نشریه مطالعات نقد ادبی
پیاپی 19 (تابستان 1389)

انسان موجودی اجتماعی است و از بدو تولد نیاز به برقراری ارتباط با دیگران را در وجود خویش احساس می کند. حتی گریه های دوران کودکی می تواند به عنوان نخستین تلاش وی برای ایجاد ارتباط با محیط اطراف تلقی شود. اما آنچه در این میان از اهمیت والایی برخوردار است، توانایی بکارگیری زبان می باشد. بررسی جایگاه زبان و شیوه های روایتگری آن در ادبیات به ویژه در جریان رمان نو بسیار حایز اهمیت است. در اواخر قرن بیستم که انسان با بحران بی هویتی روبرو می شود، نویسندگان رمان نو نیز تحت تاثیر عوامل اجتماعی در رمان های خود، با حذف محتوا، بیشترین تلاش خود را معطوف ساختار آثار خود کرده اند. مارگریت دوراس به نیاز انسان به برقراری ارتباط زبانی با همنوعان خویش، اشاره کرده و به نمایش فرار از تنهایی انسان معاصر می پردازد.ناتالی ساروت به بررسی لایه های زبانی پرداخته و از نقش ضمیر ناخودآگاه و آگاه در تحولات گفتاری سخن به میان می آورد. آلن رب گری یه با مقدم شمردن اشیاءء بر انسان، بخش اصلی رمان خود را به توصیف اشیاءء اختصاص می دهد. کلود سیمون نیز با در هم شکستن محدودیت های زمانی زبان، دخالت خواننده را در پیشبرد حوادث اثر می طلبد. و در نهایت میشل بوتور با نظم بخشیدن به عناصر مکان و زمان، نقش زبان را در ایجاد تحولات در شخصیت ها برجسته تر نمایان می سازد.

در این مقاله به بررسی دو جریان شعر معاصر عربی و فارسی پرداخته شده و در آن دو هدف مورد تحقیق بوده است. الف- بررسی برخی از عوامل مشترک نوزایی ادبی ب- بررسی رویکردهای مشترک ادبی - اجتماعی شعر معاصر عربی و فارسی. در این مقاله تلاش شده است تا مهم ترین و تاثیرگذارترین عوامل نوزایی ادبی ورویکردهای مشترک شعر معاصر عربی و فارسی مورد تحقیق و پژوهش قرار گیرد

سپهری ، طبیعت گرا،شاعر، نقاش، متاثر از قرآن، انجیل، بودا و دارای اندیشه های عرفانی می باشد. عده ای او را فاقد عرفان، گروهی عارف اسلامی و گروهی دیگر عارف بودایی و گروهی دیگر عرفانش را آمیزه ای از این عرفان ها می دانند. آنچه در این نوشتار بدان پرداخته می شود چگونگی تاثیر پذیری سپهری از شخصیت ها و مکاتب عرفانی و مبانی مهم در عرفان اوست. سپهری با اعتقاد به وحدت وجود که از اصول عرفان اسلامی است معتقد است که همه ی انسانها از اصلی واحد منشا پذیرفته اند و در نهایت به او می پیوندد و با اعتقاد به وحدت ادیان بیان می کند که تمامی دین ها دارای اصولی مشترکند و تنها در فروع با یکدیگر تفاوت دارند. او با گرایش به طبیعت آن را موجود زنده ای می داند و همگان را به بازگشت به آن دعوت می کند.

بولس یوسف سلامه ادیب معاصر لبنانی با اینکه مسیحی است ارادت خاصی به شیعه و به خصوص حضرت علی (ع) دارد. از جمله آثار وی منظومه ای به نام «ملحمه عید الغدیر» است که در بیش از سه هزار بیت سروده شده و به ذکر وقایع تاریخی مقارن ظهور اسلام تا قیام کربلا پرداخته است. قهرمان اصلی این اثر امام علی و فرزندش امام حسین (ع) هستند. این منظومه تا حدود زیادی ویژگی های حماسه را در خود دارد و جزء یکی از بهترین آثار حماسی در ادبیات عربی در دوره معاصر محسوب می شود.

فیلسوفان از جنبه های مختلفی ادراکات آدمی را تقسیم کرده اند. یکی از تقسیمات ادراک، تقسیم آن به ادراک حقیقی و اعتباری است. ادراکات اعتباری ابزارهای فکری است که آدمی می سازد تا به وسیله ی آن رفتارهای خود را تنظیم کند و به اهداف مطلوب خود نایل شود. علامه طباطبایی ادراکات اعتباری را به دو دسته ی ادراکات قبل از اجتماع و ادراکات بعد از اجتماع تقسیم می کند. به نظر علامه طباطبایی ادراکات اعتباری قبل از اجتماع عبارتند از اعتبار وجوب، حسن و قبح، انتخاب اخف و اسهل، استخدام و اجتماع، متابعت علم.

زیارت حضرت امیرالمومنین  در روز غدیر که از جانب امام هادی صادر گردیده، یکی از عالی ترین زیارت های حضرت امیر  است که در طی آن یک دوره کامل عقاید شیعه در آن مطرح شده است. از آنجا که یکی از راه های بیان حقایق دین و معالم مکتب تشیع، ادعیه و زیاراتی است که از ناحیه معصومین (علیهم السلام) صادر و به شیعیان تعلیم داده شده است، به منظور آشنایی هرچه بیشتر و بهره برداری از مفاهیم عالی این زیارت در این پژوهش سعی شده با استفاده از کتب رجال سلسله سند راویان این زیارت و درجه اعتبار آنها مورد ارزیابی قرار گیرد.

درآیین مقدس اسلام ، علم ، عالم ، معلم ، متعلم ، ارزش و اهمیتی فوق العاده دارند !... (2) رسول اکرم از آغاز بعثت بمنظور تکامل روح و تعالی ایمان و اندیشه ، مسلمانان را با الهامات الهی و آیات قرآنی به جانب علم و تقوی و فضایل انسانی رهنمون شد و با استناد به آیات الهی به همگان یاد داد : نخستین معلم خداوند است : الذی علم با لقلم ، علم الانسان مالم یعلم...(3) نوشتن را به آدمیان آموخت و آنچه نمی دانستند به آنان تعلیم داد... درقرآن کریم خداوند با چندین آیه ،به علم آموزی خود اشاره دارد (4) و به عنوان نخستین تعلیم دهنده ی نوع بشر ، اسرار عالم هستی را به آدمیان یاد می دهد و علم را از لحاظ ارزشمندی به ((نور)) و جهل را از جهت زیانمندی به ((ظلمت)) مانند می کند (5) و معلمانی را بعنوان ((پیامبر)) مسیوول هدایت خلق می نماید تا مردمی راکه با بت پرستی و جهل درسراشیب سقوط و انحطاط اخلاقی و ایمانی قرارمی گرفتند به راه آورند و از گمراهی و ظلمت نجات بخشند (6)... و به عدل و احسان وا دارند و به پاداش کارهای نیک و مکافات کردار بد درآخرت متوجه سازند و به آنان بیاموزند مردمی که درپرتو علم و تقوی . فضیلت و سربلندی بیابند ، هرگز پست نخواهند شد (7) لذا نبی اکرم شایسته ترین شاگرد مکتب حق است و با روح ملکوتی خود آنچه لازمه ی هدایت خلق بوده و هست از محضر خداوند با علم لدنی و استعداد موهوبی کسب کرد و با سرافرازی می فرمود : اد بنی ربی فاحسن تادیبی

در تحلیل ماهیت تاریخی یا اساطیری شاهان شاهنامه و خوانش محور طولی روایات، سه نوع نگاه بین شاهنامه پژوهان وجود داشته است: تقسیم بندی سه گانه برتلس، تفسیرهای تاریخ گرایان از پیوندهای تاریخی میان روایات و تاویل اسطوره گرایان از ژرف ساخت اساطیری واحد موجود در روایات بخشهای مختلف. در این جستار، ضمن مروری بر نظریات مطرح شده در هر یک از بخش های سه گانه فوق، و نقد این آراء، در ادامه سعی شده است، خوانش جدیدی از محور طولی این اثر حماسی، بر اساس روش نقد توصیفی، ارایه شود و بر منیای آن محور طولی اثر به سه بخش اصلی تقسیم شود: 1-"تاریخ اساطیری" یا "تاریخ نمادین انسان و ایران" (از کیومرث تا کیخسرو). 2-"تاریخ دین آوری" (از لهراسپ تا بهمن). 3- "تاریخ روایی" (از بهمن تا انتها).

برای بررسی مرگ در ادبیات قرن بیستم فرانسه، باید طی یک نظر اجمالی به انسان در آینه مرگ و رویارویی وی با این واقعیت همیشه موجود پرداخت و سپس انعکاس آن را در صفحه تمام نمای ادبیات بررسی کرد. با توجه به حضور فراگیر مرگ در تمام انواع ادبی، می توان ارتباط مستقیم ادبیات و مرگ را به خوبی دریافت. این پدیده هر قدر هم استثنایی باشد، به طرز غیر قابل اجتنابی در محدوده زبان نیز جای داشته و زبان از هزاران سال پیش به دور این واژه تهی و مرموز، انبوهی از رویاها، داستان ها و هذیان ها تنیده است. از طرفی انسان قرن بیست، با سابقه و حافظه تاریخی جنگ ها و مناقشات فلسفی و از هم گسیختگی باورهایش؛ با مرگ رابطه ای دیگر گونه دارد. به همین دلیل شخصیت های رمان های این قرن افرادی هستند تنها که در انزوای مطلق درون در مقابل مغاک هولناک تنهایی بیرون، یا می میرند و یا به زندگی خود پایان می دهند.