروهای شر و اهریمن در شاهنامه فردوسی است که جزو شاخصترین آثار کل دوران ادبی ایران محسوب میگردد، تا رهیافتی در شناخت هرچه بیشتر این نماد مهم در ادبیات حماسی و اساطیری باشد. پژوهش حاضر در پی یافتن پاسخ به پرسش که اهریمن در شاهنامه فردوسی دوران صفوی با چه صفات و ویژگیهایی توصیف شده است؟ انجام یافته است. روش توصیفی تحلیلی بوده و اطالعات از طریق منابع کتابخانه ای گردآوری شده است.

مرگ حقیقتی که همه انسانها آن را تجربه می کنند. زندگی و مرگ دوجزء جدایی ناپذیر از هر موجود زنده هستند. موجودات وقتی که نفس میکشند وجان در بدنشان دارد باید زندگی کنند. کنار هم قرار گرفتن مرگ وزندگی یادآور این است که زندگی همیشه پایدار نیست. مرگ نیز به طور طبیعی همراه با دیگر کنجکاویهای کودکانه به وجود می آید. توضیح مفهوم مرگ برای کودک یکی از سخت ترین و اضطراب آورترین کارها برای پدر و مادراست. آنان وقتی با سواالت کودک درباره مرگ مواجه می شوند نمیدانند دقیقا به چه صورت به آنها پاسخ دهند. این مقاله والدین ومربیان را از طریق همدلی کردن و هنر درمانی با شش داستان برای کودک ونوجوان با درونمایه مرگ، ومطابقت با یگدیگر درتفهیم مرگ یاری خواهد کرد.

نظریه حسگرایی یکی از نظریات مهم در زمینه شناخت است. براساس رویکرد حسگرایی که امروزه در بخشهای مختلف فرهنگی و اجتماعی مورد توجه است، تحریک احساسات و درگیر شدن فرد با محیط پیرامون خود؛ سبب شناخت و درک و دریافت عمیقتری میشود. در موزه ها که امور حفاظتی مانع از ارتباط فیزیکی بازدیدکننده با اشیاء میشود، شناخت عمیقی حاصل نمیشود. موزه های مجازی هم فقط آرشیوی از آثار هستند، همینگونه عمل میکنند. بنابراین این تحقیق با این پرسش آغاز شد که تفاوتها و شباهتهای موزه های فیزیکی و مجازی از منظر حسگرایی چیست؟ در راستای پاسخگویی به این پرسش، اهمیت رویکرد حسگرایی و دریافت عمیقتر از آثار موزه ها بیان شد. شباهتهای هر دو موزه، شامل همسان بودن طراحی فضای موزه فیزیکی و مجازی است. هرچه موزه مجازی به موزه فیزیکی شبیه تر باشد، بازدیدکننده حس غوطه وری بیشتری را تجربه میکند. استفاده از واقعیت افزوده در موزه های فیزیکی که منجر به درگیر شدن بیشتر مخاطب با آثار و محیط موزه است، نیز یکی از نتایج موزه های چندحسی میباشد. حذف محدودیتهای حفاظتی در موزه های مجازی و ارتقاء دسترسی به افراد مختلف و همچنین کمتوان و ناتوان از سرتاسر دنیا، از تفاوتهای دو موزه میباشد. موزه های مجازی با استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی و عینکهای VR سطح جدیدی از غوطه ور شدن مخاطب در محیط را فراهم میآورند که نسبت به گذشته شناخت مخاطب را بسیار افزایش میدهند. همچنین اهمیت رویکرد حسگرایی در موزه ها با همه گیری ویروس کرونا در سال 2121 از اهیمت بیشتری برخوردار شد، زیرا دسترسی به موزه های فیزیکی امکانپذیر نبود و بازدیدها محدود به بازدید مجازی میشد، درنتیجه رشد موزه های مجازی جهش پیدا کرد. در این زمینه تکنولوژیهای واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، در نزدیک شدن تجربه بازدید مجازی از موزه به تجربه واقعی بسیار تاثیرگذار بودند.