فهرست مطالب
نشریه علوم زمین
پیاپی 127 (بهار 1402)
- تاریخ انتشار: 1402/02/10
- تعداد عناوین: 13
-
-
صفحات 1-2
فصلنامه علوم زمین با گذشت 31 سال از انتشار نخستین شماره خود در پاییز سال 1370، پویا و پرانگیزه به سی و سومین سال حضورش در جامعه علوم زمین کشور وارد می‌شود. پیروزی فصلنامه در انتشار مقاله‌های دانشی ارزشمند و گردآوردن جامعه مخاطبان علاقمند، وامدار تلاش و همراهی صمیمانه چندین گروه است که بایسته است از همه آنان سپاسگزاری کنم. نخست از سردبیران و مدیران مسیول گرامی فصلنامه که از آغاز تا کنون بار سنگین هماهنگی‌های علمی و اداری را به دوش کشیدهاند و هر روز بر دارایی دانشی آن افزودهاند یاد می‌کنم؛ به ویژه شادروان دکتر ناصر خویی و شادروان دکتر محمود احمدزاده هروی؛ آقایان دکتر منوچهر قرشی، دکتر محمدهاشم امامی، مهندس محمدتقی کره‌ای و دکتر علیرضا شهیدی. شورای نویسندگان فصلنامه که سالها با همه دشواری‌ها وقت خود را به فصلنامه دادهاند، باعث افتخار و اعتبار فصلنامه هستند: آقایان دکتر سیدعلی آقانباتی، جمشید افتخارنژاد، مانویل بربریان، مرتضی جمالی، جمشید حسنزاده، محبوبه حسینیبرزی، جهانبخش دانشیان، حسین رحیم‌پوربناب، محمدرضا رضایی، شادروان مصطفی زاهدی، فریدون سحابی، کاظم سیدامامی، مصطفی شهرابی، منوچهر صدرزاده، شادروان منصور علوی‌نایینی، مجید قادری، حبیب‌اله قاسمی، شادروان ابراهیم قاسمینژاد، محمدرضا قیطانچی، محمدحسن کریمپور، جعفر کیمیاقلم، محمد لطفی، سروش مدبری، حسین معماریان، محمدعلی ملاکپور، حمید نظری، علاءالدین واعظ لاری و محمدولی ولیزاده. سپاس ویژه من به داوران دلسوز و دانشمند ماست که بدون همیاری آنها فصلنامه به چنین پایهای نمیرسید. بیش از چهارصد داور فصلنامه با روی باز، کار ارزشیابی علمی و ویرایش علمی مقالهها را با شکیبایی انجام می‌دهند. گاهی یاری این استادان گرامی در بهبود نوشتارهای علمی دانشجویان فراتر از گروه راهنمایی و مشاوره پایاننامه بوده است، که شایان سپاس صمیمانه است. همکاران من در دفتر فصلنامه نیز که دلسوزانه، شکیبا و با تلاش شبانهروزی در ساعات اداری و غیراداری، تلاش میکنند فرایندهای داوری، ویراستاری، صفحه‌آرایی و انتشار مقالهها در کمترین زمان ممکن صورت بگیرد، از پایه‌های استوار فصلنامه هستند که صمیمانه از آنها سپاسگزارم: خانمها مریم طالبی، نرگس غمامی، زینب منوچهری و معصومه نوروزی. در پایان، از شما نویسندگان گرامی و خوانندگان نازنین فصلنامه سپاسگزاری می‌کنم که این نشریه را به عنوان پایگاهی برای داد و ستد دانشی خود برگزیدهاید و به آن یاری میرسانید. نوروز بر همه شما گرامیان فرخنده باد. با آرزوی بهترین‌ها برای شما و دیگر مردمان ایرانزمین که شایسته خوبی‌ها هستید.
-
صفحات 3-26
طبقات لیگنیت دار تبریز در زمره سازندهای نیوژن ناحیه شمال باختری کشور است که گسترش آن در حومه خاوری شهر تبریز می باشد. رخساره های رسوبی آن شامل گروه های رخساره ای آواری های ریزدانه، ماسه سنگ ها، سنگ های آهکی و رخساره های لیگنیت دار، توف و ریزرخساره ها و رخساره سنگی های (پتروفاسیس ها) زیر مجموعه آنها هستند. در این پژوهش، دو برش چینه نگاری از این رسوبات در گستره خاور تبریز در قالب 171 نمونه و 42 مقطع نازک برداشت شده و مورد مطالعه قرار گرفتند. از آنالیز XRD برای کانی شناسی و میکروسکوپ الکترونی SEM برای مطالعات سه بعدی در شناسایی میکروفسیل ها بهره گرفته شد. فسیل های شناسایی شده شامل انواع جنس های شکم پایان (گاستروپودا)، پلسی پودا، استراکد، ماهی، دیاتومه، جلبک کاروفیت و روزن بران (فرامینیفرا) می باشند. مجموعه دیرینه زیستی مطالعه شده، شامل جنس هایی از آب شیرین تا مقاوم به شوری و دریایی می باشند. محیط های رسوبی شناسایی شده شامل محیط حوضه دریاچه ای، محیط کم ژرفای ساحلی و محیط باتلاقی حاشیه دریاچه ای می باشند. در طبقات رسوبی مطالعه شده شواهد فسیل شناسی قوی و شواهد رسوب شناختی محیط دریایی حداقل در زمان حیات آن مشاهده نمی شود، از این رو، چنین نتیجه گیری می شود که تاکسای دریایی موجود در این نهشته ها باقی مانده و سازگار یافته از یک محیط دریایی پیشین می باشند.
کلیدواژگان: رخساره، محیط رسوبی، لیگنیت، میوسن، تورتونین، تبریز -
صفحات 27-42
بررسی توان هیدروکربورزایی سازند کژدمی، به عنوان مهمترین سنگ منشا نفت در حوضه رسوبی زاگرس، اهمیت زیادی دارد. گسترش سازند کژدمی در حوضه زاگرس، با تفاوت هایی در ژرفا و شرایط رسوب گذاری زون های مختلف این حوضه و تغییراتی نظیر تنوع در رخساره های رسوبی و میزان حفظ شدگی ماده آلی همراه بوده است. در این مطالعه تعداد 5 نمونه شیل سیاه از رخنمون های سطحی سازند کژدمی (برش پرچستان و برش تنگ ماغر)، انتخاب و توسط پیرولیز راک- اول آنالیر شدند، که نتایج حاصل از آن، میزان ماده آلی و توان هیدروکربورزایی بالایی را در برش تنگ ماغر، واقع در فروافتادگی دزفول نشان داد. همچنین برای مقایسه و بررسی بیشتر، داده های مربوط به 25 نمونه از سازند کژدمی از میادین مطالعه شده در حوضه زاگرس (میدان نوروز، میدان سروش، میدان آزادگان و چاه بینک) انتخاب و بررسی شد. افزون بر مقایسه داده های سازند کژدمی، شرایط رسوب گذاری و محیط ته نشست آن نیز مورد بررسی قرار گرفت. شواهد رسوبی و ژیوشیمیایی، نشان از یک سنگ شناسی چیره شیلی برای سازند کژدمی همراه با مقدار بالای ماده آلی است که در محیطی احیایی تا نیمه اکسیدی نهشته شده اند. مقادیر به دست آمده برای کربن آلی کل (TOC) از 2/1 تا 9/6 درصد در نوسان بوده و بررسی بلوغ حرارتی نمونه ها یک بازه وسیع از محدوده نابالغ تا اواسط پنجره نفتی را نشان داد که بیشتر در محدوده کروژن های نوع II و III قرار گرفته اند. در نهایت رسم نمودارهای TOC/S2 توان هیدروکربورزایی قابل قبول نمونه های مورد مطالعه در برش تنگ ماغر و نمودار TOC/HI نفت زا بودن سازند کژدمی در میدان سروش را نشان می دهد.
کلیدواژگان: سازند کژدمی، پتانسیل تولید هیدروکربور، پیرولیز راک-اول، کربن -آلی کل، کروژن -
صفحات 43-54
اثر همزمان تعداد درزه، بازشدگی، نوع و ستبرای پرشدگی بر میزان ارتعاش ناشی از انتشار امواج در چهار بلوک سنگ آهک خشک و همسان به ابعاد 10×10×50 سانتی متر مطالعه شد. بیشینه ارتعاش ذرات در بلوک های سنگ بکر و درزه دار در سه جهت عمود برهم توسط ژیوفون سه مولفه ای ثبت شد. در بلوک شماره 1 با یک درزه در وسط بلوک، میزان بازشدگی درزه از 3- 6- 9- 12- 15- 18 -21 میلی متر تغییر یافت و اندازه گیری ها برای هر مقدار بازشدگی در دو سری انجام شد. در سری اول، درزه پرشده با خاک رس و در سری دوم درزه پرشده با خاک ماسه ای مورد آزمایش قرار گرفت. این سری آزمایش ها بر روی بلوک های شماره 2 با دو درزه، بلوک شماره 3 با سه درزه و بلوک شماره 4 با چهار درزه نیز انجام شد. نتایج آزمایش ها نشان داد که وجود درزه در بلوک های سنگی، بیشینه ارتعاش ذرات در هر سه جهت را با نسبت های مختلف کاهش داد. کاهش مقدار بیشینه ارتعاش ذرات در جهت انتشار امواج بیش از سایر جهات است. رابطه بین افزایش شاخص درزه داری و کاهش بیشینه ارتعاش ذرات به صورت غیرخطی است. با افزایش شاخص درزه داری در نمونه های درزه دار، بیشینه ارتعاش ذرات با نرخ کمتری کاهش می یابد.
کلیدواژگان: پرشدگی درزه، شاخص درزه داری، امواج لرزه ای، بیشینه ارتعاش ذرات، دسته درزه -
صفحات 55-68تداخل سنجی طول مبنای بسیار بلند (Very Long Baseline Interferometry) یا به اختصار VLBI یکی از ر وش های مهم در علم ژیودزی می باشد. از جمله توانایی های این روش می توان به ایجاد چارچوب مرجع سماوی بین المللی (International Celestial Reference Frame)، تعیین متغیرهای توجیه زمین (Earth Orientation Parameters)، مختصات ایستگاه مشاهداتی با دقت بسیار بالا و متغیر انحراف نور اشاره کرد. کارهای بسیاری برای افزایش دقت داده های تکنیک VLBI می توان انجام داد که از جمله آنها می توان به بهبود فنی تجهیزات مورد استفاده، بهبود مدل های فیزیکی، استفاده از روش های مناسب پردازش داده و همچنین افزایش تعداد ایستگاه های مشاهداتی اشاره کرد. در این نوشتار مکان بهینه برای احداث ایستگاه VLBI در منطقه خاورمیانه جهت کاهش خطای برآورد متغیرهای توجیه زمین در دوره مشاهداتی CONT17 بررسی شده است. نتیجه اصلی پژوهش نشان می دهد که با احداث یک ایستگاه مشاهداتی در عمان، میانگین خطای تعیین متغیرهای توجیه زمین در شبکه مشاهداتی Legacy-1 64/6 درصد و با احداث یک ایستگاه مشاهداتی در مصر، میانگین خطای تعیین متغیرهای توجیه زمین در شبکه مشاهداتی Legacy-2 86/13 درصد کاهش می یابد.کلیدواژگان: ایستگاه VLBI، متغیرهای توجیه زمین، خاورمیانه، شبیه سازی
-
صفحات 69-86در این پژوهش برای درک وضعیت زمین ساختی کنونی دشت گرگان در خاور حوضه کاسپین جنوبی، تنش زمین ساختی این منطقه و مجاور آن با استفاده از وارون سازی داده های سازوکار کانونی زمین لرزه ها برآورد شد. برای این منظور، افزون بر تحلیل سازوکارهای کانونی حل شده توسط منابع مختلف، برای تعدادی از زمین لرزه های دارای اطلاعات مناسب و کافی، سازوکار کانونی تعیین شد. نتایج حاکی از حضور سازوکارهای کانونی متنوع شامل رانده، عادی و راستالغز و به تبع آن، جهت یافتگی های متنوع محورهای جنبش شناختی فشارشی و کششی است که می تواند نشان از پیچیده بودن منطقه باشد. با تحلیل وارون سازی زمین لرزه های بزرگ تر و مساوی 4 در دشت گرگان، محدوده رخنمون یافته کپه داغ در خاور دشت و کل منطقه خاور کاسپین جنوبی یک رژیم فشاری با روند NNW-SSE به دست آمد. اما با تحلیل همه زمین لرزه های دشت گرگان با بزرگای کمتر از 4 به همراه زمین لرزه های بزرگ تر از آن، یک رژیم راستالغز به دست آمد که در آن روند محور جنبش شناختی NE-SW ،P و محور NW-SE ،T محاسبه شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد یک رژیم محلی راستالغز افزون بر رژیم ناحیه ای فشاری در منطقه وجود دارد.کلیدواژگان: دشت گرگان، سازوکار کانونی، کاسپین جنوبی، تنش، وارون سازی
-
صفحات 87-106مقایسه رویدادهای کوهزایی و خشکی زایی ایران با رویدادهایی که در بخش های گوناگون دنیا و در محیط های زمین ساختی متفاوت شناسایی شده اند، سبب نوعی سردرگمی در ادبیات زمین شناسی ایران شده است. ما پس از مرور کوتاه ماهیت فرایندهای کوهزایی شناخته شده در دنیا و بررسی مسیله های در پیوند با مقایسه های یادشده در بالا، تلاش کردهایم با توجه به تاریخچه زمین ساختی بخش های گوناگون ایران، به صورت سامانه ای به توصیف و نام گذاری رویدادهای مهم کوهزایی و خشکی زایی کشور بپردازیم. بیشتر رویدادهای کوهزایی پرکامبرین ایران به علت ناشناس بودن سن و جایگاه زمین ساختی واحدهای سنگی نسبت داده شده به پرکامبرین، با ابهام همراه هستند. پالیوزوییک ایران بیشتر با رویدادهای خشکی زایی همراه بوده است و تنها نشانه رویداد کوهزایی واقعی به کربنیفر پسین در شمال ایران باز می گردد. رویدادهای مهم کوهزایی مزوزوییک و سنوزوییک چهره امروزی زمین ساختی ایران را رقم زده اند. زمین درز تتیس کهن در شمال و مرکز ایران در کوهزاد گرگانی، شکل گیری لبه فعال ایران مرکزی (سنندج-سیرجان) در کوهزاد اکباتانی، فرارانش افیولیت های ایران مرکزی و زاگرس در رویدادهای کرتاسه پسین و برخورد صفحه ایران با کنده هلمند در کوهزایی سیستانی روی دادند. شکل گیری کوهزادهای زاگرس و البرز به ترتیب از الیگوسن و میوسن آغاز شد و دگرریختی ناشی از کوتاه شدگی آنها تا به امروز ادامه دارد.کلیدواژگان: کوهزایی، خشکی زایی، زمین شناسی ایران، رویدادهای زمین ساختی، رویدادهای جهانی
-
صفحات 107-122نوار سنندج- سیرجان کمان قاره ای فعالی است که حاصل فرورانش پوسته اقیانوسی نیوتتیس به زیر ایران مرکزی است و میزبان مجموعه آذرین ملایر- بروجرد است. به تازگی در این مجموعه نمونه هایی با ویژگی سنگ های آداکیتی گزارش شده است. مطالعه پیش رو نشان می دهد که از فرایندهای پتروژنتیکی مختلفی که برای تشکیل سنگ های آداکیتی پیشنهاد شده دو فرایند در تشکیل سنگ های آداکیتی این مجموعه نقش داشته است. 1) برهم کنش ماگمای مشتق از پوسته با سنگ های الترامافیک؛ 2) تبلور آمفیبول از یک ماگمای مافیک تر. به نظر می رسد ماگمای با منشا پوسته ای پس از نفوذ به سنگ الترامافیک و برهم کنش با آن، بلورهای آمفیبول را درون سنگ الترامافیک متبلور کرده است. رشد آمفیبول با تغییرات بافتی و شیمیایی به سمت حاشیه بلور همراه است. مدل سازی شیمیایی نشان داد که رشد آمفیبول با هضم الیوین همراه است. بخش های باقیمانده الیوین های هضم شده به صورت ادخال درون آمفیبول دیده می شود. تبلور آمفیبول باعث افزایش Th, Zr, Ta و LREE اما کاهش Ti و HREE در ماگمای جدید (مذاب در تعادل با آمفیبول حاشیه ای) شده است. هضم الیوین هم مانع کاهش Ni و Co شده است. ترکیب شیمیایی مذاب در تعادل با آمفیبول حاشیه ای با سنگ های آداکیتی بسیار شبیه است. بنابراین مذاب تشکیل دهنده آمفیبول حاشیه ای همان مذاب آداکیتی است.کلیدواژگان: پتروژنز آداکیت، تبلور آمفیبول، فرایند AFC، مجموعه ملایر-بروجرد، نوار سنندج-سیرجان
-
صفحات 123-142گرانیتوییدهای دلفارد در جنوب خاور استان کرمان قرار داشته و در حاشیه ها، ترکیب کوارتزدیوریتی دارند. کوارتزدیوریت ها شامل کانی های اصلی پلاژیوکلاز، آمفیبول و بیوتیت هستند و مطالعات حاضر نشان می دهد این سنگ ها، گرانیتوییدهای نوع I بوده و به سری ماگمایی کالکوآلکالن تعلق دارند. غنی شدگی از عناصر نادر خاکی سبک نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین، بالا بودن مقدار عناصر LIL نسبت به HFS و همچنین بی هنجاری منفی Ti و Nb در نمودارهای چند عنصری، نشان می دهد که ماگماهای سازنده کوارتزدیوریت های دلفارد در محیط کمان ایجاد شده اند. نسبت های (CaO/(MgO+FeOt و (Al2O3/(MgO+FeOt (به ترتیب برابر با 55/0 و 36/1) نشان می دهد که ماگماهای اولیه، از ذوب بخشی سنگ های بازیک پوسته زیرین و با دخالت سیالات و مذاب های گوشته ای به وجود آمده اند. داده های ژیوشیمیایی همچون نسبت های (La/Yb (N و (Th/Yb (N (به ترتیب برابر با 4/4 و 5/6) و موقعیت زمین شناسی گرانیتوییدهای دلفارد حاکی از این است که ماگماهای مادر، احتمالا مربوط به محیط پیش از برخورد بوده و در جایگاه کمان آتشفشانی بالغ و در ژرفای حدود 40 کیلومتری بالای پهنه فرورانش لیتوسفر نیوتتیس پدید آمده اند و سپس به سطوح بالاتر صعود و تبلور تفریقی را تحمل کرده اند.کلیدواژگان: جبال بارز، کوارتزدیوریت، ارومیه -دختر، استان کرمان، کمان آتشفشانی
-
صفحات 143-160ناحیه بی هنجاری (آنومالی) 21A به عنوان بخشی از کانسارهای آهن- آپاتیت منطقه فلززایی (متالوژنی) آهن بافق بخشی از زون ایران مرکزی را شامل می شود که در این ناحیه طیفی از سنگ های آذرین، رسوبی و دگرگونی رخنمون دارند. سنگ های آذرین این ناحیه منطقه با دارا بودن دامنه تغییرات محدود زمین شیمیایی عمدتا در محدوده مونزونیت تا مونزودیوریت قرار می گیرند که ماهیت کالک-آلکالن تا کالک-آلکالن پتاسیم بالا را از خود نشان می دهند. نمودار های بهنجار شده به گوشته اولیه و کندریت گویای غنی شدگی از LILE و LREE نسبت به HFSE و HREE و تهی شدگی از Nb-Ti-Ta است که دلالت بر این دارد که سنگ های ماگمایی مشتق شده از گوشته سنگ کره ای توسط فرایندهای فرورانش تغییر کرده اند. مقادیر اولیه 87Sr/86Sr و نیز نسبت های اولیه 143Nd/144Nd حاکی از ترکیبات عمده گوشته ای هستند. ترکیب ایزوتوپی سرب نمونه های منطقه شامل 32/20- 87/18= 206Pb/204Pb، 84/15-72/15= 207Pb/204Pb و 32/42-74/40=208Pb/204Pb می باشد. مدل سازی ایزوتوپی نمونه های پلوتونیک منطقه تاثیرپذیری کمتر از 4 درصد ذوب رسوبات صفحه فرورونده و نیز درجات مختلف مشارکت پوسته پایینی را از خود نشان می دهند. از این رو، ذوب بخشی درجه پایین یک گوشته زیرکمانی که توسط سیالات مشتق شده از رسوبات صفحه فرورونده متاسوماتیسم شده و واکنش با پوسته قاره ای طی صعود به سطوح بالاتر متحمل شده اند برای سنگ های بی هنجاری (آنومالی) 21A پیشنهاد می شود.کلیدواژگان: اواخر پرکامبرین- پالئوزوییک زیرین، ایران مرکزی، ایزوتوپ های Sr-Nd-Pb، مونزونیت، فرورانش، پوسته قاره ای
-
صفحات 161-178منطقه مورد مطالعه به لحاظ ساختاری متعلق به گستره زمین ساختی البرز مرکزی بوده و در فاصله 50 کیلومتری شمال شهرستان قایم شهر قرار دارد. طیف ترکیبی سنگ های آتشفشانی منطقه، متشکل از بازالت، آندزیت، تراکی آندزیت و دولریت حاصل عملکرد فرایندهای تبلور تفریقی و گاه آلودگی بوده است. بافت های پورفیریتیک تا مگاپورفیریتیک با خمیره میکرولیتی، گلومروپورفیریتیک و آمیگدالوییدال در این سنگ ها دیده می شود. کلینوپیروکسن، الیوین و پلاژیوکلاز، کانی های اصلی این سنگ ها را تشکیل می‌دهند. به طورکلی شیمی کل سنگ های منطقه حاکی از غنی شدگی از عناصر LIL و LREE و تهی شدگی از عناصر HFS است. بررسی نسبت های عناصر کمیاب و عناصر نادر خاکی نیز نشان می دهد که بازالت های منطقه مورد مطالعه می توانند از ذوب بخشی یک گارنت پریدوتیت در ژرفا و فشارهای بالا به وجود آمده باشند. بی هنجاری منفی Ce، بی هنجاری منفی Nb، غنی شدگی از Pb نقش لیتوسفر و به ویژه پوسته قاره ای را در آلایش منابع ماگمایی سنگ های آتشفشانی منطقه مورد مطالعه تداعی می کند. نسبت Pb/Ce شبیه به منابع OIB، یعنی گوشته آستنوسفری در تکوین اولیه ماگمای بازالتی را القا می کند. سنگ های آتشفشانی منطقه در محدوده درون ورقه ای در یک محیط کششی تشکیل شده اند.کلیدواژگان: سنگ های آتشفشانی، محیط کششی، پل سفید، البرز مرکزی
-
صفحات 179-196کانسارهای منگنز گفت و محمدآباد در ناحیه جنوب باختر سبزوار و در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین تشکیل شده اند. این توالی در داخل یک ساختار چین خورده به طول 100 کیلومتر با روند شمال خاور- جنوب باختر قرار گرفته است که کانسار منگنز گفت در یال جنوبی تاقدیس شمالی و در توالی سنگی واحد اول از ستون چینه شناسی ناحیه ای جنوب باختر سبزوار و کانسار منگنز محمدآباد در یال جنوبی تاقدیس جنوبی در توالی سنگی واحد چهار از ستون چینه شناسی ناحیه ای تشکیل شده اند. سنگ میزبان کانسارهای گفت و محمدآباد به ترتیب توف قرمز و توف آهکی می باشند. محیط زمین ساختی کانسارهای منگنز ناحیه جنوب باختر سبزوار با توجه به بررسی های ژیوشیمیایی صورت گرفته، یک محیط کششی است که مرتبط با زمین ساخت زون سبزوار تشکیل شده است. سنگ های منطقه دارای طیف ترکیبی گسترده ای از بازالت، ریولیت، داسیت، الیوین بازالت، آندزیت بازالت و تراکی آندزیت می باشد که همراه با رسوبات آذرآواری و واحدهای رسوبی کرتاسه پسین تشکیل شده اند. سنگ های داسیتی ستبر ترین واحد سنگی فلسیک شناخته شده در منطقه هستند. مقادیر اکسیدهای اصلی، الگوی عناصر نادر خاکی و تغییرات عناصر کمیاب در نمودارهای عنکبوتی نشانگر ماهیت بایمودال (Bimodal) و تولییتی سنگ های آتشفشانی منطقه است که با داشتن طیف ترکیبی از بازالت تا ریولیت در محیط کششی نهشته شده اند.کلیدواژگان: کانسارهای منگنز گفت و محمدآباد، توالی آتشفشانی- رسوبی، کرتاسه پسین، ماهیت بایمودال، جنوب باختر سبزوار
-
صفحات 197-212
کانسار سرب و روی نینه در خاور استان مرکزی، در واحدهای ژوراسیک میانی تا بالایی کمربند فلززایی ملایر- اصفهان قرار دارد. کانه زایی چینه کران و دیرزاد، در اشکال رگه ای، جانشینی و پرکننده فضاهای باز شامل کانه های اصلی گالن، اسفالریت و باریت با همراهی دگرسانی های دولومیتی و سیلیسی دیده می شوند. نتایج ریزدماسنجی میانبارهای سیال باریت و کلسیت به ترتیب دمای همگن شدگی 127و 168 درجه سانتی گراد و شوری 9/13 و7/5 را نشان می دهد که گویای شرایط تشکیل کمی متفاوت است. نمودار دمای همگن شدگی به شوری، یک سیال شورابه ای حوضه ای و فرایندهای اختلاط و سرد شدن را برای کانه زایی پیشنهاد می نماید. مقادیر δ34S در گالن و اسفالریت (‰5/7 تا ‰5/21) نینه ضمن تشابه با مقادیر δ34S ذخایر می سی سی پی بالایی گویای تامین گوگرد طی فرایند احیای ترموشیمیایی سولفات می باشد. مقادیر δ18OSMOW (‰2/9- تا 2/11-) و δ13CPDB (‰1/0 تا 5/0) رگه های کلسیتی محدوده گویای چندمنشا بودن اکسیژن و منشا گرقتن کربن از کربنات های دریایی حل شده و مجددا متحرک شده می باشد. با توجه به شواهد به دست آمده طی این مطالعه، می توان کانسار نینه را در زمره کانسارهای نوع دره می سی سی پی دانست که طی فرایندهای کوهزایی و به حرکت درآمدن شورابه های حوضه ای شکل گرفته است.
کلیدواژگان: کانسار سرب و روی، کمربند فلززایی ملایر-اصفهان، نوع دره می سی سی پی، میانبار سیال، نینه
-
Pages 1-2
-
Pages 3-26
Lignite Beds of Tabriz are among of the Neogene formations in the northwestern area of the Iran, which is spread in the eastern suburb of Tabriz. Its sedimentary facies includes facies groups of fine grains clastics, sandstones, limestones and facies of lignite, tuff and microfacies and petrofacies under them. In this study, two stratigraphic sections of these sediments in the eastern part of Tabriz were studied and 171 samples and 42 thin sections were collected and studied. XRD analysis for mineralogy and SEM electron microscopy for 3-dimensional studies were used to identify microfossils. Identified fossils include the genera and species of gastropods, Pelecypods, ostracods, fish, diatoms, charophyte algae, and foraminifera. The studied fossil assemblages includes species from freshwater to euryhaline and marine. The identified sedimentary environments include the lake basin environment, the shallow coastal environment and the marshy lake environment. In the studied sedimentary strata, strong fossil evidence and sedimentological evidence of the marine environment are not observed, at least during its lifetime. Therefore, it is concluded that the marine taxis in these deposits remain and are adapted from a former marine environment.
Keywords: Facies, Sedimentary Environment, Lignite, Miocene, Tortonian, Tabriz -
Pages 27-42
Investigating the hydrocarbon generation potential of the Kazhdumi Formation, as the most important oil source rock in the Zagros sedimentary basin, is of great importance. The expansion of the Kazhdumi Formation in the Zagros Basin has been associated with differences in sedimentation depth of the basin leading to varieties in sedimentary facies and the organic matter preservations. Five black shale samples from Perchestan and Tang-E Maghar sections were selected for analysis by Rock-Eval pyrolysis, and were compared to the data of 25 Kazhdumi samples from different oil fields of Nowrouz, Soroush, Azadegan and Chah-E Binak, previously studied in the Zagros Basin. Additionally, sedimentary environment and depositional conditions were investigated. Sedimentary and geochemical evidences indicate a dominant condition of high organic content shale deposition in the reducing to semi-oxidative environments. The values obtained for total organic carbon (TOC) ranged from 1.2 to 6.9%. Examination of the thermal maturity of the samples showed a wide range from the immature range to the middle oil window, which are often in the range of type II and III kerogens. Finally, the drawing of the TOC vs. S2 diagram represents the higher hydrocarbon generation potential of the Kazhdumi Formation in the Tang-E Magher section, and the TOC vs. HI diagram shows the greater oil generation in the Soroush field, compared to the other studied areas.
Keywords: Kazhdumi Formation, Hydrocarbon production potential, Rock-Eval pyrolysis, Total Organic Carbon, Kerogen -
Pages 43-54
The combined effect of the number of joints, opening, type and thickness of filling on the amount of vibration caused by the propagation of waves in four identical dry limestone blocks with dimensions of 10*10*50 cm was studied. The maximum vibration of particles in intact and jointed rock blocks in three perpendicular directions was recorded by a three-component geophone. In block number 1 with a joint in the middle of the block, the amount of joint opening was changed from 3-6-9-12-15-18-21 mm and the measurements were made for each amount of opening in two series. In the first series, the joint filled with clay was tested, and in the second series, the joint filled with sandy soil was tested. This series of tests were also performed on blocks No. 2 with two joints, Block No. 3 with three joints, and Block No. 4 with four joints. The results of the tests showed that the presence of joints in rock blocks reduced the maximum vibration of particles in all three directions with different proportions. The relationship between the increase in the joint index and the decrease in the maximum vibration of the particles is nonlinear.
Keywords: Joint filling, Joint index, seismic waves, peak particle velocity, Joint Set -
Pages 55-68Very Long Baseline Interferometry (VLBI) is one of the essential approaches in geodesy. Significant capabilities of this technique are creation of International Celestial Reference Frame (ICRF), determination of Earth orientation parameters (EOPs), coordinates of station with high accuracy and light deflection. Many attempts could be done to increase accuracy of VLBI data, including technical improvement of equipment, physical models improvement, using optimal data processing methods and increasing number of stations. In this study, in order to reduce the error of EOPs in CONT17 campaign, the appropriate position for a VLBI station in the Middle East is investigated. The results showed that mean error of EOPs in the Legacy-1and Legacy-2 reduced approximately 6.64% and 13.86% by adding two stations in Oman and Egypt countries, respectively.Keywords: VLBI station, Earth Orientation Parameters, Middle East, Simulation
-
Pages 69-86In this research, to understand the present-day tectonic situation of Gorgan-plain in the east of the South Caspian basin, the tectonic stress regime of this area and its adjacent areas was estimated using the inversion of the data of the earthquake focal mechanisms. For this aim, in addition to analyzing focal mechanisms solved by different sources, the focal mechanisms were solved for several earthquakes with appropriate and sufficient information. The results indicate the presence of various mechanisms, including thrust, normal, and strike-slip, and as a result, various orientations of kinematic P and T axes, which can indicate the complexity of the region. By analyzing the earthquakes with a minimum magnitude of 4 in the Gorgan-plain, the Kopeh-Dagh in the east of the plain, and the entire eastern region of the South Caspian, a compression regime with a NNW-SSE trend was obtained. However, by analyzing all of the earthquakes (smaller and larger earthquakes) in the Gorgan-plain, a strike-slip regime was obtained, in which the trend of the P and T axes were calculated NE-SW and NW-SE, respectively. The results indicate a local strike-slip regime in addition to the regional compressional regime in the region.Keywords: Gorgan-plain, focal mechanism, South Caspian, Stress, Inversion
-
Pages 87-106Correlation of the orogenic and epeirogenic events in Iran with the events that have been identified in different parts of the world and in different tectonic environments, has caused some confusion in the Iranian geological literature. After a brief review of the nature of known orogenic processes in the world, examining issues related to the abovementioned correlations, and considering the tectonic history of various parts of Iran, we have tried to systematically describe and name the important orogenic and epeirogenic events of the country. Most Precambrian orogenic events in Iran are dubious due to unknown age and poorly constrained tectonic setting of the rock units attributed to Precambrian. Paleozoic in Iran has been mostly associated with epeirogenic events, and the only sign of a real orogenic event goes back to the Late Carboniferous in northern Iran. The important Mesozoic and Cenozoic orogenic events have shaped the modern tectonic configuration of Iran. The Paleotethys suture in northern and central Iran formed during the Gorgani orogeny, development of the Central Iranian active margin (Sanandaj-Sirjan) occurred in the Ekbatani orogeny, ophiolite obduction in Central Iran and Zagros developed during the Late Cretaceous events, and collision of the Iranian plate with the Helmand block resulted in the Sistani orogeny. The creation of the Zagros and Alborz Mountain ranges started from Oligocene and Miocene times, respectively, and the deformation due to their shortening continues to this day.Keywords: orogeny, epeirogeny, geology of Iran, Tectonic events, global events
-
Pages 107-122The Malayer-Boroujerd plutonic complex (MBPC) is part of the Sanandaj-Sirjan continental arc of Iran resulted from subduction of Neotethys oceanic crust below Central Iran microcontinent. A number of adakitic samples have recently been reported in the MBPC. This study shows that among the various petrogenetic processes responsible for the formation of adakitic rocks, two have been suggested in the genesis of those from the MBPC. i) interaction of crust-derived magma with ultramafic rocks and ii) crystallization of amphibole from a more basic magma. The former process leads to formation of intermediate to basic magma that subsequently crystallized amphibole in the ultramafic rocks. Amphibole growth was associated with textural and chemical changes toward the rim. Chemical modeling shows that amphibole growth was coeval with assimilation of olivines that their residue are remained as inclusions in the amphibole. The magma that formed the rim of amphiboles had higher Th, Zr, Ta and LREE but lower Ti and HREE than the core-forming magma. Assimilation of olivine during the amphibole growth prevented a decrease in Ni and Co content of the remained magma. Comparable chemistry of the rim-forming melt and MBPC adakitic rocks suggest that they are of the same origin.Keywords: adakite genesis, amphibole crystallization, AFC process, Malayer-Boroujerd complex, Sanandaj-Sirjan zone
-
Pages 123-142Dalfard granitoids are located in the south-east of Kerman province and in the margins mainly include quartz diorite. Quartz diorites contain main minerals plagioclase, amphibole and biotite and this work reveals that the rocks in this area are I type granitoides and they belong to calc-alkaline magmatic series. The enrichment of LREE relative to HREE, high contents of LILE relative to HFSE and anomalies of Nb and Ti in spider diagrams show that the Dalfard quartzdiorites are formed in an arc setting environment. The CaO/(MgO+FeOt) and Al2O3/(MgO+FeOt) ratios (0.55 and 1.36 respectively) show that the parent magmas were formed by the partial melting of basaltic rocks of the lower crust and mantle fluids/melts also participated in their formation. Based on geochemical data such as La/Yb(N) and Th/Yb(N) ratios (4.4 and 6.5 respectively), these magmas are related to pre-plate collision environment and formed in the mature Volcanic arc setting at a depth of about 40 km at the supra subduction zone of the Neothetys oceanic lithosphere and then, they ascent to the higher levels of the crust and passed fractional crystallization.Keywords: Jabale Barez, quartz diorite, Urmieh–Dokhtar, Kerman province, Volcanic arc
-
Pages 143-160Anomaly 21A, as a part of Bafq iron-apatite ore metallogenic district, is located in Central Iran, and encompasses wide spectrume of igneous, sedimentary and metamorphic rocks. The igneous rocks that show narrow geochemical variations and dominantly plot in the monzonite to monzodiorite fields, are plotted in the calc-alkaline and high-K calc-alkaline affinities. Geochemical data are characterized by enrichment LILE and LREE as compare to HFSE and HREE, respectively, and depletions in Nb-Ta-Ti imply the mantle-derived melts modified by subduction components. The isotopic signatures of Anomaly 21A samples, e.g., (87Sr/86Sr)i, εNd(t)=, imply the dominant mantle signature. Their initial Pb isotopic composition of study rocks are 18.87 to 20.32 for (206Pb/204Pb), 15.72 to 15.84 for (207Pb/204Pb), and 40.74 to 42.32 for (208Pb/204Pb). The isotopic modellings show less than 4% incorporation of melt-derived subducted sediment into the mantle wedge or variable degrees of contamination by upper continental crust. We suggest partial melting of a sub-arc mantle melt that has been metasomatized by slab-derived sediments and interacted with continental crust en-route the shallower surface as the premise of the geodynamic of Central Iran.Keywords: Late Precambrian–Early Paleozoic, Central Iran, Sr-Nd-Pb Isotopes, monzonites, Subduction, continental crust
-
Pages 161-178The study area, situated 50 km north of Ghaemshahr, structurally belongs to the Central Alborz tectonic zone. The volcanic rocks of the area, including basalt, andesite, trachyandesite, and dolerite are the products of fractional crystallization and some contamination processes. Clinopyroxene, olivine, and plagioclase are the main minerals of these rocks. Porphyritic to mega-porphyritic texture with microlithic, glomeroporphyritic, and amygdaloidal matrix are observed in these rocks. Plagioclase, hornblende, and pyroxene can be considered the main mineral phases of these rocks. The rocks are enriched in LIL and LREE elements and depleted in HFS elements. The ratios of trace elements and rare earth elements in the studied region indicate that the basalts were formed by melting a garnet bearing peridotite at great depths and pressures. Negative Ce anomaly, Nb negative anomaly, Pb positive anomaly the role of continental lithosphere in contaminating the magmatic sources of volcanic rock in the study area. The Pb/Ce ratio similar to ocean island basalt (OIB) sources, induces OIB sources, the asthenospheric mantle, in the initial formation of basaltic magma. it can be concluded that the volcanic rocks of the area have formed in an intra-plate environment in an extensional regime.Keywords: Volcanic rocks, extensional regime, Pole Sefid, Central Alborz
-
Pages 179-196The Goft and Mohammadabad manganese deposits are located in the southwestern part of Sabzevar, whitin the Late Cretaceous volcano-sedimentary sequences. This sequence is located inside a 100 km long folded structure with northeast-southwest trend. Mohammadabad manganese deposit located in the southeastern edge of the southern anticline in the unit 4 of regional stratigraphic column and Goft manganese deposit is occurred in the southeastern edge of the northern anticline in the first unit of the regional stratigraphic column. The host rocks of Goft and Mohammadabad deposits include red tuff and Marly tuff and limy tuff, respectively. According to geochemical studies, tectonic environment of manganese deposits in the southwest of Sabzevar is a rifting environment that has been formed in the Sabzevar back-arc basin. The rocks of the region have a wide range of basalt, rhyolite, dacite, olivine-basalt, andesite-basalt and trachy-andesite, which formed aligned with pyroclastic sediment and Late Cretaceous sedimentary units. Dacite rocks are the thickest felsic rock unit in the area. The values of major oxides, the pattern of rare earth elements (REE), and the changes in trace elements in spider diagrams indicate the bimodal and tholeiitic nature of the volcanic rocks of the region, which are deposited in extension environment with a mixed range from basalt to rhyolite.Keywords: Goft, Mohammadabad deposits, volcano-sedimentary sequence, Late Cretaceous, bimodal nature, southwest of Sabzevar
-
Pages 197-212
Nineh Pb-Zn deposit is located in the east of the Markazi province, in the Middle to Upper Jurassic rock units of the Malayer-Esfahan metallogenic belt. Stratified and epigenetic mineralization, in the form of veins, replacement and open spaces filling, including the main minerals of galena, sphalerite and barite accompanied by dolomite and siliceous alterations are observed. The microthermometry results of fluid inclusions in calcite and barite, display mean homogenization temperature of about 168.6°C and 127.3°C, and a mean salinity of 5.7 and 13.9 wt. % NaCl equiv., respectively, which indicates slight difference in their formation conditions. The homogenization temperature versus salinity diagram suggests a basinal brine fluid mineralizer and mixing and cooling processes for the mineralization. The values of δ34S in galena and sphalerite (7.5‰ to 21.5‰) of this deposit are similar to the values of δ34S in the upper Mississippi deposits, indicating the supply of sulfur during the process of thermochemical reduction of sulfate. The values of δ18OSMOW (-9.2 to -11.2‰) and δ13CPDB (0.1 to 0.5‰) of the calcite veins indicate a multi-origin of oxygen, and the origin of carbon from dissolved and remobilized marine carbonates. According to the evidence obtained during this study, the Nineh deposit can be classified as the Mississippi Valley type deposits, which was formed during the orogeny processes and the movement of basinal brine fluids.
Keywords: Lead-zinc deposit, Malayer-Esfahan metallogenic belt, Mississippi Valley type, Fluid inclusion, Nineh
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.