نشریه طبیعت ایران
سال هفتم شماره 4 (پیاپی 35، مهر و آبان 1401)

آب های زیرزمینی، حدود 20درصد از آب مصرفی در سطح جهان را تشکیل می دهند. میزان مصرف در کشورهای مختلف دنیا با توجه به شرایط اقلیمی هر کشوری متفاوت است. میزان برداشت سالانه آب از این منبع بین 650 تا 700 میلیارد متر مکعب برآورد می شود. مردم هفت کشور هندوستان، ایالات متحده آمریکا، چین، پاکستان، ایران، مکزیک و عربستان سعودی نزدیک به 75درصد این منابع را مصرف می کنند. از مجموع مصرف آب در ایران حدود 55درصد، آب زیرزمینی است که در مقایسه با 20درصد مصرف جهانی، عدد بسیار بزرگی است، بنابراین، شناخت علمی این پدیده و دستیابی به راهبردهای مدیریتی مناسب برای مصرف آن در کشور اجتناب ناپذیر است

اهمیت پایش اکوسیستم های مرتعیمراتع کشور با توجه به تنوع گسترده اکولوژیکی و رویشگاهی، بخش عمده گونه های گیاهی، جانوری و سایر میکروارگانسیم ها را در خود جای داده اند. این اکوسیستم ها، به شدت شکننده هستند و در معرض خطر تبدیل شدن به رویشگاه های تخریب شده و بیابانی قرار دارند. بخش عمده ای از مراتع در ایران، تحت سیطره اقلیم های بیابانی، خشک و نیمه خشک قرار دارد و با تجربه تغییر اقلیم، گرم شدن کره زمین و از همه بالاتر، ظهور پدیده خشک سالی ممتد، در معرض تغییرات اساسی است. کاهش تولید، پایین آمدن ظرفیت انعطاف پذیری و سازگاری، انقراض گونه ها و جابه جایی مرز جوامع گیاهی از جمله این تغییرات هستند. در چنین شرایطی، بهره برداری از این اکوسیستم ها از طریق چرای دام، تغییر کاربری، توسعه بهره برداری از معادن و تاثیرگذاری سایر برنامه های عمرانی و توسعه ای، به دلیل کم توجهی به مسایل محیط زیستی، زمینه تخریب و زوال کامل این رویشگاه ها را فراهم می کند و بستر مناسب برای بیابان زایی و تولید ریزگردها، به وجود می آید (جلیلی، 1396). بنابراین، لازم است قدم های جدی توسط سازمان های مرتبط نظیر سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با حمایت دیگر دستگاه های تصمیم گیر در رابطه با حفظ و احیای این اکوسیستم های ارزشمند و حیاتی، با بهره گیری از همه ظرفیت های کارشناسی و علمی و امکانات کشور برداشته شود.

شرایط بهینه اقلیمی و به دنبال آن منابع آبی، یکی از مهم ترین مسایل تمدن های بشری، از ابتدا تاکنون بوده است. تمدن هایی مانند بین النهرین، مصر و ایلام، به ترتیب در کنار رود های دجله و فرات، نیل و کارون پدید آمده اند و بیانگر اهمیت آب در شکوفایی تمدن های باستانی هستند. در ایران، در اواسط هولوسن، که هم زمان با عصر مفرغ است، شرایط آب و هوایی مناسب برای گسترش تمدن های باستانی، پدید آمده است. تمدن هایی مانند شهر سوخته در سیستان، تپه سیلک در کاشان و کنارصندل در دره هلیل رود، از جمله تمدن هایی هستند که در صحراهای ایران شکل گرفته و به شدت وابسته به نوع اقلیم بوده اند. در حقیقت، اقلیم مرطوب می توانسته شرایط مناسبی برای زیستن، کشاورزی و دامپروری پدید آورد، در حالی که اقلیم خشک و بیابانی، سبب نابودی منابع آبی و در نتیجه شهرهای باستانی شده است.اگرچه اقلیم در جهان بعد از یخ بندان بزرگ، رو به گرما و رطوبت نهاده است، تغییرات ناگهانی در آب و هوا، در زمان هولوسن، رخ داده که آثار فراوانی بر ظهور و افول تمدن ها داشته است. شواهدی همچون تغییرات عناصر شیمیایی و پوشش گیاهی (پالینولوژی)، می تواند تاثیر اقلیم دیرینه بر جوامع انسانی را به تصویر درآورد.دوره کواترنری، به دو دور پلییستوسن و هولوسن تقسیم می شود. پلییستوسن شامل 5/2 میلیون سال پیش تا 11500 سال پیش است (شکل 1).انقراض گروه بزرگ پستانداران و شمار زیادی از گونه های پرندگان، در اواخر این دوره آغاز شده و تا هولوسن ادامه یافته است. در اوایل این دوره، استفاده از ابزارهای سنگی ساده در آفریقا، در میان گونه انسان ماهر گسترش یافت. گونه انسان خردمند یا هوموساپینس، در اواخر این دوره، در شرق آفریقا تکامل یافت.دوره هولوسن، آخرین دوره زمین شناسی است که در اثر ذوب یخچال ها در دوره دیریخ بندان و گرم شدن هوا، حدود 11500 هزار سال گذشته شروع شده است. این دوره، پس از تغییرات نور دریافتی زمین از خورشید، که آب شدن لایه های یخ در نیمکره شمالی را به همراه داشت، آغاز شد. دانشمندان معتقدند آب و هوای معتدل دوره هولوسن، سبب ایجاد شرایط لازم برای ظهور تمدن بشری در حدود 8 هزار سال پیش و حفظ روند پایدار آن شد که از آن جمله می توان به فراهم شدن شرایط برای افزایش تولید مواد غذایی اشاره کرد.دوره کواترنری مانند دوره های یخ بندان و بین یخ بندان و دوره های متناوب سرد و گرم، با تغییرات اقلیمی چشمگیری در کره زمین همراه بوده است (اکبری و همکاران، 1394). در دوره هولوسن، در اثر بالا آمدن سطح آب دریاها، شرایط محیطی برای رشد درختان و گسترش جنگل ها مناسب تر شد.

رویشگاه های جنگلی، به عنوان یکی از ارزشمندترین دارایی های بشر بر کره خاکی، با سرعت بسیار بالایی در حال تخریب هستند. در این ارتباط، طرح های کنترل و توقف بهره برداری از رویشگاه های جنگلی نیز کمتر توانسته است روند رو به رشد تخریب را کاهش دهد. بر اساس شاخص ها و آمارهای موجود، هر ساله سطح وسیعی از رویشگاه های جنگلی، برای برداشت چوب و تغییر کاربری ، تخریب می شود و تلاش درخوری هم برای جبران آن انجام نمی شود. در این خصوص، آمارهای جهانی نشان می دهند، تنها در مدت 40 سال، یک منطقه جنگلی، به اندازه سطح قاره اروپا از بین رفته است (Ritchi & Roser, 2020).جنگل خواری و احیا نشدن دوباره رویشگاه های تخریب شده، در آینده ای نزدیک سبب شکل گیری بزرگ ترین ابرشهر دنیا در جنوب دریای خزر خواهد شد. از حدود 50 سال پیش، جغرافیدانان خزرشناس، هشدار داده بودند که نطفه های تشکیل یک ابرشهر 700 کیلومتری، از آستارا تا بندر ترکمن در حال شکل گیری است که به احتمال فراوان، بزرگ ترین ابرشهر دنیا خواهد بود. به نحوی که سه استان جنوبی دریای خزر، به صورت یکپارچه در خواهند آمد و شوربختانه جنگل های هیرکانی، به طور کامل نابود خواهند شد. فشار جمعیت بر نواحی ساحلی، از سال 1365 تاکنون، به طوری افزایش یافته است که از دیدگاه سند توسعه، ازدحام و ازدیاد جمعیت، به عنوان نخستین تنگنا و محدودیت برای حفظ، احیا و توسعه جنگل های هیرکانی خواهد بود (معتق، 1399). آنچه مسلم است، همیشه و در همه جوامع انسانی، عوامل متعدد طبیعی و غیرطبیعی از جمله سیل، آفت، آتش سوزی، منفعت طلبی انسانی و غیره، سبب تخریب منابع طبیعی و از همه مهم تر، عرصه های جنگلی شده است. در این رابطه، دولت ها و نهادهای ذی ربط، همواره سعی بر این داشته اند که با اصلاح، ترمیم و احیای سریع و جایگزینی منابع ضایع شده، آسیب واردشده را کاهش دهند، اما تاکنون، موفقیت کمتری حاصل شده است (درمیانی و همکاران، 1394).

سیاره زمین در حال حاضر شاهد اثرات گرمایش جهانی از جمله کاهش یخ های دریای قطب شمال، افزایش سطح دریاها، آتش سوزی های جنگلی شدیدتر و الگوهای مهاجرت حیوانات است. درک اینکه چگونه سیاره در حال تغییر است و این تغییر با چه سرعتی رخ می دهد برای آماده شدن انسان و انطباق با جهان گرمتر بسیار مهم است. در این تحقیق روند تغییرات آنومالی دما و سال رکورد دمایی در ایران بررسی و با آنومالی دمای کره زمین، نیم کره خشکی ها (شمالی)، نیم کره آب ها (جنوبی)، قطب شمال و قطب جنوب مقایسه شده است. برای این منظور از داده های تحلیل مجدد مربوط به آنومالی دمای 2 متری سطح زمین که از مرکز پیش بینی میان مدت اروپایی (ECMWF) اخذ شده و توسط مرکز تغییر اقلیم دانشگاه ماین پردازش شده اند، استفاده شده است. نتایج نشان داد بیشترین آنومالی دما در قطب شمال رخ داده است. بعد از قطب شمال آنومالی دمای ایران بیشتر از آنومالی نیم کره خشکیها و بیش از دو برابر آنومالی کره زمین است. ونابراین روند افزایش دما واقعیتی غیرقابل انکار است و بالا بودن آنومالی دمای کشور هشداری برای تمام مدیران و برنامه ریزان کشور در تمام سطوح است که بر اقدامات لازم در جهت سازگاری و کاهش اثرات مخرب آن تاکید می شود.

جنس «اسکنبیل» (Calligonum L.) متعلق به خانواده علف هفت بند (Polygonaceae)، گونه های درختی و درختچه ای بیابانی بسیار ارزشمندی دارد که تاکنون بیش از 33 گونه از این جنس در جهان و 23 گونه در ایران گزارش شده است. بیش از ده گونه از این جنس، بومی و انحصاری ایران است. الگوی انتشار جغرافیایی گونه های این جنس در ایران نشان می دهد، بیشتر در نواحی مرکزی و جنوبی کشور پراکنده است، استان سمنان با 9 گونه، استان های هرمزگان و سیستان و بلوچستان هر کدام با 8 گونه، استان خراسان با 7 گونه و استان های اصفهان و کرمان با 6 گونه، به ترتیب بیشترین تعداد گونه ها را در خود جای داده اند. با توجه به توانمندی طبیعی سازگاری گونه های اسکنبیل در برابر شرایط سخت محیطی ازجمله گرما و خشکی زیاد بیابان و به ویژه گستره تپه های ماسه ای، می توان از این عناصر گیاهی در پروژه های احیا و تقویت پوشش گیاهی شنزارهای بیابانی استفاده کرد. افزون براین، هشت گونه C. bungei، C. denticulatum، C. intertextum،C. laristanicum، C. leucocladum، C. spinosetosum، C. alatosetosum  و C. stenopterum، دارای رویشگاه های محدودی هستند و با توجه به مداخلات انسانی و حاکمیت خشک سالی ها به ویژه طی دهه اخیر، این گونه ها در معرض خطر تهدید قرار دارند.

دیاتومه ها نشانگر های خوبی برای بررسی کیفیت آب در رودخانه ها شناخته شده اند. از این رو، از ترکیب و فراوانی دیاتومه ها به عنوان ابزاری برای ارزیابی کیفیت آب در مطالعات پایش آب در کشورهای مختلف استفاده می شود. در کشور ایران، مطالعات اندکی بر روی فلور دیاتومه ای رودخانه ها انجام شده است. گام نخست در بررسی کیفیت آب بر اساس دیاتومه ها شناخت دیاتومه های نشانگر می باشد. مطالعه حاضر به بررسی ترکیب دیاتومه های نشانگر رودخانه دماوند از بالادست (آلودگی کم) تا پایین دست (آلودگی بسیار زیاد) در فصول مختلف می پردازد. مطالعه فراوانی و حضور گونه ها در طول رودخانه نشان داد که تعدادی از گونه ها حساس به آلودگی بودند و در بالادست رودخانه به صورت غالب بودند در حالی که در ایستگاه های پایین دست به صورت گونه نادر حضور پیدا کردند و در آلودگی های بسیار بالا ناپدید شدند. تعدادی از گونه ها مقاومت متوسطی نسبت به آلودگی داشتند به گونه ای که در میان دست رودخانه به بالاترین فراوانی رسیدند و در پایین دست رودخانه از فراوانی آنها بسیار کاسته شد. مقاوم ترین گونه ها در پایین دست رودخانه که سطح آلودگی بسیار بالایی داشت به صورت غالب ظاهر شدند. این پژوهش، به معرفی دیاتومه های نشانگر و توان مقاومت آن ها در برابر آلودگی در حوضه آبریز دماوند می-پردازد. از این رو، داده های این تحقیق می تواند پایه ای برای مطالعات بررسی کیفیت آب بر مبنای دیاتومه ها در منابع آبی منطقه البرز مرکزی باشد.

سرطان یک بیماری پیچیده و دومین عامل مرگ ومیر در دنیا است. سالانه 8میلیون نفر در اثر ابتلا به سرطان جان خود را از دست می دهند. اسانس ها از نظر شیمیایی دارای ترکیب های فرار معطری هستند که نقش های متفاوتی را در گیاهان دارند و برخی از آنها در درمان بیماری های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. در این مقاله اثرات ضدسرطانی تعدادی از گیاهان معطر و ترکیب های شیمیایی اسانس آنها با استفاده از نتایج تحقیقات انجام شده در بخش تحقیقات گیاهان دارویی و اجرای فاز 3 از طرح "بررسی ترکیب های متشکله اسانس گیاهان معطر ایران" و بررسی برخی مقالات مروری و تحقیقاتی سایر محققین ارایه می شود. بررسی منابع مختلف با استفاده از مقالات معتبر نشان می دهد که ترکیب های شیمیایی مانند آلفا-بیزابولل، آلفا-هومولن، المن، اوژنول، بتا-کاریوفیلن، تیمول، تیموکینون، ژرانیول، ژرماکرون، فارنسول، لیمونن، نرولیدول فعالیت ضدسرطان قابل توجهی دارند. ترکیب های مشابه موجود در اسانس تعدادی از گیاهان دارویی همچون گونه های مختلف آویشن، بابونه، بومادران، درمنه، ریحان، رازیانه، زردچوبه، زنجبیل، زیره، سرو، گل راعی، علف لیمو، مرزه، مریم گلی و نعنا نشان دهنده فعالیت ضدسرطانی آنهاست که در بررسی های تحقیقاتی تایید شده است.

کشت دیم در ایران، سابقه ای طولانی دارد. از یک سو، موضوع تولید محصول به ویژه غلات به عنوان محصولی بسیار مهم ازنظر امنیت غذایی، مطرح است و از سوی دیگر، چالش هایی نظیر تغییر کاربری اراضی، تغییر اقلیم، فرسایش شدید خاک، رها شدن دیم زارهای کم بازده، فرسایش آبی و بادی و تولید ریزگرد وجود دارند. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، در شورای راهبردی خود با توجه به اهمیت منابع پایه از جمله خاک و آب، رویکرد جدیدی را پیرامون دیم زارهای کشور مطرح کرده است، در این شماره از نشریه طبیعت ایران، در مورد این رویکرد، به بحث و تبادل نظر می پردازیم. امید است با توجه به این دیدگاه، بتوان با حفظ منابع پایه و کاهش خسارت های موجود برای تولید پایدار گام برداشت. در این گفت وگو، از حضور سرکار خانم دکتر فاطمه سفید کن و جناب آقایان مهندس محمد فیاض، دکتر علی اشرف جعفری و دکتر جواد معتمدی بهره مند شدیم.

ایستگاه تحقیقات میان جنگل فسا با مساحت حدود 80 هکتار در میان منطقه حفاظت شده میان جنگل به مساحت 56 هزار هکتار در استان فارس و جنوب شرق شیراز واقع شده است. این منطقه در جنوب دریاچه های بختگان و طشک، جنوب شرق سروستان و غرب خرمن کوه قرار گرفته است و محور مواصلاتی شیراز- بندرعباس از میان آن عبور می کند. این پهنه در موقعیت جغرافیاییE5315  وE5338  طول شرقی و  N2815وN2913  عرض شمالی و در ارتفاع 1750 متری از سطح دریا قرار دارد. ایستگاه میان جنگل جایگاهی برای حفاظت از گونه ها در رویشگاه اولیه (In-Situ conservation) است و ازنظر غنای اجداد وحشی گیاهان زراعی توجه متخصصان داخلی و خارجی را به خود جلب کرده است. در این گزارش وضعیت ایستگاه میان جنگل فسا و منحصر به فرد بودن این رویشگاه به عنوان یک سایت حفاظت در رویشگاه اصلی به دلیل تنوع زیستی بالا و داشتن گونه های انحصاری شرح داده و تاثیر حفاظت بر جمعیت های خویشاوندان وحشی گیاهان زراعی بررسی شده است. در نهایت، مشکلات و عوامل تهدید کننده در این منطقه و پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت ایستگاه حفاظت شده و جلوگیری از تخریب آن ارایه می شود.

تا زمانی که رویکرد حفاظتی، محور مدیریت عرصه های طبیعی در کشور نباشد، پدیده سیلاب گل آلود پدیده ای همیشگی خواهد بود. یکی از خروجی های تغییر اقلیم افزایش دفعات وقوع سیلاب، شدت و غیرقابل پیش بینی بودن آن است، درواقع، وقوع این پدیده اجتناب ناپذیر است، اما نکته مهم، نحوه سازگاری با این پدیده است، اعمال مدیریت حفاظتی در رویشگاه های طبیعی برای حفظ پوشش طبیعی و نه صرف بودجه در کارهای سازه ای در عمق دره ها و نیز اعمال مدیریت حفاظتی در دیم زارهای کشور نکات مهمی هستند، درواقع دیم زارها، در کنار مراتع فقیر و تخریب شده، مرکز فرسایش آبی خاک هستند و این گل و لای ها از همین مزارع به وجود می آیند. خوشبختانه، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور به راهبردی مناسب و علمی برای کنترل فرسایش در دیم زارها دست یافته است و اگر وزارت جهاد کشاورزی به این راهبرد توجه کند، قدم های بزرگی برداشته خواهد شد. راهبرد مناسب در رابطه با کاهش خاک ورزی در این اراضی و ایجاد پوشش دایمی در آنها که هم سو با اقتصاد روستاییان و بهره برداران باشد، زمینه مشارکت آنها را فراهم کند، شرایط نزدیک به طبیعت ایجاد کند و مانع از فرسایش شود، کاشت گونه های اصلاح شده، سازگار، بومی، پرمحصول و چند ساله مرتعی برای تولید علوفه و گیاهان دارویی است. در بخش تحقیقات مرتع و بخش تحقیقات گیاهان دارویی واقع در موسسه، تاکنون با استفاده از ظرفیت ژنتیکی گونه های بومی و به ویژه انحصاری کشور، پیرامون ده ها گونه، رقم و جمعیت مختلف مطالعه و بررسی شده است، این گونه ها و ارقام هم اکنون آماده معرفی و آزاد سازی هستند.

هنگامی که می خواهیم تغییرات اقلیمی را در منطقه ای بررسی کنیم، نقش چند عامل برجسته می شود و جلب توجه می کند. تغییرات دما، تغییرات بارش و تغییرات گازهای گلخانه ای به ویژه دی اکسید کربن، که ارتباط مستقیمی با تغییرات دما دارند، عواملی هستند که می توانیم آنها را به عنوان شاخص ارزیابی کنیم.داده های مشاهده ای که طی سال های گذشته در ایستگاه های هواشناسی و توسط دستگاه های سنجنده ثبت شده اند، می توانند تصویری واقعی از تغییرات ایجادشده را در منطقه مورد مطالعه ارایه کنند. هرچه داده ها در مدت طولانی تری جمع آوری شده باشند، تحلیل ها و ارزیابی ها اعتبار بیشتری خواهند داشت. اگرچه در مورد تغییرات اقلیمی عوامل متعددی دخالت دارند که ممکن است از نظر دور مانده باشند، آشکار سازی تغییرات در هر منطقه باعث می شود تا مدیران و برنامه ریزان با در نظر گرفتن تغییرات به وجود آمده، شرایط محتمل به وقوع در آینده را بر مبنای سناریوهای مختلف پیش بینی و براساس آن برنامه ریزی کنند. این برنامه ریزی می تواند با محوریت تطبیق و سازگاری با تغییرات و نیز کاهش انتشار و آثار سوء تغییرات مدون شود.

بهره برداری علمی، فنی و محیط زیستی از منابع جنگلی در ایران، با نام استاد نصرت الله ساریخانی و کتاب ارزشمند ایشان با عنوان «بهره برداری جنگل» عجین شده است. نمی دانم از کجا باید شروع و چگونه باید درباره شخصیتی علمی و فرهیخته همچون او صحبت کرد که وی یکپارچه عاشق حرفه معلمی جنگل و کار در جنگل بود. ایشان همواره معتقد بود، میلیون ها ساعت کار برای فارغ التحصیلان رشته جنگل در جنگل های ایران وجود دارد. هر زمان نام جنگل خیرود می آید، ناخواسته یاد و خاطره بزرگ مردی زنده می شود که بهترین سال های عمر پر برکت خود را برای تاسیس جنگل آموزشی و پژوهشی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران به عنوان مرکزی برای آموزش های درسی و فعالیت های پژوهشی دانشجویان و محققان ایرانی و خارجی صادقانه و صمیمانه صرف کرد.نصرت الله ساریخانی مربی، استادیار، دانشیار و استاد پیشکسوت دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران در فروردین سال 1311 شمسی در شهر ری تهران پا به عرصه وجود نهاد، او ششمین پسر از هشت فرزند اصغر ساریخانی و فرخنده عابدی بود، پدرش بازرگان بود. تحصیلات دوره ابتدایی را در دبستان مولوی شهر ری گذراند و بقیه تحصیلات خود را در دبیرستان حکیم نظامی تهران ادامه داد، در سال 1330 (ش) موفق به اخذ دیپلم طبیعی از مدرسه دارالفنون تهران شد. وی به دلیل علاقه مندی به طبیعت، پس از گذراندن یک دوره آموزش جنگلبانی در سال 1332 (ش) به استخدام بنگاه جنگل ها درآمد. در ابتدای کار به عنوان رییس دایره بهره برداری و جنگل کاری استان خراسان مشغول به کار شد و تا سال 1336 (ش) در همین سمت فعالیت کرد.

گونه Tanacetum sonbolii Mozaff. گیاهی است از خانواده کاسنی (Asteraceae) که انحصاری ایران بوده و در استان آذربایجان غربی، تکاب، روستای بدرلو در محدوده ارتفاعی 2380-2500 متر از سطح دریا می روید. جایگاه حفاظتی این گونه ، بر اساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) مورد بررسی قرار گرفت. این کار با استفاده از معیارهای میزان حضور(EOO)، سطح تحت اشغال(AOO) تعداد رویشگاه و تعداد افراد جمعیت بر اساس بازدید های صحرایی انجام شد. با اندازه گیری های میدانی محدوده حضور این گونه 169/0 کیلومتر مربع و مساحت تحت اشغال این گونه 1 کیلومتر مربع است که به صورت پایه های پراکنده در منطقه حضور دارد. با توجه به نتایج بدست آمده و بر اساس معیارهای IUCN این گیاه به عنوان گونه در بحران انقراض(Critically Endangered)طبقه بندی شد. عواملی مانند عدم مدیریت صحیح برنامه های توسعه ای مانند جاده سازی ، تردد زیاد ماشین ها و افراد در منطقه  به علت شرایط مناسب از لحاظ اکوتوریسم باعث تخریب رویشگاه این گونه شده است، لذا ضرورت دارد رویشگاه ان توسط سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور بعنوان یک رویشگاه حفاظت شده تعیین شود. برای حفاظت در خارج از رویشگاه این گونه انحصاری، جمع آوری بذر و حفاظت آن در بانک ژن برای کاشت و احیای آن در رویشگاه طبیعی ضروری است.

جایگاه حفاظتی Astragalus azizii، انحصاری ارتفاعات سبلان، براساس شیوه نامه اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت  (IUCN) ارزیابی شد. این گیاه در مناطق واریزه ای- برف گیر پهنه کوهسری سبلان می روید. برای این گونه معیارهای میزان حضور، سطح تحت اشغال، کیفیت رویشگاه و اندازه جمعیت بررسی شد. این گونه تنها در یک محل رویش، در جمعیت محدودی حضور داشت. سطح تحت اشغال (AOO) 25/0 کیلومترمربع و پایه های بالغ بارور 500 پایه برآورد شد. بر این اساس جایگاه حفاظتی A. azizii «در بحران انقراض (CR)» تعیین شد. رویشگاه این گیاه در محدوده اثر ملی طبیعی سبلان و در ارتفاعات بیش از 3700 متر قرار دارد. علاوه بر تغییر اقلیم، چرای دام، کوهنوردی و آفات و بیماری های گیاهی از جمله عواملی هستند که مجموعه گیاهان این اثر را تهدید می کنند. بنابراین توصیه می شود، دستگاه های اجرایی دولتی و غیر دولتی مرتبط مثل محیط زیست، منابع طبیعی و هییت کوهنوردی نسبت به حفاظت از بوم سازگان های موجود به طور موثری برنامه ریزی و اقدام کنند.

جنگل ها با تغییرات آب و هوایی در شرایطی مرگبار و حساس به سر می برند، آنها دی اکسیدکربن را توسط میلیاردها برگ از هوا دریافت می کنند و تا زمانی که تغییرات آب و هوایی، خشک سالی ها، آتش سوزی ها و تغییرات اکوسیستم در مراحل اولیه، آنها را از بین نبرد، از تنوع زیستی بالایی برخوردارند.در مطالعه ای که توسط ویلیام اندرگ (William Anderegg)، مدیر افتتاحیه مرکز علوم و سیاست آب و هوایی دانشگاه ویلکس یوتا (Utah's Wilkes) و همکارانش انجام شد، خطر تغییر اقلیم برای جنگل ها از سه جنبه ذخیره سازی کربن، تنوع زیستی و از بین رفتن جنگل ها در اثر اختلالاتی مانند آتش سوزی، یا خشک سالی ارزیابی شد. نتایج این بررسی نشان داد، جنگل ها در برخی مناطق خطرات مشخص و ثابتی را تجربه می کنند و در نقاط دیگر خطرات آنها به دلیل پاسخ های متنوع از رویکردهای مختلف، در برابر تغییرات آب و هوایی کمتر است. در واقع اندرگ اعتقاد داشت، نبود قطعیت در تحقیقات بسیاری از نقاط، نشان دهنده این است که بررسی های علمی بیشتر و سریع تری نیاز است.برای این کار اندرگ گروهی را متشکل از پژوهشگران انگلستان، آلمان، پرتغال و سوید تشکیل داد.

گیاهان با تولید اسید سالیسیلیک، که به نام آسپرین نیز شناخته می شود، از خود در برابر خطرات محیطی مانند حشرات، خشک سالی و گرما محافظت می کنند. اسید سالیسیلیک به طور طبیعی در گیاهان وجود دارد، در واقع پیش ساز آسپرین است و نقش مهمی برای پیام رسانی، تنظیم و دفاع از پاتوژن ایفا می کند. دانشمندان دانشگاه UC Riverside به تازگی مقاله ای را در نشریه Science Advances منتشر و بیان کردند، گیاهان چگونه تولید اسید سالیسیلیک را تنظیم می کنند. این مطالعه جدید نشان می دهد، گیاهان چگونه می توانند از این فرایند برای محافظت از تنش های فزاینده ناشی از تغییرات آب و هوایی استفاده کنند.دانشمندان از طریق آزمایش بر گیاه آرابیدوپسیس (Arabidopsis) دریافتند، گرما، آفتاب بی امان و شرایط خشک سالی باعث می شود سلول های گیاه، یک مولکول هشدار دهنده به نام MEcPP تولید کنند که در باکتری ها و انگل های مالاریا دیده می شود، حین ساخته شدن این مولکول، اسید سالیسیلیک تولید می شود، اسیدسالیسیلیک در کلروپلاست گیاهان یا اندامک های کوچک سبز رنگی که فرایند فتوسنتز در آن انجام می شود، برای پاسخ به تنش تولید می شود. ویلهلمینا فن د ون (Wilhelmina van de Ven)، زیست شناس گیاهی UCR و یکی از نویسندگان این مقاله می گوید: «گیاهان نیز درست مثل ما، برای درد ها از مسکن استفاده می کنند».جین ژنگ وانگ (Jin-Zheng Wang)، متخصص ژنتیک گیاهی UCR و نویسنده اول این مقاله گفت: «ما دوست داریم از دانش به دست آمده برای بهبود مقاومت محصولات استفاده کنیم، این کار در تامین نیاز غذایی در جهانی که به طور فزاینده در حال گرم شدن است، اهمیت بسیاری دارد».

محققان این کشف می گویند، قارچ های مختلف ساکن ریشه می توانند برای گیاهان مفید باشند، اما تنها زمانی که با عملکرد ترکیبی شامل سیستم ایمنی ذاتی میزبان و باکتری های ساکن در ریشه ها تحت کنترل باشند.در طبیعت، ریشه های گیاهان سالم توسط مجموعه ای از جوامع میکروبی شامل باکتری ها و یوکاریوت های رشته ای (یعنی قارچ ها و اوومیست ها) کلونیزه می شوند، که ترکیب آنها به شدت بر سلامت گیاه تاثیر می گذارد. حفظ تعادل میکروبی در ریشه ها برای سالم ماندن گیاهان بسیار مهم است، با این حال، عوامل آن، هنوز تا حد زیادی ناشناخته است. در مطالعه جدیدی که در Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) منتشر شده است، استفان هاکوارد (Stéphane Hacquard) و همکارانش از بخش تعاملات گیاهی- میکروبی (Department of Plant-Microbe Interactions)، موسسه (Max Planck Institute for Plant Breeding Research (MPIPZ)) در کلن آلمان (MPIPZ, Cologne, Germany)، فاکتورهای میکروبی و میزبان را برای حفظ رابطه مفید در ریشه های گیاه بررسی کردند. ولینسکا (Katarzyna W. Wolinska)، نویسنده اول این پژوهش، از مجموعه ای از یک جامعه میکروبی شامل 183 باکتری (B)، 25 قارچ (F) و 6 اوومیست (O) استفاده کرد که از ریشه های سالم گیاهان Arabidopsis thaliana (Thale Cress) جداسازی شد. او مشاهده کرد، این جامعه BFO برای رشد گیاه در مقایسه با گیاهان شاهد استریل، که در غیاب میکروب ها رشد می کنند، مفید است. سپس نویسندگان این فرضیه را مطرح کردند که غیرفعال شدن اجزای خاصی از سیستم ایمنی ذاتی گیاه (سیستمی که مسیول مقابله با عفونت بیمارگر است) منجر به تغییر تعادل میکروبی در ریشه می شود، در نتیجه بر سلامت گیاه تاثیر می گذارد. مطابق با این فرضیه، جامعه مفید BFO در چندین گیاه جهش یافته با نقص ایمنی، سودمند نبود. به طور خاص، غیرفعال سازی دو ژن میزبان گیاهی که در ضد قارچ های خاص حاصل از تریپتوفان نقش دارند، برای تبدیل جامعه مفید BFO به جامعه ای مضر که بر عملکرد گیاه تاثیر منفی می گذارد، کافی بود. سپس محققان وجود علایم میکروبی غیرطبیعی را در ریشه گیاهان دارای نقص ایمنی بررسی کردند و دریافتند، عامل اصلی که می تواند تفاوت های رشد گیاهان را توضیح دهد، بار قارچی در ریشه های آنها است. این مشاهدات منجر به این نتیجه شد که بار قارچی مشاهده شده در ریشه های گیاه، در غیاب یک سیستم ایمنی کامل، احتمالا علت اصلی تغییر از حالت سالم به وضعیت ناسالم است.

نیاز جامعه بشری به چوب به عنوان یک ماده اولیه و در عین حال زیست تجزیه پذیر، نیاز به برداشت از منابع طبیعی ازجمله جنگل را انکارناپذیر می کند و افزایش این نیاز در سال های پیش رو در سطح کشور و دنیا، ضرورت ارایه راهکارهایی را برای تولید هم سو با توسعه پایدار نشان می دهد. هرچند به دلیل اجرای طرح تنفس جنگل، برداشت چوب در قالب طرح های جنگل داری در جنگل های هیرکانی متوقف شده است، موضوع بهره برداری از جنگل از بحث های مهم در توسعه پایدار جنگل است و نقش بسزایی را در رشد و پویایی جنگل ایفا می کند. بنابراین، تالیف و تدوین مطالبی در این رابطه می تواند راهگشا باشد.اولین کتاب مربوط به بهره برداری جنگل مربوط به دکتر نصرت اله ساریخانی، استاد مسلم این رشته است که در سال های دور نوشته و در سالیان اخیر نیز تجدید چاپ شده است. در همین رابطه می توان به کتاب های بهره برداری پایدار جنگل نوشته دکتر باریس مجنونیان و دکتر مقداد جورغلامی و برداشت چوب از جنگل تالیف اینجانب نیز اشاره کرد که البته پس از کتاب دکتر لطفعلیان منتشر شده است.