ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 202 (مهر 1401)

تعیین گونه‌های سنگی در سنگهای کربناته، به توزیع پارامترهای مخزنی در مدل‌های سه‌بعدی زمین‌شناسی کمک کرده و برای ساخت مدل خواص مخزنی از قبیل تراوایی و اشباع آب ضروری است. روش‌های مختلفی برای تعیین گونه‌های سنگی وجود دارد که مبنای اغلب آن‌ها استفاده از داده‌های مغزه می‌باشد. از جمله این روش‌ها می‌توان روش وینلند، پیتمن، شاخص کیفیت سنگ و نمودارهای متقاطع تخلخل و تراوایی را نام برد. روش های متداول جهت تعیین گونه‌های سنگی، دارای ضعف های اساسی در ترکیب فرآیندهای دیاژنزی، انتقال گونه سنگی از مقیاس مغزه به مقیاس نگار پتروفیزیکی، بررسی شکاف‌ها و استفاده از روش مناسب برای توزیع واقع‌ بینانه گونه‌های سنگی در مدل سازی استاتیک مخزن می‌باشند. در این مقاله، ضمن معرفی روش های مرسوم برای تعیین گونه های سنگی، روش پیشنهادی مطرح شده توسط اسکالینسکی و کنتر بعنوان روشی جامع برای تعیین گونه های سنگی، به همراه یک مطالعه موردی مورد بحث قرار می گیرد. این روش مبتنی بر یکپارچه کردن مقیاس مغزه و نگار پتروفیزیکی با تعریف گونه‌های سنگی در مقیاس مغزه و پیش‌بینی در مقیاس نگار بوده و می تواند بعنوان یک نقشه راه منعطف از مقیاس مغزه تا مقیاس مدل‌های سه ‌بعدی برای سناریوهای متفاوت، در طول عمر توسعه میدان مورد استفاده قرار گیرد. در این مطالعه براساس داده های محدود مربوط به مخزن سروک در یکی از میادین دشت آبادان بخشهای مربوط به تعیین رخساره های الکتریکی، تعیین واحدهای جریانی براساس روش آموفیله و نیز تعیین گونه های سنگی براساس روش لوسیا و وینلند از روش پیشنهادی مطرح شده انجام گرفت. براین اساس چهار رخساره الکتریکی و سه گونه سنگی تشخیص داده شد.

سیال حفاری یکی از مهمترین اجزای عملیات حفاری در صنایع نفت و گاز، معدن، و زمین گرمایی است. برای تولید سیال حفاری می توان از فناوری نانو مواد که خواص سیال حفاری را بهبود می ببخشند استفاده کرد. در این پژوهش، امکان استفاده از یک سیال حفاری با استفاده از مخلوط بیوپلیمر/ نانوذرات برای بهبود عملکرد فرمولاسیون گل پایه ابی (WBM)، افزایش خصوصیات ریولوژیکی، و بهبود فیلتراسیون بررسی شد. در این راستا، یک سری آزمایش برای ارزیابی اثر نانو سیلیس بر روی خصوصیات ریولوژیکی و فیلتراسیون سیالات حفاری پایه آبی طراحی شد. نتایج نشان دادند که ذرات نانو SiO2 خواص ریولوژیکی و فیلتراسیون را بهبود بخشیدند. سیال حفاری اصلاح شده دارای نقطه عملکرد بالاتر برای تمیز کردن چاه، فیلتراسیون کمتر، و ریولوژی بهتر نسبت به WBM پایه بود. بنابراین، مهندسی صحیح نانوذرات می تواند عملکرد سیالات حفاری را به طور قابل توجهی بهبود بخشند.

رابطه عملکرد جریانی (IPR) رفتار فشار جریانی چاه و میزان دبی تولیدی چاه را توصیف می‌کند، که یک ابزار مهم در درک رفتار مخزن/چاه و تعیین میزان دبی تولیدی چاه است. در اختیار داشتن رابطه عملکرد جریانی با دقت بالا که برای مخازن داخلی توسعه داده شده‌اند جهت تکمیل چاه، طراحی فرازآوری مصنوعی، محاسبات تحلیل گرهی، ارزیابی عملکرد و تولید بهینه اهمیت بسزایی دارد. امروزه در صنعت نفت روابط عملکرد جریانی تحلیلی و تجربی زیادی جهت پیش‌بینی عملکرد چاه‌های نفت ارایه شده است و بیشترین مدل‌های مورد استفاده مدل‌های ووگل و فتکوویچ است، علاوه براین روابط، از چندین رابطه تحلیلی دیگر با کاربرد کمتر استفاده می‌شود. اما این‌گونه روابط کاربرد محدودی دارند و استفاده از آن‌ها برای مخازن ایران با درصد خطای نسبتا بالایی همراه خواهد بود. در این مقاله، با استفاده از داده‌های میدانی در مطالعات مروری یک روش تجربی جدید جهت تعیین رابطه عملکرد جریانی برای مخازن تحت مکانیسم رانش گاز محلول بدست آمده است. این رابطه عملکرد جریانی جدید نتایجی با دقت بالا حاصل کرده است، بطوریکه با مقایسه نتایج روش تجربی جدید با روابط معروف و متداول درصد خطای پایینی نسبت به داده‌های میدانی مشاهده شده است. روش تجربی جدید قابلیت استفاده و اجرای راحتی نیز دارد. 

مخازن کربناته شکافدار حدود 20 درصد از ذخایر و تولید نفت جهان را تامین می کنند. در حدود 90 درصد از مخازن نفت ایران به صورت کربناته شکافدار است. روش های متعددی برای ازدیاد برداشت از این مخازن وجود دارد که از جمله ی آن ها میتوان به تزریق آب و تزریق گاز به صورت امتزاجی و غیر امتزاجی اشاره کرد در این مقاله پس از مروری بر روش های مختلف ازدیاد برداشت در مخازن کربناته شکافدار به مطالعه امکان سنجی تزریق نانوذرات مبتنی برگاز که در این مطالعه گاز متان در نظر گرفته ، پرداخته شد. بهبود بازیافت نفت از مخزن شکافدار به وسیله ی شبیه سازی مخزن با نرم افزار کامسول مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده در این راستا نشان می دهد که تزریق گاز به صورت امتزاجی روش بسیار موثری در ازدیاد برداشت نفت از مخازن شکافدار است زیرا باعث کاهش کشش سطحی بین گاز تزریق شده و نفت مخزن می شود . همچنین از بین نانوذرات تزریقی، تزریق نانوذره سیلیکا نتیجه ی مطلوب تری در ازدیاد برداشت از مخازن کربناته شکافدار و غیر شکافدار ایجاد کرده است. نتایج شبیه سازی انجام شده نشان می دهد که بازیافت نفت با افزایش غلظت نانو سیلیکا مورد مطالعه ابتدا افزایشی و سپس کاهشی می باشد. در غلظت 0.7برای هر دو حالت محیط متخلخل شکافدار و غیر شکافدار بیشترین راندمان تولید به دست می آید که می تواند به عنوان غلظت بهینه در نظر گرفته شود.

هدف اصلی این مقاله بررسی و مقایسه هزینه فرصت مصرف گاز طبیعی و فرآورده‌های نفتی ایران با کشورهای منطقه و قیمت‌های FOB خلیج فارس است. برای این منظور ابتدا قیمت داخلی نفت‌گاز، نفت کوره، بنزین و گاز با قیمت FOB خلیج فارس و دو کشور ترکیه و پاکستان مقایسه شده است که نشان می‌دهد تفاوت قابل ملاحظه‌ای بین قیمت بنزین، نفت‌گاز، نفت کوره و گاز ایران با کشورهای منطقه و قیمت‌های FOB خلیج فارس وجود دارد. این امر باعث شده است که هزینه فرصت مصرف این فرآورده‌ها در ایران نسبتا بالا باشد. در صورتی که مبنای محاسبه قیمت فرآورده‌های نفتی، متوسط قیمت خلیج فارس و قیمت گاز نیز قیمت صادراتی ایران به ترکیه باشد، هزینه فرصت مصرف در ایران بیش از 33 میلیون میلیارد ریال معادل با بیش از 83 میلیارد دلار در سال است. از طرف دیگر به دلیل بالا بودن قیمت‌ها در پاکستان، هزینه فرصت صادرات به این کشور بیش از سایر کشورها بوده است و بر این اساس هزینه فرصت مصرف فرآورده‌های نفتی و گاز بیش از 132 میلیارد دلار برآورد می‌شود. همچنین با بررسی سهم هر کدام از محصولات در محاسبه هزینه فرصت، می‌توان گفت که 64 درصد از مجموع هزینه فرصت، مربوط به مصرف گاز در داخل است که بر اساس محاسبات مجموعا 7/53 میلیارد دلار است. به نظر می‌رسد که مهمترین گزینه برای کاهش هزینه فرصت مصرف فرآورده‌های نفتی و گاز طبیعی، اصلاح قیمت گاز طبیعی در ایران است. آنچه مشخص است، هزینه فرصت مصرف گاز در بخش خانگی 28 میلیارد دلار و در بخش نیروگاهی 7/16 میلیارد دلار بوده است که اصلاح قیمت در این بخش‌ها می‌تواند نقش مهمی در کاهش هزینه فرصت مصرف گاز در ایران داشته باشد.

در ماه‌های اخیر شاهد افزایش چشمگیر قیمت گاز بوده‌ایم و این افزایش قیمت، محدود به بازار گاز نبوده و به شدت به بازار برق و زغال سنگ در تمامی نقاط دنیا گسترش پیدا کرده است. در حال حاضر نیز هیچ دور نمایی مبنی بر عدم پایداری وضع فعلی وجود ندارد. از سمت عرضه یک‌سری علل دراز مدت همچون کاهش سرمایه گذاری در بخش بالادست نفت و گاز و عللی کوتاه مدت، چون کاهش تولید گاز در اروپا علی الخصوص در نروژ، انگلستان و دانمارک که تولید کنندگان اصلی در اروپا هستند را شاهد بوده‌ایم. از طرف دیگر تولید انرژی بادی و برقی در اروپا نیز بدنبال خشکسالی کاهش چشمگیری پیدا کرده است و توانایی پاسخ به افزایش تقاضا وجود نداشته است که این مسیله وابستگی دنیا به گازهای فسیلی را بر خلاف نااطمینانی بالا و آلودگی‌های زیست محیطی این منابع روشن ساخت. سرمای بی‌سابقه، تابستانی گرم و ریکاوری اقتصاد دنیا بعد از کرونا نیز منجر به رشد غیر قابل انتظار تقاضای برق شده و افزایش شدید قیمت گاز در دهه اخیر را بدنبال داشته است. در مقاله پیش رو علاوه بر بررسی عوامل تاثیر گذار بر افزایش قیمت گاز و علت تغییر وضعیت از مازاد عرضه به کمبود عرضه با تمرکز بر وضعیت حال حاضر و مقایسه آن با دوره های گذشته، تحلیل انرژی های بادی و برقی جایگزین و همچنین دورنمای بازار گاز و قیمت آن خواهیم پرداخت. نتیجه آنکه بر خلاف تمایل کشورهای توسعه یافته به استفاده از انرژی های پاک و همچنین ممنوعیت استفاده از زغال سنگ در بسیاری از کشورهای دنیا، با بالا رفتن قیمت گاز و عدم پاسخگویی مناسب از سمت انرژی های بادی جهت تولید برق و روی آوردن مجدد کشورها به استفاده از زغال سنگ که منجر به هدایت تقاضا به سمت این بازار و درنهایت افزایش چشمگیر قیمت زغال سنگ شد، نقش غیر قابل انکار سوختهای فسیلی و پایداری حضور آنها در اقتصاد دنیا بیشتر از پیش نمایان شد.

در عصر حاضر سازمان‌های دانش‌محور به صورت فزاینده‌ای با محیط‌های در حال تغییر مواجه‌اند و سازمان‌هایی کارآمد محسوب می‌شوند که علاوه بر هماهنگی با تحولات جامعه امروزی‌، بتوانند مسیر تغییرات را نیز در آینده پیش‌بینی کرده و قادر باشند که خود را با این تغییرات هماهنگ سازند. هدف از این تحقیق تبیین متدولوژی مدیریت تغییر در شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق با رویکرد مدیریت استراتژیک می باشد. روش این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ نوع اجرا، پیمایشی خواهد بود. در مرحله اول میزان مقاومت در برابر تغییر از طریق پرسش‌نامه استاندارد مقاومت نسبت به تغییر سازمانی ارزیابی گردید. برای سنجش روایی پرسشنامه از تحلیل عاملی تاییدی و جهت پایایی آن از آلفای کرونباخ استفاده شده است. مقدار آلفای کرونباخ 843/0 می‌باشد و لذا نتایج تحقیق از پایایی و اعتبار خوبی برخوردار است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کارکنان شرکت به میزان 1512 نفر می‌باشد و تعداد نمونه آماری با استفاده از روش نمونه‌گیری جامعه محدود، 112 نفر در نظر گرفته شده است. نتایج نشان داد که صرفا 30 درصد از کارکنان شرکت میزان مقاومت در برابر تغییرات سازمانی را کم بیان نموده و حدود 70 درصد آن را متوسط و زیاد اعلام نموده‌اند. در گام دوم به تبیین متدولوژی تغییر با رویکرد مدیریت استراتژیک پرداخته شد. الگوی اولیه تحقیق با استفاده از روش تحقیق کیفی و اجرای روش دلفی، توسط 9 نفر از خبرگان صنعت نفت و گاز تهیه و با الگوبرداری از مدل‌های ADKAR و Penfold و استاندارد APQC غنی-سازی و ارایه گردید که مهم‌ترین ورودی آن برنامه استراتژیک سازمان است. در مرحله سوم بر اساس متدولوژی طراحی شده، کلیه تغییرات انجام شده از آبان ماه 1397 تا آذر ماه 1399 مشتمل بر 500 فعالیت توسط کارگروه مدیریت تغییر جمع-آوری و تحلیل گردید. نتایج تحلیل اقدامات نشان داد که از میان 7 هدف کلان، 26 هدف خرد و 88 سرفصل تغییر، بیشترین تغییرات به ترتیب در راستای هدف کلان "توانمندسازی سرمایه‌های انسانی و تقویت تعهد و تعلق سازمانی"، هدف خرد "ارتقاء کیفیت زندگی کاری" و سرفصل"مهندسی مجدد و بهبود فرآیندهای کسب و کار" انجام شده است.