نشریه فضای گردشگری
پیاپی 15 (تابستان 1394)

برنامه ریزی توسعه روستایی نیازمند فرایند ارزیابی و بازنگری در حوزه اندیشه انتقادی توسعه روستایی است تا امکان شکل گیری بهترین راهکارهای مداخله در نواحی روستایی، برای کارآمدی نتایج حاصل از روند برنامه ریزی توسعه فراهم آید. توسعه و ترویج فرهنگ گردشگری روستایی به عنوان محرکی کارآمد برای بازسازی و توسعه اقتصادی، اجتماعی نواحی روستایی بدل گشته است، به طوری که سالهای اخیر در سراسر اروپا برای رفع چال شهای اقتصادی، اجتماعی نواحی روستایی حاشی های و یا روستاهایی که با کاهش فعالی تهای کشاورزی سنتی روبرو شده اند، گردشگری روستایی در کانون توجه قرارگرفته است. در ایران یکی از دلایل عقب ماندگی و توسعه نیافتگی مناطق روستایی ریشه در کم توجهی به صنعت گردشگری روستایی دارد. با تقویت گردشگری میتوان با ایجاد اشتغال و درآمد، استفاده از منابع محل، تنوع سازی اقتصادی و مشارکت اجتماعی در رفع مشکلات فراروی روستاها تاثیر بسزایی داشته و یکی از فرصت های شکل گیری توسعه همه جانبه روستایی محسوب میشود. شهرستان اردستان با داشتن بخشهای کویری بکر و وسیع میتواند به عنوان یکی از مناطق مستعد هدف گردشگری کویر باشد. این پژوهش با رویکرد اسنادی به بررسی نقش گردشگری کویر در فرایند توسعه ی شهرستان اردستان میپردازد.

محله به عنوان هویت اجتماعی- اقتصادی پویا و ترکیب یافته از کاربری های تامی نکننده نیازهای روزمره در شهر قلمداد میشود که علاوه بر ابعاد کالبدی دارای ماهیت اجتماعی، حس همبستگی، هویت جمعی و دسترسی به خدمات و تسهیلات مورد نیاز است. از سوی دیگر اقتصاد پایدار محلی به ساکنان و مدیران شهری امکان بهره گیری از فرصت های سرمایه گذاری در محله را می دهد و منجر به تامین خدمات شهری، کاهش هزینه های نگهداری شهر و افزایش خود اشتغالی در محله خواهد شد. در پژوهش مورد نظر محله بابوکان واقع درمنطقه 11 شهرداری اصفهان، به عنوان نمونه مورد انتخاب شده است. از آن جایی که در این محله سهم زیادی از اراضی محله به کاربری کشاورزی و باغات اختصاص یافته است، امکان بهره گیری از فرصت سرمای هگذاری و توسعه اقتصاد اکولوژیک محور در احیاء و تقویت اراضی کشاورزی وجود دارد. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل و مقایسه، شاخص های محله پایدار با رویکرد اقتصاد اکولوژیک محور استخراج شده پیش بینی میشود در این پژوهش با بهره گیری از پتانسیل های بومی در محله بابوکان جنوبی علاوه بر تقویت اقتصاد محله بتوان انگیز ه های سرمای هگذاری و جذب گردشگر در محله های اکولوژیکی شهر اصفهان را تقویت کرد؛ زیرا کشاورزی شهری می تواند هر سه محور توسعه پایدار را تحت تاثیر قرار دهد، در واقع کیفیت محیط زیست شهری را از طریق کاشت گیاهان مثمر، ابعاد اقتصادی و اجتماعی را از طریق ایجاد فرصت های جدید شغلی، توسعه بازار و یکپارچگی فرهنگی جامه عمل پوشاند.

ایده پایداری در گردشگری از جدیدترین و مهمترین موضوعات مورد بحث کشورهای صاحب نام در این صنعت است که این پژوهش سعی در بررسی شاخص زیست محیطی آن در منطقه 22 شهر تهران دارد. این پژوهش با رویکرد کمی و کیفی انجام شده است و اطلاعات آن از طریق داد ه های اسنادی، مصاحبه نیمه ساختار یافته (از مسیولان و مردم عادی) و نیز تکمیل پرسشنامه حاصل شده است. روش این تحقیق پیمایشی و از ابزار پرسشنامه برای گردآوری داده ها استفاده شده است. حجم نمونه مورد بررسی 150 نفر از اهالی منطقه 22 و 170 نفر از بازدیدکنندگان از این منطقه که به ترتیب به صورت نمونه گیری سهمیه ای و نمونه گیری اتفاقی انتخاب شده اند. قوی ترین بعد این منطقه، بعد محیط زیست است که در سطح پایدار بالقوه قرار دارد و در پرسشنام ه های انجام شده توسط بازدیدکنندگان و مردم بوم ینمره متوسط رو به بالا به مولف ه های این بخش داده شده است. منطقه 22 در حوزه هایی مانند حفاظت از محیط زیست و ایجادجاذبه های جدید وضعیت خوبی دارد؛ ولی عدم بهره برداری تجاری از جاذب ه های موجود یک نقطه ضعف برای این منطقه است. از پیشنهادهای مطرح، استفاده از کارشناسان حرف های گردشگری، تجاری سازی جاذبه ها و توجه به مشارکت مردمی است .

در دنیای مدرن امروز، گردشگری یکی از منابع مهم درآمد در میان کشورهای جهان محسوب میشود و گردشگری فرهنگی که از نیمه دوم قرن بیستم به طور قابل ملاحظه ای توجه همگان را برانگیخت، در این میان جایگاه ویژهای دارد. گردشگری موسیقی که یکی از دستاوردهای مهم گردشگری فرهنگی است، امروزه به صنعتی جهانی و موفق بدل گشته است. کشوری مانند ایران که سرزمین اقوام گوناگونی است و هرکدام دارای سبک خاصی از موسیقی و ساز مخصوص به آن میباشند، میتواند مقصد بسیاری از گردشگران باشد. موسیقی هر منطقه بیانگر خلقیات و حالات درونی مردمان آن منطقه میباشد و به گونه ای از طریق موسیقی میتوان پی به خصوصیات آن منطقه برد. هدف مقاله حاضر یررسی موسیقی مقامی تربت جام به عنوان راهی برای توسعه گردشگری موسیقی و تنوع بخشیدن به اشکال گردشگری فرهنگی در منطقه میباشد که در نهایت به حفظ و احیای موسیقی و فرهنگ بومی منطقه منجر میگردد. تربت جام با توجه به دارا بودن موسیقی غنی مقامی در جهت انجام مطالعات انتخاب گردیده است. روش تحقیق تحلیلی - توصیفی میباشد و برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد موسیقی مقامی تربت جام میتواند جاذب گردشگر و موجب رونق و تنوع بخشی به جاذبه های گردشگری منطقه باشد و گردشگری عامل و انگیز های میشود برای حفظ و احیایی موسیقی محلی و از آنجا که موسیقی زیرمجموع های از فرهنگ است، گردشگری موسیقی حفظ و احیای فرهنگی بومی منطقه را در پی دارد.

امروزه توسعه روستایی یکی از معظلات کشورها و دولتها، به ویژه کشورهای در حال توسعه است. روستاها با دارا بودن منابع طبیعی و کشاورزی، با مسایل و مشکلات فراوانی روبرو هستند. این مساله باعث شده است که در سالهای اخیر بار دیگر، توسعه روستایی مورد توجه نظریه پردازان، برنامه ریزان و مجریان حکومتی قرار گیرد. یکی از راهبردهایی که اخیرا در اغلب کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته و حتی در برخی از این کشورها به اجرا در آمده است و نتایج مثبتی به همراه داشته، توسعه و گسترش گردشگردی در نواحی روستایی میباشد. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی مدیریت مشارکتی گردشگری روستایی و نقش آن در توسعه پایدار است. نوع تحقیق کاربردی و روش مورد استفاده توصیفی- تحلیلی و برای گردآوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه ای بهره گرفته شده است. یافته های این تحقیق نشان میدهد که ارزیابی های متعدد از برنامه های توسعه و عمران روستایی ایران ناخواسته در راستای توسعه شهری و نادیده گرفتن مشارکت روستاییان در برنامه ریزی توسعه روستایی حرکت کرده اند، با وجود این، مردم روستایی این توانایی را دارند که بهتر از دیگران به برنام هریزی بپردازند. در این راستا، گردشگری روستایی این ظرفیت را در اختیار برخی از روستاهای دارای منابع گردشگری قرار م یدهد که با استفاده از فرصت پدید آمده خودشان را برای آینده ی گردشگری روستایی و توسعه ی روستایی خود مشارکت و برنامه ریزی کنند و در نهایت راهکارهای برای بهبود مدیریت مشارکتی گردشگری روستایی ارایه داده شده است.

گردشگری عاملی موثر در تعامل فرهنگی، گفتگوی تمد نها، برقراری انس و الفت میان ملت ها، انتقال تجربیات، گسترش علم و فناوری و رشد و رونق اقتصادی و اجتماعی است. با توجه به کارکرد گردشگری در تفکر دینی و اسلامی، این مقاله در پی تعیین موقعیت بخش گردشگری مذهبی در اقتصاد استا نهای ایران و تاثیر آن بر رشد اقتصادی این استا نها است. در این راستا، بر اساس اطلاعات مربوط به حسا بهای منطق های استا نها، به ارزیابی مزیت نسبی ارزش افزوده گردشگری مذهبی در استا نهای ایران و مقایسه وضعیت بین استا نها پرداخته میشود. در ادامه اثر مزیت نسبی گردشگری مذهبی بر رشد اقتصادی در طول برنامه چهارم توسعه بررسی میشود. نتایج نشان میدهد استا نهای قم، سیستان و بلوچستان، یزد، کردستان، زنجان، ایلام و خراسان رضوی بیشترین شاخص مورد نظر را در طول برنامه چهارم توسعه به خود اختصاص داده اند. همچنین نتایج برآورد بر اساس رگرسیون داد ه های تابلویی نشان میدهد که در دوره مورد بررسی اثر مزیت نسبی ارزش افزوده مذهبی بر رشد اقتصادی مثبت و معنادار است.

بازاریابی برای تداوم حیات صنعت گردشگری بسیار ضروری و لازم است. در واقع به وسیله روش های بازاریابی میتوان گردشگران را جذب مقاصد مورد نظر کرد. بدیهی است که بهره گیری مناسب از ظرفیت های گردشگری نیازمند مطالعه، بررسی و برنام هریزی دقیق است. در واقع تدوین یک برنامه جامع و منسجم که جایگاه و وضعیت موجود این صنعت را مشخص نموده و راهکارها و راهبر دهای مناسبی را برای رسیدن به وضعیت مطلوب ارایه دهد،لازم و ضروری به نظر می رسد مدل آمیخته بازاریابی p4 یکی از مباحث مورد توجه در بازاریابی گردشگری و از جمله مفاهیمی است که میتواند در تبیین وضعیت موجود و برنامه ریزی برای رسیدن به وضعیت مطلوب صنعت گردشگری یک منطقه، مورداستفاده قرار گیرد. ترکیب چهار مولفه(مکان، محصول، قیمت و ترفیع) در قالب مدل آمیخته سعی دارد اولا به بررسی تعداد گردشگران ورودی به محدوده در تعطیلات نوروزی سالهای 89 تا 94 و ارزیابی وضع موجود مولف ه های بازاریابی در شهرک تاریخی ماسوله پرداخته و سپس مولف ه های تاثیرگذار بر روند افزایش گردشگر و توسعه گردشگری در محدوده مورد مطالعه را مشخص کند. در این راستا با پیمایش میدانی و روش تحقیق توصیفی و تحلیلی به گردآوری داده براساس پرسشنامه محقق ساخته 93 سوالی پرداخته شده است. جامعه آماری شامل گردشگران وارده به محدوده و کارشناسان گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان م یباشند. پردازش داده ها با نرم افزار SPSS و با محاسبات درصد فراوان یها به ارزیابی هر یک از سوالات پرداخته شد. نتایج نشان م یدهد در مولفه قیمت تثبیت نرخ کالا و در مولفه ترفیع برگزاری نمایشگاها و در مولفه مکان دسترسی آسان به جاذب ه ها و در عامل محصول تنوع مراکز اقامتی از بیشترین اهمیت برخوردار میباشد. از این رو در راستای افزایش جذب گردشگر و خط مشی توسعه گردشگری میبایست برنام هریزی جامع بازاریابی استراتژیک برای جذب گردشگر انجام شود.

اقلیم به عنوان پدید های جغرافیایی، رابط های تنگاتنگ و انکار ناپذیر با گردشگری و توسعه مقاصد گردشگری دارد. به طوری که بسیاری از مقاصد مطرح گردشگری جهان، موفقیت خود را مرهون برخورداری از اقلیمی مطلوب هستند. در این تحقیق شرایط اقلیم گردشگری اهواز به وسیله شاخص دمای معادل فیزیولوژیک (pet) در بازه زمانی سی ساله(2010 -1980) در مقیاس ماهانه با استفاده از داد ه های اقلیمی دما، رطوبت نسبی، ابرناکی، سرعت باد و فشار هوا مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که محدودیت عمده اقلیم گردشگری اهواز مربوط به تن شهای گرمایی آن از آوریل تا اکتبر است. افزایش تدریجی دما و رطوبت در این ماه ها برقراری شرایط شرجی را سبب می شود. شرایط شرجی ایجاد شده باعث کاهش ایام آسایش در اهواز شده است. از اواخر فصل پاییز تا پایان زمستان با متعادل شدن نسبی دما، کاهش رطوبت نسبی، افزایش نسبی روزهای ابرناکی شرایط مناسبی از نظر اقلیمی در اهواز برقرار شده است. طبیعتا چنین زمانی بهترین مقصد برای گردشگران زمستانی است. از نظر فصلی، فصل زمستان، دوره سوم، شاهد افزایش شرایط مطبوع و ایده آل در منطقه هستیم. دور ه های اول و دوم با داشتن شرایط آسایشی کمی خنک در وضعبت نسبتا مطلوبی به سر میبرند. در فصل بهار و تابستان در تمامی دور ه ها شرایط مطلوب به واسطه حاکمیت توده هوای قاره ای حاره ای کاهش یافته و تن شهای گرمایی شدید، اهواز را در بدترین شرایط اقلیمی برای انجام فعالیت های گردشگری قرار داده است. در فصل پاییز با متعادل شدن نسبی دما و کاهش ساعات آفتابی از شدت تن شهای گرمایی به ویژه در دوره اول کاسته شده است.