نشریه پژوهش های سیاسی
سال پنجم شماره 2 (پیاپی 13، تابستان 1394)

به طور معمول در تمام حکومت های موجود در جهان عوامل قدرت یابی کشورها را براساس مولفه های ژیوپلیتیکی آن قرار می دهند و در سیاست های منطقه ای و جهانی خود از این مولفه ژیوپلیتیکی به شدت متاثر می باشند. از جمله ی این مولفه های ژیوپلتیکی مسیرهای دریایی می باشند، که در ساختار ژیوپلتیکی کشورها از عوامل قدرت یابی بسیار مهمی محسوب می گردند. امروزه با وقوع تحولات جدید از جمله کشف نفت و به دنبال آن تحولات شگرف درعرصه ی تکنولوژی نقش ژیواکونومیکی تنگه های بین المللی نیز  مورد توجه بسیار قرار گرفته است و با ورود قدرت های بزرگ به این مناطق در جهت تامین منافع خود، بعد استراتژیک در کنار بعد ژیوپلیتیکی و ژیواکونومیکی آن نیز گسترده گردید. نظر به اهمیت تنگه هرمز در اقتصاد جهانی و نقش جغرافیایی از نظر بعد ارتباطی آن، و همچنین با توجه به وابستگی های مستقیم و غیرمستقیمی که در جهان نسبت به این تنگه وجود دارد، پرسش اصلی این نوشتار در این راستا قرار می گیرد که نقش استراتژیک تنگه هرمز در مقایسه با تنگه های بین المللی جهان دربردارنده ی چه ویژگی هایی است؟ فرضیه پژوهش بر این مبنا قرار می گیرد که تنگه هرمز به لحاظ نقش ارتباطی به عنوان متصل کننده ی خلیج فارس با اقیانوس هند و همچنین نقش تجاری گسترده ای که در ترانزیت انرژی در جهان ایفا می کند،دارای اهمیت استراتژیکی گسترده ای است.

حضور تدریجی اسراییل در قفقاز و به خصوص جمهوری آذربایجان که بر مبنای تفکر ابتدایی «دکترین بن گوریون» صورت گرفته بود پس از سال 1992 در گونه های مختلف اقتصادی، مالی، سیاسی و امنیتی و فرهنگی نمود یافته است، گرایش جمهوری آذربایجان به تعامل گسترده تر با اسراییل به منزله متحد استراتژیکی ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه و ضعف ساختار های ناموزون اقتصادی و سیاسی داخلی این کشور، از مقطع زمانی یازدهم سپتامبر 2001 تاکنون افزایش یافته است که می توان عواملی چون انقلاب های رنگی در محیط پیرامونی روسیه و دغدغه امنیتی مقامات جمهوری آذربایجان از تروریسم، گروه های بنیادگرای اسلامی نظیر القاعده و تهدیدات نامتقارن را در این مقوله موثر دانست. جمهوری آذربایجان به عنوان یکی از مهم ترین جمهوری های منطقه قفقاز دارای روابطی دوسویه با کشور ایران و اسراییل می باشد که در این بین پر رنگ تر شدن رابطه این کشور با یکی از این دو باعث سردی در روابط طرف مقابل می شود... حضور اسراییل در جمهوری آذربایجان به مثابه محیط امنیتی پیرامونی جمهوری اسلامی ایران می تواند با توجه به واگرایی جمهوری اسلامی ایران از سیاست گذاری های یک جانبه گرایانه ایتلاف غرب و اسراییل به عنوان متحد نزدیک راهبردی نو محافظه کاران آمریکا در خاورمیانه به کاهش سطح تاثیرگذاری راهبردی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران در این کشور و کاهش امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران بینجامد. در واقع با حضور بیش تر اسراییل در جمهوری آذربایجان، می توان انتظار داشت که تعداد کارشناسان اقتصادی- امنیتی اسراییل در این کشور افزایش یابد، نخبگان سیاسی- امنیتی واگرا با سیاست گذاری های جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان تقویت گردند، میزان مبادلات تجاری و مالی جمهوری اسلامی ایران با کشور آذربایجان در مقابل سرمایه گذاری های اقتصادی اسراییل کاهش یابد، ارزش های سکولاریستی مطلوب اسراییل و ایتلاف غرب در منطقه به زیان اسلام گرایی مطلوب جمهوری اسلامی ایران ارتقاء یابد و با توجه به تحدید نفوذ سیاسی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران در کشور آذربایجان بر اثر حضور اسراییل، منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران بر اثر تهدیدات فزاینده، به چالش کشیده شود.

گسترش فزاینده فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در سال های اخیر، حیات بشری را در ابعاد مختلفی تحت تاثیر قرار داده است. یکی از حوزه های مهم زمینه فرهنگی و بحث هویت ملی و قومی است. از این منظر، گسترش فزاینده فناوری های اطلاعات و ارتباطات و شکل گیری «جامعه شبکه ای» منجر به تحول و دگرگونی هویت خواهی چه در بعد ملی و چه در بعد قومی در اغلب جوامع معاصر شده است که بارزترین مثال آن رشد خاص گرایی های قومی در جوامع چندقومی و یا رشد هویت خواهی های فراملی است. این نوع از خاص گرایی قومی که گاها خود را در اشکال ناسیونالیسم قومی و یا ملی گرایی بازتولید می نماید، تحت تاثیر فن آوری های نوین جهانی شده در پی مطرح کردن هر چه بیشتر خود برای رسیدن به خواسته های سرکوب شده خود در دوران مدرنیته است. منازعات و کشمکش های قومی در کشورهای لیبرالی مثل فرانسه، کانادا و اسپانیا، و کشورهای کمونیستی مثل چین و برمه، مناقشات قومی در کشورهای سوسیالیستی سابق مثل یوگسلاوی و اتحاد جماهیر شوروی سابق، سابقه منازعات قومی در کشورهای اسلامی مثل پاکستان و یمن، نشان می دهد که درگیری های قومی یک مشکل اپیدمیک بوده که تمام قاره های گیتی از آمریکای شمالی تا اروپا و آسیا و اقیانوسیه را در برگرفته است. از این منظر، هدف مطالعه حاضر تحلیل پیامدهای شبکه های مجازی و گونه شناسی هویت خواهی کردهای ساکن ایران است. روش انجام مطالعه، توصیفی-تحلیلی و با استفاده از شیوه مطالعه اسنادی و کتابخانه ای است. تحلیل موضوع فوق در جامعه کردستان ایران نشان از آن دارد که در سال های اخیر کردها از شبکه های مجازی به عنوان ابزاری برای رشد خاص گرایی هویتی بهره برده اند و از این منظر، رشد شبکه های مجازی در این مناطق به نظر به تضعیف هویت ملی و رشد هویت خواهی قومی منجر می شود.

تحولات دهه های اخیر در حوزه ی روابط بین الملل، حاکی از اهمیت مقوله ی فرهنگ در دست یابی به اهداف و بهبود روابط میان دولت ها است؛ به نحوی که امروزه شاهد ظهور و تشکیل اتحادیه های فرهنگی در عرصه ی جهانی بوده تا از این طریق، زمینه ی تنازعات و چالش های بین المللی برطرف، و موجب هم گرایی دولت ها و ملت ها گردد. از این رو کسب وجهه ی و اعتبار بین المللی و نفوذ در افکار عمومی و یا به تعبیری، دسترسی به قدرت نرم از جمله اهداف مهم و در عین حال تصریح نشده ی دیپلماسی کشورها در حوزه ی سیاست بین الملل است که این مهم به تناسب موقعیت، جایگاه، امکانات، فرصت ها و ظرفیت های فرهنگی هر کشور به شیوه ها و مکانیسم های مختلف، تعقیب می گردد.   در این مقاله پدیدآورندگان با روش کتابخانه ای و رهیافت تیوری قدرت نرم درصدد بررسی جایگاه و تاثیر قدرت نرم فرهنگی در سیاست خارجی ج.ا.ایران و در عرصه روابط بین الملل و کنترل تروریسم و اشاعه صلح جهانی هستند. سوال اصلی: چگونه با اتخاذ روش های نرم (قدرت فرهنگی) در سیاست خارجی کشور امکان کنترل تروریسم  و اشاعه صلح جهانی فراهم می شود؟ جایگاه قدرت نرم فرهنگی در سیاست خارجی ج.ا.ایران ودر حوزه روابط بین الملل چگونه است؟

در این مقاله ضمن بررسی و ارزیابی چیستی و چگونگی شناخت تهدیدات امنیتی و نیز تشخیص و مقابله با این موضوع و رفع ضعف های موجود و فرا روی استان و نیز به دنبال تشریح و تبیین نقاط قوت براساس راهکار های دانش بنیان و کاربردی در جهت ارتقا سطح همگرایی درون استان می باشیم. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که برنامه ریزی و استفاده از نظرات کارشناسان در هر حوزه  و تعامل موثر و سازنده با میان مردم و نهاد های اداری و روابط مثبت میان ادارات اعم از درون استانی و کشوری در جهت رفع معضلات با تعیین اهداف عالیه از پیش تعیین شده استانی در جهت حفظ و استمرار امنیت پایدار در تمامی سطوح و زمینه های آن نقش بسزایی داشته و موجب پیشرفت و توسعه پایدار در جامعه خواهد گردید. همچنین باید به این نکته نیز توجه نمود که  مهم ترین راهبرد اجتماعی و فرهنگی امنیت پایدار چیست و امنیت پایداری که امروز به مفهومی میان رشته ای تبدیل شده، بدون در نظر داشتن راهبرد های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بدست می آید و یا باید نقش محور مردم با دقت بیشتر متکی بر فرهنگ بومی و ساختار های قومیتی آن ها و نیز ساختار کلی نظام اسلامی حاکم و ریشه دار را مرکز ظرفیت سازی قرار داد.

هویت از معماهای پیچیده بشری از قدیم الایام تا زمان حاضر بوده است. در سنت های فکری مختلف از جمله سنت فکری مدرن و پست مدرن هویت معناهای متفاوت یافته است. به نظر می رسد؛ یکی از مهم ترین دلایل این تفاوت معنایی، رویکردهای متفاوت این سنت های فکری به مساله هویت و دال های معنایی بوده چه این که سنت فکری پست مدرن از منظر هستی شناختی با مساله هویت مواجه شده بر این اساس، هدف مقاله حاضر آن است تا با کنکاش در سنت فکری پست مدرن، سرنوشت هویت را مورد بررسی قرار دهد. رویکرد مقاله حاضر برای واکاوی این سنت فکری، برساخت گرایی است. بدین معنا که مقوله هویت را بر اساس مبانی تعامل دوسویه ساختار- عامل تبیین می کند. با استناد به روش توصیفی-تحلیلی تلاش می شود، سوژه انسانی در مرکز ثقل مطالعه حاضر قرار داده شود به گونه ای که این سوژه به عنوان حامل و دریافت کننده اصلی پیامدهای هویتی و معناشناختی در گفتمان پست مدرنیستی مطرح است. فرضیه مقاله نیز بدین قرار است؛ در سنت فکری پست مدرن، سوژه درون وضعیتی پرتاب شده که محاط بر وی و شکل دهنده آن است. به نظر می رسد؛ مهم ترین ویژگی چنین وضعیتی ناپایداری مداوم و چندپارگی معنایی و هویتی باشد.