نشریه مطالعات نقد ادبی
پیاپی 30 (بهار 1392)

زبان از عناصر بنیادین در داستان نویسی به شمار می رود. بسیاری از صاحب نظران معتقدند میان زبان و نوشتار زنان و زبان و نوشتار مردان تفاوت وجود دارد. در عصر حاضر که در سایه تفکرات فمنیستی، زنان مجال حضور و ورود به قلمرو زبان و ادبیات را پیدا کردند، قلم را ابزار انتقال مردانگی، و بیگانه با خود یافتند؛ لذا در بیان مقصود دچار مشکل شدند. از سوی دیگر تحولات ادبی و ظهور رمان و داستان اعم از کوتاه و بلند در زبان فارسی، مردان را مجبور به پذیرش حضور زنان در رمان نمود. عدم آشنایی مردان با زبان و روح و روان زنان، و همچنین نگاه سنتی آنان به زن در جوامع سنتی مثل ایران، مردان را در بیان خواسته ها زنان و انتخاب زبان مناسب برای آنان با چالش جدی مواجه کرد. با توجه به مشکلات موجود، و اینکه هنوز معیارها و موازین علمی برای تحلیل رمان در زبان فارسی از منظر زبان و جنسیت وضع نشده، در این مقاله بر پایه نظریه های زبانشناسی جنسیت به مطالعه رمان شوهر آهو خانم، یکی از رمانهای برگزیده زبان فارسی، پرداخته شد تا میزان موفقیت نویسنده در استفاده از زبان متناسب با شخصیت های هم جنس و غیرهم جنس با نویسنده، بررسی شود. حاصل تحقیق گویای آن است که نویسنده در بسیاری از موارد به دلیل ریال بودن رمان، از عهده انتخاب زبان مناسب برای شخصیت ها برآمده است. برخی انحراف از معیارهای موجود را می توان به طبقه ی اجتماعی کاراکترها مربوط دانست.

کلیله و دمنه را می توان علاوه بر یک اثر داستانی و تعلیمی، یکی از سیاست نامه های بسیار مهم در ادب فارسی به شمار آورد؛ این کتاب توسط منشی، با این هدف ترجمه و تالیف شده که دیدگاه های مهم سیاسی دوره ی غزنویان را که قانون حکومتی بوده، در قالب داستان تبیین نماید. این پژوهش در پاسخ به این سوال نوشته شده است که مهم ترین راهبردهای سیاسی منشی در برابر عملکردهای نامنتظر مخالفان چیست؟ و در این راستا نتایج و دستاوردها نشان می دهد که برای پیشبرد امور سیاسی به ویژه در برخورد با دشمن، باید سه محور نیرنگ و سیاست و تدبیر امور نامنتظر را در نظر داشت. در این پژوهش، هشت راهبرد مهم حکومتی، درباره ی امور ناشناخته ای که در مورد مخالفان به وجود می آید، مورد بررسی و تبیین قرار گرفته که عبارتند از: حزم و دوراندیشی، استفاده از ذهنیت رقیب، پیشی جستن از او، خلاقیت و ابتکار، همکاری و اتحاد، اتکا به نفس و جرات، خطر پذیری و حفظ سلسله مراتب.

توفیق زیاد یکی از شاعران بزرگ ادبیات پایداری فلسطین است کهبااشعار خود فریاد مظلومیت فلسطینیان را به گوش جهانیان رساند.او تمام دیوان خود را وقف مقاومت کرده است.از یک سو بیشترین و شاید مهم ترین مضامین مقاومت را می توان در دیوان او یافت، و از سویی دیگر می توان او را ابداع گر بسیاری از مضامین مقاومت دانست. بنابراین با بررسی مضامین مهمی چون استعمارستیزی، حقوق بشر، جهان شمولی و برخی دیگر از مفاهیم پایداری که با جلوه ی بیشتری در شعر او به چشم می خورند، میزان تاثیر زیاد بر ادبیات مقاومت آشکار می گردد.

بی شک برای دریافت حقیقت هر اثری، دانستن و دریافت روش شاعر یا نویسنده ی آن در هر عصر و دوره ای لازم و ضروری است. از این میان آثار عرفانی و صوفیانه ضمن این که از این قاعده مستثنی نیستند بلکه بیشتر به روش شناسایی نیاز دارند.یکی از مباحث عمده در آثار عرفانی و صوفیانه مبحث رمز (سمبل) و یا نماد و شناخت دقیق و همه جانبه ی آن می باشد. شعرا و عرفای ایرانی با بهره گیری از رمز و زبان سمبلیک موفق به خلق آثاری بزرگ و در خور توجه گشته اند. حدیقه ی حکیم سنایی غزنوی نیز از آثار مهم و ارزشمندی است که به زبانی رمزی و نمادین سروده شده است. هدف اصلی و اساسی این مقاله شناخت رمز (سمبل) و نماد، ارتباط آن با صور خیال و نیز بررسی انواع نماد و رمز (به اختصار) در حدیقه ی سنایی می باشد.هم چنین نمونه هایی از این اثر والا و ارزشمند که واسطه العقد آثار سنایی محسوب می شود، ذکر می گردد. در واقع در این مقاله سعی شده با رمزگشایی و بررسی نمادها و سمبل ها در حدیقه زوایای فکری او بیشتر شناخته شده و آشنایی بیشتری با اندیشه های او حاصل گردد.

س از سقوط خلافت اموی به دست سپاهیان ابومسلم خراسانی و روی کار آمدنپ خلافت عباسی ، پایتخت خلافت از شام به عراق منتقل شد و ایرانیان که در روی کار آمدن عباسیان و استحکام پایه های قدرت ایشان نقش عمده ای داشتند ، فرصتی یافتند تا با تکیه برمیراث فرهنگی و تمدن کهن ایرانی علاوه بر صحنه های سیاسی در زمینه های علمی ، ادبی و فرهنگی نیز استعداد و نبوغ خود را به نمایش بگذارند و طولی نکشید که به همت خاندانهای دانش پرور ایرانی که مناصب والای دستگاه خلافت را دست داشتند و با تلاش موالی ایرانی تبار که بخش قابل توجهی از جمعیت عراق آن روز را تشکیل می دادند ، نهضتی فرهنگی ادبی در عراق شکل گرفت که در نتیجه آن تحولات عمیق و بنیادی در شعر و ادب و لغت و نحو پدید آمد و روند تالیف و ترجمه و تولید علم رو به فزونی نهاد و آثار فراوانی در زمینه های گوناگون به رشته تحریر درآمد و گر چه همه مسلمانان اعم از ایرانیان و عربها در استمرار و درخشش این نهضت علمی ادبی مشارکت کردند ، بی تردید سهم ایرانیان به عنوان بانیان و پیشگامان ، از دیگران به مراتب بیشتر بود . پس از کوتاه شدن دست ایرانیان از صحنه های سیاسی و روی کار آمدن اتراک مراکز فرهنگی و ادبی عراق رو به افول نهاد و شهرهای مختلف ایران به عنوان خاستگاه های جدید شعر و ادب عربی رو به شکوفایی نهادند.

در این مقاله سعی شده، نمود عادت واره های اجتماعی در زبان تشبیهات سید حسن غزنوی نشان داده شود. برای نیل به این هدف، با بهره گیری از روش کمی، نخست نمودارهایی دال بر تصویر کلی زبان تشبیهات سید حسن غزنوی، ترسیم شده است تا تفکر غالب آن کشف و تاثیر این تفکر در بسامد زبان تشبیهات او نشان داده شود سپس تاثیر عادت واره های اجتماعی بر ذهن این شاعر و بالتبع تجلی آنها در زبان او مورد بررسی واقع شده است. نتیجه اینکه تفکر جمعی و عادت واره های درباری مانند «مدح» و «ساده گویی»، تفکر و زبان شاعر را احاطه کرده و به شکل قواعدی که شاعر از آنها در محیط خود تبعیت کرده است در ذهن و زبان او مشاهده میشود.