متون حدیثی مانند هر متن کهن، ممکن است در طول سیر انتقال خود از پیشینیان به عصر‌های بعد، دچار اضافه یا حتی نقصان شود. نوشتار حاضر در پی دسته‌بندی افزوده‌‌های واقع بر متون حدیثی و بیان برخی از این تقسیم‌ها و همچنین شناسایی عوامل ایجاد پدیده اضافه بر میراث حدیثی است. در این راستا نگارنده با تاکید بر میراث حدیثی متقدم شیعه و با جمع‌آوری گزارش‌‌های مرتبط، به روش توصیفی تحلیلی گام برداشته است. تقسیم به‌لحاظ افزوده‌نگار، تقسیم به‌لحاظ گستره افزوده و تقسیم از جهت وضعیت نشانه‌گذاری از نتایج دسته‌بندی افزوده‌ها بیان گردیده و عناصری مانند ادراج، نقل به معنا و تحریف از عوامل و بستر‌های ایجاد افزوده بر متن گفته شده است.

اهل‌بیت علیهم السلام در بسیاری از روایات به تاویل آیات قرآن پرداخته‌‌اند؛ اما در تفاسیر و کتب روایی، روایات تاویلی از تفسیری تفکیک نشده است. جداسازی روایات تاویلی از روایات تفسیری و تعیین نوع تاویل آنها اهمیت و ضرورت دارد. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این پرسش بوده که در روایات تاویلی سوره نمل چه نوع تاویلاتی صورت گرفته است؟ در این راستا، بر اساس معنای اصطلاحی تاویل قرآن در آیات و روایات، روایات تاویلی سوره نمل از بین روایات تفسیری آن استخراج و با روش توصیفی- تحلیلی مشخص شد که شش نوع تاویل در این ‌روایات وجود دارد که عبارت‌اند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق اطلاق یا عموم آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق)، معنای آیه متشابه و تحقق مفاد آیه.

یکی از ویژگی‌‌های لازم برای امام به شهادت احادیث معتبر، علم است. در گستره این علم اختلاف بوده و با توجه به متن روایات، برخی از آنها با اصل مسلم در نزد شیعه که امام باید عالم به امور مربوط به هدایت بشر باشد در تنافی است و در بسیاری از آنها محدوده علم امام را به ما‌سوی‌الله گسترش داده‌اند؛ به همین دلیل این مساله از مشکلات احادیث است و ذیل دانش مشکل الحدیث از آن بحث می‌شود. این پژوهش بعد از تحلیل و نقد روایات و همچنین اقوال علماء از آغاز تا کنون، به این نتیجه رسیده است که امام نسبت به همه چیز علم احاطی دارد مگر در جایی که خداوند آن علم را از امام قبض کند و یا اینکه امام به‌خاطر مصالحی علم حقیقی خود را بروز ندهد. ارادی‌بودن علم امام به‌جهت ضعف روایات دال بر آن و نیز تعارض آنها با روایات معتبر دیگر قابل پذیرش نیست.

یکی از شاخصه‌‌های معجم رجال الحدیث، شناسایی آسیب‌‌های وارده بر سند روایت در کتب اربعه است. در این نوشتار تلاش شده، روش‌شناسی و رویکرد رجالی ایشان در تشخیص تحریف و تصحیف در سند روایات بیان شود. ایشان در کتاب «معجم رجال الحدیث» با عنوان گزاره «اختلاف الکتب» و «اختلاف النسخ» و مقایسه اسناد روایات کتب اربعه به شناسایی تصحیف در سند روایات کتب اربعه پرداخته و از این رهگذر به شناسایی آسیب‌‌های سندی مانند تصحیف، ارسال و قلب اشاره ‌کرده و راهکارهایی برای تشخیص و تصحیح آنها ارایه نموده است. این پژوهش، به هدف بیان راهکار‌های شناسایی پدیده تصحیف از منظر آیت‌الله خویی تلاش دارد تا با تکیه و بررسی نمونه‌‌های متعدد علاوه بر شیوه‌‌های شناخت تصحیف و علت‌یابی آن، از این آسیب و پیامد‌های آن در اندیشه رجالی ایشان ارایه کند و در نهایت راهکار‌های برون‌رفت آن در اسانید تصحیف‌شده و ضرورت تصحیح آن اشاره نماید.

توجه به اوصاف افراد ‌فرهیخته‌ای همچون انسان حکیم راهی ساده و در عین حال مطمین و جامع برای الگوگیری جهت سعادتمندبودن در دنیا و آخرت است. در این میان، با توجه به اینکه در نهج البلاغه گزاره‌‌های متعددی درباره ویژگی‌‌های انسان حکیم وجود دارد، سعی شد در برابر این سوال که از منظر نهج البلاغه مهمترین ویژگی‌‌های انسان حکیم کدام است؟ پاسخ آن با استفاده از روش تحلیلی - استنباطی با تامل در گزاره‌‌های نهج البلاغه و شروح آن و نیز با جستجوی الفاظ مرتبط بررسی و ارزیابی شود. نتایجی که از تحلیل به‌دست آمد اینکه انسان حکیم از حیث خصوصیت فردی خدادوست، آرام، امیدوار، دارای کمترین مصرف و بیشترین تولید و از دید اجتماعی، مردم‌دار است.

عالمان دینی در اعتبارسنجی روایات، دارای مبانی و روش‌‌های ‌ویژ‌ه‌ای بوده‌اند. آیت‌الله العظمی علوی گرگانی (م 1443ق)، فقیه و اصولی برجسته قرن پانزدهم و دارای آثار علمی بسیار که دیدگاه‌‌های فقهی، اصولی و سیاسی ایشان در کتاب‌‌های وی مشهود است؛ اما به‌طور مستقل به رویکرد‌های او درباره اعتبارسنجی روایات توجه نشده، در حالی که بسیاری از دیدگاه‌‌های حدیثی و رجالی وی در آثار فقهی و اصولی ایشان منعکس گردیده است. در پژوهش حاضر تلاش شده تا با مطالعه و دقت در سخنان آیت‌الله علوی گرگانی مبانی و روش‌‌های او در گستره اعتبارسنجی احادیث مورد واکاوی و تحلیل‌ قرار گیرد. برخی از مبانی و روش‌‌های ایشان در اعتبارسنجی احادیث عبارت‌اند از: 1. اهتمام به عمل اصحاب به روایت و اعراض آنان در اعتبارسنجی اخبار؛ 2. رویکرد موثوق الصدوری نسبت به روایات؛ 3. اعتنا به برخی توثیقات عام؛ 4. کاربست امارات مثبت صدور روایت و... .

بازار یکی از مفاهیم کلیدی در زندگی بشر از گذشته تا امروز بوده است. این عنصر از جهات مختلفی همچون صنف، شاکله جغرافیایی، تخصصی یا عمومی‌بودن عرضه کالا، اثرگذاری در حوزه شهرسازی، خرده‌فروشی و عمده‌فروشی در علوم مختلفی همچون اقتصاد و جامعه‌‌شناسی و شهرسازی مورد توجه قرار گرفته است. شناخت مفهوم و تصویر جغرافیایی از بازار و گونه‌شناسی آن در بستر تاریخی حضور معصومان^ می‌تواند زمینه بررسی این پدیده را از منظر سبک زندگی اسلامی آن دوره فراهم آورد و امکان‌سنجی الگوپذیری آن در رشته‌‌های مختلف مورد مطالعه قرار گیرد. این نوشته به‌دنبال بررسی مفهوم سوق (بازار) می‌باشد تا با شناخت بازار و گونه‌شناسی آن و ترسیم تصویر جغرافیایی و موقعیت‌یابی بازار‌های دوره حضور معصومان را پیدا کند و مسیر تحقیق و پژوهش در این عرصه را هموار نماید و خمیرمایه علوم مختلف انسانی در این عرصه را بنا کند و فرصت پژوهش در الگوپذیری بازار اسلامی در عصر کنونی را ایجاد نماید.