نشریه پژوهش های زبان عربی
پیاپی 4 (پاییز و زمستان 1400)

پژوهش حاضر با هدف بررسی معانی حرف جر باء در سوره آل عمران انجام شد. اطلاعات و داده های پژوهش به روش اسنادی- کتابخانه ای جمع آوری شد. ازآنجاکه قرآن کریم منبع اصلی تعالیم وحیانی و دارای متنی است که از دانش های عظیم برخوردار است زبان شناسان و مفسران سعی کردند معانی و مفاهیم آیات را کشف کنند. از جمله علایق آنها مربوط به افشای معانی حروف جر در متن قرآنی بوده، این امر با توجه به تاثیر آن معانی در درک و تفسیر آیات قرآن بروز کرد. در بررسی آیات سوره آل عمران این نتیجه حاصل شد که معنای غایت و قسم و تبعیض در این سوره وارد نشده است. در برخی از آیات، مفسرین معانی متفاوتی را برای حرف باء در یک آیه ذکر می کنند. بنابراین، پژوهش حاضر با توجه به ماهیت موضوع با روش توصیفی تحلیلی نگاشته شده است به گونه ای که علاوه بر بیان معانی حرف جر باء در سوره آل عمران به بررسی آن نیز پرداخته شده است.

یکی از مسایلی که قرآن کریم در مورد آن بحث کرده مبحث طلاق است که احکامی برای آن ذکر شده است. از جمله این احکام عده است که به صورت اختصاصی در آیه 228 سوره بقره از آن سخن رفته است، اما در اینکه معنای کلمه قروء در اینجا چیست و زنان باید عده را بر اساس کدام معنا نگه دارند اختلاف است. پژوهش حاضر با هدف بررسی فقهی، ادبی و تفسیری معنای کلمه قروء در آیه 228سوره بقره با رویکرد اثبات قول صحیح در این باره انجام شد. داده ها و اطلاعات با استفاده از  روش اسنادی- کتابخانه ای جمع آوری شد و بیشتر منابع کتب فقهی و تفسیری و یا تفسیری ادبی مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به پژوهش انجام شده مشخص شد که کلمه قروء از ریشه قرء به معنای طهر و حیض با هم بوده و از اضداد است و زمانی که قاف فتحه یا ضمه و بنابر نظر جمهور فتح بگیرد مدت حیض یا مدت بین دو حیض را نشان می دهد، اما شیعیان و شافعیه بر اساس روایات معصومین (ع) و دلایلی معتقدند که قروء به معنای پاکی هاست. از نظر فقهی زنانی می توانند مورد طلاق واقع شوند که با آنها آمیزش شده، غیر حامله و در حال طهر باشند و سن آنها نه سال کامل باشد. در آیه مورد بحث، عده به صورت خبری بیان شده، اما در معنا امری و تاکیدی است و می گوید باید زنان مطلقه عده نگاه دارند. قول اقوی و صحیح در مورد معنای قروء، وعده همان سه پاکی است که امامیه و شافعیه به آن اعتقاد دارند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی فلسفه معنایی جایگزینی فعل ماضی به جای مضارع در آیات مرتبط با آموزه معاد به شیوه اسنادی- کتابخانه ای انجام شد. با بررسی های انجام شده مشخص شد که یکی از اسلوب های رایج قرآنی در بیان آموزه معاد، استفاده از فعل ماضی برای خبر دادن از وقایعی است که هنوز رخ نداده و در آینده اتفاق خواهد افتاد. بخشی از این آیات، مربوط به آمادگی زمین برای برپایی قیامت (اشراط الساعه)، برخی مربوط به بیان جزییات حساب و کتاب اعمال در روز قیامت، برخی در رابطه با رفتار و احساس دوزخیان و برخی در رابطه با کیفیت نعمت های بهشتی. در تمامی آیات ذکر شده، بیان آیات به مقتضای حال مخاطب صورت گرفته است و هماهنگی کامل میان لفظ و محتوا وجود دارد که این مسیله را می توان یک از جنبه های اعجاز قرآن کریم برشمرد.

زمان و مکان و دین تاثیر زیادی در عواطف واحساسات شاعر در خلق تصاویر شعری خویش در دوره جاهلی و صدر اسلام داشته است. با ظهور اسلام شعر وارد مرحله جدید شد و اشعاری که در دوره جاهلی در خدمت قبایل بود به دو شیوه تقلیدی و جدید حاصل شد. مقاله حاضر باهدف بررسی مقایسه ایی اغراض شعر جاهلی با اسلام با روش تحلیلی _اسنادی انجام شد و میزان تغییرات حاصل در دو دوره تبیین گرددی. با بررسی به عمل آمده این نتیجه حاصل شد که شعر جاهلی و شعر دوره اسلامی از نظر مفاهیم و اغراض مدح و رثاء با یکدیگر تفاوت داشته، اما ساختار آن در مقدمه غزلی و توصیف طبیعت، هویت ثابتی داشته است.

قرآن کریم، معجزه نبی اکرم (ص) است که عامل رسیدن انسان به سعادت است و آگاهی از معانی کلمات و حروف آن مراد خداوند متعال از ایات الهی را برای ما روشن می سازد. حرف لام از جمله حروف پرکاربرد در قرآن کریم و همچنین سوره مبارکه رعد است. نوشتار حاضر به روش تحلیلی-اسنادی با استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی معانی حرف لام در سوره مبارکه رعد پرداخته است. با بررسی های انجام شده مشخص شد که حرف لام عامل در سوره مبارکه فقط به صورت جاره به کار رفته و همه معانی آن مورد استفاده قرار نگرفته است. از میان معانی ذکر شده در سوره به عنوان لام جاره، معانی اختصاص، استحقاق، ملک، شبه تملیک، تعلیل، انتهای غایت، استعلاء، موافق و مرادف عند و تبیین است و از موارد استفاده شده لام غیرعامل لام ابتداییت، لام جواب قسم، لام موذنه و لام اشاره است. از دستاوردهای دیگر پژوهش حاضر می توان به این نکته اشاره کرد که گاهی اوقات یک حرف از نظر هریک از مفسران، معنای خاصی دارد و برای آن حرف، تعدد معنایی پیش می آید.