نشریه مطالعات ایرانی اسلامی
سال نهم شماره 3 (پاییز 1398)

دیر زمانی ست که بین کشور ایران و کشورهای منطقه خاور دور ارتباطات تجاری و فرهنگی برقرار بوده است. یکی از این کشورها، کشور ژاپن است که به نظر می رسد اطلاعات ما  از اوضاع اقتصادی و روابط تجاری ما بین دو کشور بیشتر از اطلاعات فرهنگی و پژوهشی باشد، لذا برای تکمیل این اطلاعات و آگاهی از اوضاع فرهنگی  و تاثیر آن بر گسترش زبان و ادبیات فارسی در ژاپن همچنین گسترش زبان و ادبیات ژاپنی در ایران ترغیب شدیم مصاحبه ای با آقای دکتر سیدآیت حسینی عضو هییت علمی گروه زبان و ادبیات ژاپنی  دانشگاه تهران که بطور همزمان هم در این دانشکده و هم در گروه زبان و ادبیات خارجی دانشکده مطالعات جهان-مطالعات شرق شناسی گروه مطالعات شرق آسیا کار تدریس را انجام می دهد داشته باشیم و از اطلاعات ارزنده آقای دکتر به عنوان شخصی که کارشناسی زبان ادبیات ژاپنی از دانشگاه تهران گرفته همچنین مقطع کارشناسی ارشد رشته زبان شناسی گرایش زبان ژاپنی و دوره دکتری را در دانشگاه توکیو در رشته زبان شناسی ژاپنی سپری کرده اند در این شماره از نشریه بهره مند شویم .

خانم دکتر سعادلی اهل کشور سنگال و دانش آموخته دکتری رشته  زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تریت مدرس ایران است. ایشان پس از قرارداد همکاری بین دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه شیخ انتادیوپ داکار برای تشکیل گروه زبان وادبیات فارسی به آن دانشگاه رفته و کارشناسی (لیسانس)خود را در رشته مذکور گرفته است. پایان نامه خانم دکتر سعادلی پژوهشی درباره ادبیات تطبیقی و مقایسه بزرگان ادب فارسی به ویژه بانوان در ایران و غرب آفریقا خصوصا در سنگال بوده است. به دلیل یافت وضعیت زبان فارسی درکشور سنگال و زمینه و چرایی علاقه به آموختن زبان فارسی توسط بانویی سنگالی از شهر کاولاک و تداوم تحصیل و پژوهش ایشان گفتگویی  با  خانم دکتر سعادلی  ترتیب داده شد و آنچه در ذیل می آید خلاصه ای از این مصاحبه است. 

دیر زمانی است که بین شورهای منطقه خاور دور ارتباطات تجاری و فرهنگی برقرار بوده است یکی از این کشورها کشور چین است که از دیر باز روابط و فعالیت های اقتصادی و تجاری و هم چنین روابط فرهنگی و پژوهشی میان دو کشور ایران و چین برقرار بوده است لذا برای آگاهی بیشتر از اوضاع فرهنگی و تاثیر آن بر گسترش زبان و ادبیات فارسی در چین همچنین گسترش زبان و ادبیات چینی در ایران ترغیب  شدیم مصاحبه ای با آقای دکتر حامد وفایی عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات چینی دانشگاه تهران که بطور همزمان هم در این دانشگده و هم در گروه زبان و ادبیات خارجی دانشکده مطالعات جهان - مطالعات شرق شناسی  گروه مطالعات شرق اسیا کار تدریس را انجام می دهند داشته باشیم. و از اطلاعات  ارزنده آقای دکتر به عنوان شخصی که کارشناسی ارشد زبان چینی را چینهوا گرفته است و همچنین دوره دکتری خویش را در دانشگاه پکن در رشته زبان و ادبیات چینی سپری کرده اند در این شماره از نشریه بهره مند شویم.

در میان سفیران فرهنگی ایران زمین در کشورهای همسایه و یا سایر کشورهایی که زبان فارسی در آنها جایگاه و یا موقعیتی شناخته شده دارد ، جناب استاد دکتر محمدرضادهشیری نام و آوازه ای بس بلند به خود اختصاص داده است. شرح حال این فرهیخته گرانقدر نشان می دهد، عرصه تکاپوهای علمی وی سرزمین های آفریقا بوده است. موفقیت های چشمگیر مشارالیه در نهادینه کردن زبان و ادب ایرانی در کشورهای محل ماموریت وی از یکسو، رویکرد مردمی و تبحر استاد در ایجاد هم گرایی فرهنگی میان دو ملت موجب شده است تا به بهانه سالها تکاپو آکادمیک زبان فارسی در سنگال مصاحبه ای با وی درانداخته شود . اکنون افتخار داریم تا در این شماره مجله که به اهمیت زبان فارسی در سنگال و به ویژه در دانشگاه داکار اختصاص یافته است،مشروح گفت وگوی صمیمی و علمی با استاد را چاپ و نشر نماییم باشد بدین وسیله هم زحماتش را ارج نهیم و هم با گروه زبان فارسی و اتاق ایران شناسی در دانشگاه داکار به عنوان بزرگترین و پر مخاطب ترین دانشگاهی که دانشجویان زبان فارسی دارد آشنا شویم.

حسن ذوالفقاری استاد دانشگاه، پژوهشگر و مولف کتابهای درسی و مدیر گروه آموزش زبان فارسی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در سال 1345 در دامغان به دنیا آمد. وی در سال 1375 دکتری زبان و ادبیات فارسی خود را از دانشگاه تهران گرفت و اکنون استاد دانشگاه تربیت مدرس و رییس مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی آن دانشگاه است. وی برگزیده رتبه دوم پژوهش های کاربردی در نوزدهمین جشنواره بین المللی خوارزمی، برگزیده سومین، چهارمین و پنجمین جشنواره کتاب های رشد، برگزیده کتاب تقدیری سال، برگزیده مولفان استان سمنان، عضو شورای علمی دایره المعارف بزرگ اسلامی، از مدخل نگاران بنیاد دایره المعارف اسلامی، عضو هییت رییسه انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی و انجمن علمی نقد ادبی ایران، مدیرمسیول و سردبیر فصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه و عضو هییت تحریریه پنج فصلنامه تخصصی و نویسنده چهل جلد کتاب و 150 مقاله است. اکنون افتخار داریم تا در این شماره مجله که به اهمیت زبان فارسی در چین و به ویژه در دانشگاه مطالعات بین المللی شانگهای اختصاص یافته است،مشروح گفت وگوی صمیمی و علمی با استاد را چاپ و نشر نماییم باشد بدین وسیله هم زحمات ایشان را ارج نهیم و هم با گروه زبان فارسی و اتاق ایران شناسی در دانشگاه مطالعات بین المللی شانگهای به عنوان بزرگترین و پر مخاطب ترین دانشگاهی که دانشجویان زبان فارسی دارد آشنا شویم.

زبان یا به عبارت دیگر سخن گفتن ویژگی آشنای زندگی آدمی است. زبان را می توان بیان اندیشه و وسیله انتقال آن به دیگران به کمک آواهای گفتار معرفی کرد. کار اصلی دانش زبان معلوم کردن ماهیت فرآیندهای متعدد زبان نظیر تغییرات آوایی٬ حذف آواها٬ دگرگونی های معنایی٬ ساختارهای صرفی و نحوی و مطالعه تاثیر این فرآیندها بر ساخت زبان است. از سوی دگر زبان هر قوم و گروهی٬ میراث تاریخی محض آن گروه است یعنی حاصل کاربرد اجتماعی مداوم و دیرپای همان قوم در طول تاریخ است. جذابیت وبررسی زبان ها و مفاهیم موجود در آنها شاخه ای از دانش زبان شناسی را بنیاد نهاده که فرهنگ نویسی نام دارد. در این دانش٬ به یاری قوانین زبان شناختی٬ روش هایی نظری و علمی برای تهیه فرهنگ های گوناگون عرضه شده است (روبینچیک٬ ٬1397 8- 9).
 یکی از کوشش های ایرانیان باستان تالیف واژه نامه و فرهنگ و فهرست واژه ها برای متون نگاشته شده به زبانهای ایرانی باستان و میانه بوده است. این تلاشهای اندک در دوران اسلامی توسط جوامع دینی مانوی و زردشتی کوچیده از ایران نیز ادامه یافت. برای پاسخگویی به نیازهای ادبی و دینی بجامانده به زبان فارسی میانه٬ همواره احساس می شد که بسیاری از واژه های فارسی میانه نیاز به شرح و برابر نهاد به زبان های دیگر داشته اند (Henning, 1940, 12-13) هرچند صورت پازند هر واژه فارسی میانه و نیز صورت هزوارشی آن٬ کوششی بوده است برای خوانش صحیح آن((Tavadia, 1956, 93. دست نویس 19220- 5 موجود در بخش نسخ خطی و نادر سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران حاصل بخشی از این فعالیتها است.این دست نویس که بخشی از آن موضوع پژوهش قرار گرفته٬دارای نه بخش است. که در ادامه تشریح خواهند شد.