مجله پژوهش و مطالعات علوم اسلامی
پیاپی 35 (خرداد 1401)

خانواده نهادی مقدس است که در اسلام بسیار مورد توجه قرار گرفته است و برای دوام این نهاد دستوراتی در قرآن و روایات داده شده است؛ و همواره سفارش شده که زوجین در طول دوران زندگی با هم سازش و مدارا کنند، با این وجود گاه زوجین به دلایل گوناگون نمی‌توانند با یکدیگر به زندگی زناشویی ادامه دهند، در این صورت شارع مقدس اسلام راه حلی به نام طلاق یا جدایی زوجین ارایه نموده است، و با وجودی که طلاق در دین مبین اسلام منفور و مبغوض است، ولی در شرایط خاص حلال شمرده شده است، به دلیل اهمیت استحکام بنیاد خانواده دانستن مسایل مربوط به طلاق و شرایط تحقق آن لازم و ضروری است، در این زمینه تحقیقاتی صورت گرفته و نظرات فقها به طور اجمالی بیان شده است، در این پژوهش با توجه به اینکه نظرات صاحب جواهر و امام خمینی به مساله طلاق، ارکان و شرایط آن، پرداخته می شود، که تاکنون در این زمینه پژوهش مستقلی انجام نشده است و از این لحاظ نو و بدیع است، در این تحقیق این مساله از نظر فقهی و به روش توصیفی - تحلیلی مورد بررسی قرار می گیرد.

چگونگی دادرسی همواره یکی از مهمترین مسایل در نهاد قضایی به شمار می رود. امروزه با پیشرفت جوامع، دادرسی نیز پیشرفت نموده است و از حالت سنتی خود فاصله زیادی گرفته است. این پژوهش در نظر دارد به بررسی دادگستری الکترونیک در نهاد قضایی بپردازد. دادرسی و رسیدگی به دعاوی و جرایم یکی از ارکان مهم و حاکمیتی در جوامع و شهرهای مرسوم است. به همین لحاظ، ارایه این خدمات به صورت الکترونیک نیز از اهمیت ویژه ای در شهر الکترونیکی برخوردار است. شهروندان شهر الکترونیکی انتظار دارند خدمات قضایی با سرعت و سهولت و با حداقل نیاز به حضور فیزیکی در اختیار ایشان قرار گیرد. توسعه سیستم مدیریت پرونده قضایی یک طرح ملی است که در راستای تحقق این هدف انجام شده است.این سیستم در کنار چالش‌هایی که با آن مواجه بوده است برخی از خدمات قضایی در مراحل آیین دادرسی مدنی مانند خدمات ثبت و پیگیری دادخواست، ارایه ی مدارک و مستندات پرونده، اطلاع از آخرین وضعیت پرونده و ابلاغ را ارایه می‌دهد. الکترونیکی شدن دادخواست و همچنین ابلاغ الکترونیک، با رفع ایرادات مربوط به دادرسی سنتی، تاثیراتی مثبت در رفع اطاله دادرسی داشته و تعارضی با اصول اساسی دادرسی مدنی نیز ندارند. علی رغم تمام اقدامات انجام شده فرایند الکترونیکی شدن دادرسی مدنی در کشور ما هنوز مراحل ابتدایی خود را سپری می کند و تا رسیدن به آرمان نهایی خود فاصله زیادی دارد. در سیستم قضایی کشور ایالات متحده‌ی آمریکا گرچه نظام حقوقی این کشور مبتنی بر نظام کامن لا و مبتنی بر رای دادگاه و رویه‌ی قضایی می باشد؛ همچنین قوانین دادرسی این کشور به صورت فدرال بوده و از ایالتی به ایالت دیگر متفاوت است؛ لکن این کشور از پیشتازان بهره‌گیری از خدمات الکترونیک در امر دادرسی مدنی بوده و از تجربیاتی در این زمینه، بهره‌مند است. دادگاه الکترونیکی، اسناد الکترونیک، پرونده الکترونیک و شهادت مجازی از مهم‌ترین حوزه‌های دادرسی مدنی الکترونیکی در این کشور محسوب می‌شود. بر این اساس می‌توان از تجربیات این کشور در عرصه الکترونیکی شدن دادرسی مدنی استفاده نمود.

مبنای استقرار و تداوم هر قاعده‌ی حقوقی حفظ پویایی آن در طول زمان است و بالطبع قاعده‌ای که توان انطباق با واقعیات درونی و پیرامونی خود را نداشته باشد لاجرم دچار رکود و تصلب می‌گردد. مفهوم \"سرمایه گذاری\" نیز به‌عنوان یکی از مفاهیم کلیدی در حقوق بین‌الملل سرمایه گذاری از این قاعده مستثنا نیست. این مفهوم در گذر زمان، ابتدا در چارچوب ادبیات متنوع معاهدات بین‌المللی که روزبه‌روز نیز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود، مورد تبیین و تعریف قرار گرفت. افزایش روزافزون معاهدات بین‌المللی سرمایه گذاری منجر به گسترده‌تر شدن روابط میان دولت‌ها و متعاقبا حدوث اختلافات بیشتر میان آن‌ها می‌شود. در این میان مفهوم سرمایه گذاری به‌عنوان چالش‌برانگیزترین موضوع اختلافات، مورد تفسیر مراجع حل‌وفصل اختلافات سرمایه گذاری قرارگرفت. کنوانسیون واشنگتن به‌عنوان سند تاسیس اصلی‌ترین مرجع داوری سرمایه گذاری، یعنی ایکسید، هیچ‌گونه تعریف یا توصیفی از این مفهوم به عمل نیاورده است؛ از‌این‌رو مراجع داوری ایکسید با اتکای بر تکنیک‌های تفسیر متفاوت سعی در احراز معنای سرمایه گذاری دارند و همین مسیله شکاف نظری بسیاری را پیرامون تعریف مفهوم \"سرمایه گذاری\" ایجاد نموده است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای می باشد. انتخاب شیوه ای مناسب برای حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری از مهم ترین بایسته ها جهت توسعه جریان سرمایه گذاری بین المللی است. در حال حاضر، داوری رایج ترین شیوه برای حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری محسوب می شود. با این حال، شکایت های عدیده نسبت به کارکرد این روش حل و فصل اختلاف باعث مطرح شدن ایده ی میانجیگری در اختلافات سرمایه گذاری شده است. در مقایسه دو نظام داوری و میانجیگری می توان چنین نتیجه گرفت که هم از نقطه نظر ماهیت و هم الزامات نظام حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری نظام میانجیگری بهتر می تواند پاسخگوی نیازها باشد. از این رو نوشتار حاضر سعی بر آن داشت تا با مطالعه آرای صادره از دیوان داوری ایکسید به مفهوم اختلافات سرمایه گذاری، مصادیق آن و مبنا و معیار تشخیص آنها پی ببرد. پس از بررسی‌های انجام شده این نتیجه حاصل شد که اختلافات سرمایه گذاری هر نوع نزاع یا ناسازگاری حقوقی است که در رابطه با پروژه سرمایه گذاری بروز می‌کند، مبنای اختلاف تعهدات پذیرفته شده طرفین و معیار تشخیص اختلاف مقررات کنوانسیون، معاهدات، قراردادها و قوانین ملی کشورها می‌باشد.

امروزه پدیده جهانی شدن بر سایر عرصه ها و از جمله علم حقوق نیز تاثیر گذار بوده است. یکی از شاخه هایی که در علم حقوق از این پدیده تاثیر بسیار پذیرفته، حقوق بین الملل کار است. در این راستا روابط کار به واسطه تدوین مقررات گوناگون بین المللی از جمله کنوانسیون های بین المللی تحول یافته و در اثر این پدیده به اکثر کشورهای جهان نفوذ و در آنها به اجرا در آمده است. افزون بر آن، در اثر فقدان نیروی کار کارآمد به خاطر تبدیل صنایع تولیدی به صنایع مبتنی بر تکنولوژی که از نتایج جهانی شدن اقتصاد به حساب می آید، بیکاری ساختاری ایجاد شده است. به علاوه، پدیده یاد شده از یک طرف روابط سنتی کار را متحول و امنیت شغلی کارگران را با چالش روبرو نموده و از طرف دیگر تسریع در مسیله جهانی شدن موجب نزول سطح حقوق و دستمزد کارگران شده و در نتیجه نیروی جویای کار به دنبال یافتن شغل و درآمد مناسب مجبور به مهاجرت و شکل گیری پدیده کارگران مهاجر شده است. زمینه مهم دیگری که از پدیده جهانی شدن تاثیر پذیرفته، استانداردهای کاری بین المللی همانند آزادی اجتماعات، حق تشکیل و مذاکرات جمعی، ممنوعیت کار اجباری است که در رابطه میان کارگر که خواستار استانداردهای مذکور بوده و کارفرمایان که عموما با این مسیله مخالف هستند، به یک مسیله چالش برانگیز تبدیل شده است. بنابراین هدف ما از این پژوهش، بررسی نقش و جایگاه جهانی شدن و تاثیر آن بر ساختار حقوق بین الملل کار باشد.

پژوهش حاضر به منظور بررسی جریان های تکفیری و راه های برون رفت از آسیب های آنها به روش کتابخانه ای نوشته شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهند که جریان های تکفیری پدیده نوظهوری نبوده و در واقع امتداد فکری و زمینه ای خوارج هستند. جریان های تکفیری هم به لحاظ اصول فکری و هم به لحاظ زمینه ها و بسترهای پیدایش به خوارج شباهت دارند به منظور دستیابی به اهداف پژوهش در ابتدا اصول فکری و چگونگی پیدایش جریانهای تکفیری تحلیل شده و سپس برخی از راهکارهای فکری –عملی از جمله : ترویج و تقویت تقریب مذاهب اسلامی و نشر مباحث اسلامی، تحلیل و نقد علمی اندیشه های تکفیری ها و لزوم هوشیاری نخبگان در آگاه سازی امت اسلامی و... مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه برخی از راهکارهای سیاسی- اجتماعی مقابله با خطر تکفیری ها از جمله: تاکید بر وحدت امت اسلامی و بیان آثار و آفات اختلافات مذهبی و دشمن شناسی و شناسایی نقش استعمارگران در پیدایش و گسترش سلفیه و فرقه های تکفیری مورد بررسی قرار گرفته است.

در هر جامعه ای، معلم به عنوان مهم ترین مولفه تعلیم و تربیت ، نقشی همه جانبه در پیشرفت تحصیلی یادگیرندگان ایفا می کند. یکی از مهم ترین مولفه های پیشرفت تحصیلی، انگیزه تحصیلی دانش آموزان است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش معلم در انگیزه تحصیلی دانش آموزان و ارایه راهبردهای موثر در جهت افزایش انگیزش تحصیلی در یادگیرندگان صورت گرفته است. روش تحقیق در مقاله حاضر، توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای (اسنادی) است. بر اساس بررسی های صورت گرفته، انگیزه به عنوان مهم ترین پیش شرط یادگیری، نقش مهمی را در روند پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ایفا می کند و معلم به عنوان تاثیرگذارترین شخص در فرآیند ایجاد انگیزه تحصیلی، می بایست با بهره گیری از راهبردهای کاربردی و موثر، در جهت افزایش انگیزه ی یادگیرندگان و ایجاد پویایی هر چه بیشتر در کلاس درس، گام بردارد. در این راستا استفاده از سبک مدیریت تعامل گرا، بیان معنی دار مطالب درسی، تعیین اهداف آموزشی و استفاده از مشوق های درونی و بیرونی از جمله مهم ترین راهبردهایی هستند که معلم را در بهبود موقعیت های یادگیری و افزایش انگیزه یادگیرندگان در کلاس درس یاری می دهند.

در این پژوهش به بررسی اخبار تحولات سوریه در بخش خبری ساعت 21 شبکه اول سیما پرداخته شده است و از تاریخ 1394.12.19تا 1395.10.18 اخبار مرتبط با بحران سوریه مورد ارزیابی قرار گرفته و از طریق مقولات تعیین شده هر خبر کد بندی شد و بوسیله نرم افزار spss تحلیل شد. مطالب استخراج شده جوابی در راستای سوال اصلی پژوهش که: «تحولات سوریه در بخش خبری ساعت 21 سیما در بازه زمانی تعیین‌شده چگونه بیان و کدام موضوعات برجسته‌سازی شده است؟» را مد نظر داشته و در ادامه به جواب سوالات فرعی متاثر از سوال اصلی برسد که:«1. اخبار تحولات سوریه در بخش خبری ساعت 21 چگونه بازنمایی شده است؟ 2. بیش‌ترین سبک خبری در انتقال اخبار سوریه در خبر ساعت 21 کدام بوده است؟ 3. کدام ارزش‌های خبری بیشتر در بیان اخبار سوریه در بخش خبری ساعت 21 استفاده ‌شده است؟» و در پاسخ بیان شده در «ارزش‌های خبری برجسته‌سازی شده در اخبار سوریه» 130خبر و(41.8درصد) متعلق به ترکیب تازگی و برخورد بوده است، در ادامه ترکیب دربرگیری و شهرت نیز با 50خبر و (16.1درصد)، شهرت با (10.9درصد) و ارزش خبری برخورد با (10.6درصد) در رده‌های بعدی بیش‌ترین تعداد ارزش خبری قرار داشتند و پنجمین ارزش خبری موردتوجه قرارگرفته در اخبار سوریه با 27خبر و (8.7درصد) و پس‌ازآن ارزش خبری مجاورت معنوی و جغرافیایی با (7.1درصد) قرار دارد و کمترین ارزش خبری نیز با 15خبر و (4.7درصد) متعلق به استثنا و شگفتی بوده است. «بیش‌ترین سبک خبری در انتقال اخبار سوریه» نیز سبک تاریخی همراه با لید با 138خبر و (43.7درصد) بالاترین سهم و خبرنویسی پیشرفته با 66خبر و (29.9درصد) در رده دوم و خبرنویسی تشریحی توصیفی با 57خبر و(18.0درصد) در رده سوم و هرم وارونه نیز با اختلاف یک خبر کمتر از سبک تشریحی- توصیفی و با کسب (17.1درصد) از مجموع اخبار سوریه موردتوجه بوده است و سبک بازگشت به عقب، تنها با یک خبر و (0.3درصد) پایین‌ترین بوده است.

سالیان طولانی است که آخرین امام شیعیان، مهدی موعود (عج) از نظرها غایب اند و امکان بهره گیری از آموزه های دینی از طریق ایشان به شکل معمول وجود ندارد. از طرف دیگر باید گفت که کودکان در سال های ابتدایی مدرسه، درک درستی از مباحث دینی ندارند و در فهم آن ها دچار مشکل می شوند و سبب ایجاد تصورات غلط در آن ها می شود. پژوهش کاربردی حاضر با هدف سنجش طرز تلقی دانش آموزان نسبت به مسیله غیبت و ظهور و شناخت امام زمان(عج) انجام شد و روش تحقیق و ابزار اندازه گیری به کار برده شده به ترتیب توصیفی زمینه یابی و پرسشنامه است. نتیجه پژوهش آن شد که نیمی از دانش آموزان مورد آزمایش اطلاعاتی محدود درباره شناسنامه حضرت(ارواحنا فداه) دارند و بیش از 80 درصد دانش آموزان نسبت به مسیله علل غیبت اطلاعی ندارند و یا دچار بدفهمی هستند؛ همینطور بیش از 80 درصد دانش آموزان نسبت به اتفاقات پس از ظهور آگاهی دارند که بنابر سن آنها قابل قبول است. نسبت به مسیله وظایف منتظران، شاهد آگاهی نسبی بیش از 85 درصد دانش آموزان هستیم.

امروزه رشد جریان‌های سرمایه بین‌المللی یکی از پدیده‌های جهانی شدن است. در سه دهه اخیر انتقال سرمایه به کشورهای در حال توسعه افزایش داشته، اما پس از این جهش بزرگ، بحران مالی بین‌المللی که از سال 1997 به بعد شروع شد موجب تاثیر در کاهش میزان منافع حاصل از انتقال سرمایه به کشورهای در حال توسعه گردید و نوسان انتقال سرمایه به طور معناداری سبب کاهش رشد اقتصادی در این کشورها شد. ارتباط بین رشد بهره‌وری و انتقال سرمایه خصوصی با گذشت زمان تقویت شد. منافع حاصل از بهره‌وری انتقال سرمایه به کشورها موجب توسعه فیزیکی ساختارهای زیربنایی، تجارت فردی، سیستم‌های تجارت آزاد و توانایی جذب سرمایه‌گذاری شد. انتقال سرمایه به رشد اقتصادی مثبت و پویایی منتهی می‌شود و بیشتر شامل کشورهایی می‌شود که شرایط جذب سرمایه‌گذاری خارجی در آن‌ها فراهم باشد و منافع بلندمدت سرمایه‌گذاران خارجی را تامین کند. جریان سرمایه خارجی به کشورهای در حال توسعه موجب رشد نیروی انسانی تحصیل کرده، گسترش بخش‌های اصلی اقتصاد، ایجاد بازارهای سرمایه کارآمد و ایجاد شرایط مناسب تجاری شده است.

عزت، در لغت، به معنای شکست ناپذیری است. «عزیز» یکی از صفات خداوند است که در قرآن، باری تعالی 92 بار با این صفت یاد شده است؛ عزت، در مورد انسان نیز از همین ریشه سرچشمه می گیرد و به معنای حفظ آبرو و شخصیت، و عدم کرنش و دریوزگی در برابر صاحبان زر و زور و تزویر است که یک نوع شکست ناپذیری است. چنین عزتی را قطعا در پرتو ارتباط محکم با صاحب عزت مطلق، خدای عزیز، قدرتی که با داشتن آن هرگز انسان اسیر و ذلیل هوا و هوس نمی شود و در برابر طاغوت درون و برون سرخم نمی کند، می توان به دست آورد. چنانکه در قرآن مجید سوره فاطرمی‏فرماید:...عزت تماما در نزد خداوند است. این آیه و آیات دیگری در قرآن است که عزتجویان باید عزت را از خداوند متعال بخواهند; زیرا عزت در ملک خداوند است و انسان در پرتو پرستش خدا و تسلیم شدن در برابر او به عزتمندی می رسد. عزت اجتماعی و سیاسی تابع عزت نفس فردی است؛ زیرا اگر یکایک افراد جامعه از عزت نفس فردی برخوردار نباشند، نمی‌توان از اجتماعی سخن گفت که شهروندان آن عزتمدار و ذلت‌گریز باشند. بنابراین تقویت روحیه عزت نفس به معنای تقویت و افزایش عزت اجتماعی برای آن جامعه است. و عزت اجتماعی با چنگ زدن به ریسمان الهی و با ایجاد رابطه با خداوند حاصل می‏شود و در پرتو بهره مندی از تعالیم انبیا و اولیای الهی خود و جامعه را به سرمنزل مقصود برساند. بنابراین نتیجه عزت اجتماعی این است که جامعه‏ی الگو و اسوه تشکیل بشود و همه آن جامعه را بزرگ و با عظمت بپندارند و سعی کنند در حرکت اجتماعی، خود را با آن الگو تطبیق بدهند.