نشریه مطالعات تربیتی و روانشناختی خانواده
پیاپی 2 (بهار و تابستان 1399)

یکی از اهداف انقلاب اسلامی در بیانیه گام دوم گسترش و تقویت معنویت در سطح بین المللی است. با توجه به جایگاه خانواده به عنوان هسته کانونی اجتماع پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش خانواده تراز انقلاب اسلامی در معنویت گرایی جامعه بین الملل با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است . در این مقاله ضمن ارایه شاخص های خانواده تراز انقلاب اسلامی و بیان آسیب های معنویت گرایی خانواده راهکارهای مورد استفاده خانواده برای گسترش معنویت در جامعه بین الملل در دو گام ارایه شده است .نتایج پژوهش نشانگر آن است که در گام نخست، با استفاده از راهکارهای همچون راهکارهای عاطفی، رفتاری، شناختی و انگیزشی می توان گرایش معنوی را در خانواده شکوفا کرد. در گام دوم نیز خانواده معنوی می تواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم معنویت را در سطح جامعه بین الملل تقویت کند. بنا بر این پژوهش، خانواده تراز انقلاب اسلامی با استفاده از راهکارهای شناختی و عبرت آموزی، راهکارهای عاطفی و محبت انگیز، راهکارهای رفتاری و الگوپذیری و راهکارهای انگیزشی، بستر تعالی معنوی در خانواده را فراهم می کند. در راستای ارتقای معنویت در جامعه بین الملل نیز با ارایه نهادهای معنویت دیندارانه همچون عفاف و حجاب از طریق الگوسازی و با کمک ابزار رسانه می تواند آن را در جامعه جهانی تسری دهد. همچنین خانواده از طریق غیر مستقیم نیز می تواند به گسترش معنویت در جامعه بین الملل یاری رساند، از جمله شرکت در مراسمات عمومی و مذهبی مثل حج، اربعین و عاشورا باعث ترویج روحیه اتحاد و تعاون در جامعه خواهد شد، فعال سازی مساجد بومی موجب مشارکت دیگر افراد و خانواده ها و بسترساز شکوفایی معنویت در جامعه می شود سلامت رفتاری اعضای خانواده باعث گسترش بهداشت روانی و تربیت صحیح فرزندان و نیز موجب برپایی معنویت در جامعه خواهد شد و هر یک از موارد ذکر شده نمونه ای از کارکردهای معنویت در ارتقای بهزیستی فردی و اجتماعی را آشکار می سازد و این مسئله و زمینه تقویت گرایش به سوی معنویت در جوامع دیگر و کنار زده شدن غباری که بر گرایش معنوی فطرت انسانی نشسته است می گردد.

زیربنای جوامع، خاستگاه تمدن و فرهنگ تاریخ بشر و کارآمدترین نظام برای تدارک نیازهای روحی و معنوی بشر خانواده است. مراسم، باورها و ویژگی های فردی و اجتماعی در خانواده شکل می گیرد و این کوچکترین نهاد اجتماعی بهترین زمینه را برای تحول و تثبیت رفتار افراد فراهم می آورد. اهمیت خانواده تا بدان جاست که در آموزه های اسلامی، مواردی به عنوان شاخصه های رفتاری در راستای موفقیت این رکن مهم اجتماع، ارایه شده است. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای و روایی، درصدد پاسخ به این سوال است که شاخصه های رفتاری بارز خانواده آرمانی در اسلام کدامند؟ برای پاسخ ابتدا به جایگاه و اهمیت خانواده در اسلام و تعریف خانواده آرمانی پرداخته شده است. یافته ها نشان داد که تربیت نسل، تعاون و همکاری و مساعدت در تکامل یکدیگر، از شاخصه های رفتاری مهم در رسیدن خانواده به نقطه آرمانی هستند.

خانواده بستر اولین روابط و تعاملات است. در این نهاد کوچک. عمیق ترین ارتباطات شکل می گیرد که مقدمه روابط بعدی انسان ها خواهد بود .در این میان اساسی ترین ابزار ارتباطی زبان است.  تعالیم اسلام درباره چگونگی و مضمون گفتگو در خانواده از ابتدای گفت وگو تا پایان توصیه هایی دارد که از آن به «آداب گفتگو»تعبیر می شود. در این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از کتب تفسیری و روایی، با نگاهی تربیتی به پایه های اساسی در شکل گیری یک ارتباط کلامی سالم در بین اعضای خانواده پرداخته شده و این نتیجه به دست آمده است که در آیات الهی و روایات معصومین (علیهم السلام) آداب ارتباط کلامی با تبیین ویژگیها در سه مولفه کلام(گوینده، شنونده و محتوا) بیان شده است.

امروزه گرایش زوج های جوان به تاریخ تولد های رند برای نوزادان و تلاش برای زایمان زودرس و یا تعویق زمان تولد بسیار افزایش یافته است و داشتن تاریخ تولد روند در نگاه اول به عنوان یک مسئله جزیی جالب است اما گرایش شدید به آن و مطرح شدن آن به عنوان یک ارزش اجتماعی که جان مادر و کودک را به خطر اندازد از نظر اخلاقی نادرست است.این مسایل افزون بر تحمیل هزینه های اقتصادی به زوجین، با عکس در حاشیه قرار گرفتن ارزش های علمی و اخلاقی به عنوان افتخار برای فرد در زندگی می شود که می تواند با تبدیل شدن به یک ارزش و افتخار، در کنار مسایلی مانند نژادپرستی (هر چند جزیی تر از آن)، سلامت اخلاقی جامعه را به خطر اندازند. در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات از مقالات مختلف، مسئله گرایش به تاریخ تولدهای روند بررسی شده است.نتایج مطالعه نشان داد که ارزش های اخلاقی و آموزه های دینی می تواند با تاثیر بر هنجارهای فردی و اجتماعی ما یک راهکار موثر در برخورد با آسیب های اجتماعی ناشی از مدگرایی باشد. همچنین با پیروی از اخلاق اسلامی و تمسک به اسوه حسنه اهل بیت (علیهم السلام) را در برابر معضلات اجتماعی ایمن سازد.

امروزه در شبکه های اجتماعی و تاثیرات آن به عنوان رسانه های نوین، از سوی نظریه پردازان مورد توجه ویژه قرار گرفته است. این شبکه ها با وجود محاسن و مزایای فراوان، آسیب ها و تهدیدهای تربیتی و اخلاقی فراوانی نیز به دنبال دارند. این پژوهش با شیوه توصیفی.تحلیلی ضمن بیان مفاهیم مرتبط با فضای مجازی، به آسیب شناسی این فضا و تربیت نوجوانان در سه بعد« آسیب های فرهنگی و اجتماعی»، «آسیب های اجتماعی» و «آسیب های روانشناختی» می پردازد.بر اساس یافته های این پژوهش، «تخریب روابط اجتماعی و انزوا»، « بحران هویت و خود بیگانگی»، « نیهیلیسم یا هیچ انگاری ارزشی»، آسیب های فرهنگی و اجتماعی هستند. آسیب های جسمی نیز شامل «سردرد»، « بیماری های گردن و کمر»، « لخته های خون در ورید ها»،  «اختلالات بالای دست» و «بیماریهای چشم» و آسیب های روان شناختی نیز شامل «اعتیاد به شبکه های مجازی»، « افسردگی» و «اختلال های جنسی و روابط ناهنجار» نمی شوند. ضرورت روشنگری جامعه به ویژه والدین و نوجوانان نسبت به معایب و آسیب های شبکه های اجتماعی مجازی، از طریق آموزش و آگاه سازی خانواده ها توسط سازمان های مختلف به ویژه صدا و سیما، می تواند به عنوان بهترین راهکار در کاهش این آسیب ها موثر باشد.

اسلام دینی است که بر رشد و تکامل همه جانبه در تمام عرصه ها اعم از فردی و اجتماعی تاکید کرده است و زنان به عنوان نیمی از پیکر جامعه بشری کاما تاثیر بسزایی در تحقق این اهداف دارد. در این پژوهش به روش توصیفی. تحلیلی، مهمترین مولفه های فردی و اجتماعی در الگو سازی زنان اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری مورد بررسی قرار گرفته است.بر اساس بیانات ایشان در ابتدا باید در راستای خودسازی و تقویت ایمان و معنویت، حسن خلق، صبر و قناعت در خویشتن بپردازند. سپس با چنین خودسازی ویژه، رابطه خود با جامعه را تعالی بخشد. در اجتماع و تعالی زن در گزاره های اشتغال ، خانه داری حجاب و عفاف مطرح است.