نشریه مطالعات نقد ادبی
پیاپی 14 (بهار 1388)

داستان اسکندر استاد توس یکی از داستان های پر جاذبه شاهنامه است که فردوسی در لباس داستان، بسیاری از نکات اجتماعی و اخلاقی و سیاسی و دینی را در آن مطرح می کند و بخشی از سفرهای اسکندر را با سفرهای سه گانه ذوالقرنین در قرآن مجید (بدون ذکر نام قرآن) هم آهنگ می نماید، اگر چه همه داستان های شاهنامه در اوج زیبایی است، اما داستان اسکندر حال و هوای ویژه خود را دارد، در این مقاله کوشش می شود، این داستان به اجمال و با عنایت به مطالب اخلاقی و اجتماعی آن بررسی شود و با داستان ذوالقرنین در سوره کهف قرآن مجید مقایسه گردد.

داستان سرایی در مشرق زمین به گواه تاریخ ادبیات و تاریخ فرهنگ ها در مقایسه با مغرب زمین از پیشینه ای غنی تر برخوردار است . پس از رخداد دوران نوزایی، اروپاییان این گنجینه شایگان را کشف کردند و در جهت غنای ادبیات خود از آن بهره ها برگرفتند. آنان خود به برخی از این وام گیریها اذعان کرده اند لیکن بخش بزرگی از تاثیرات بویژه تاثیرات زبان و فرهنگ فارسی و ایرانی نه بیان شده و نه مورد ارزیابی قرار گرفته است. از آن جمله است آشنایی لافونتن با ادب فارسی و تاثیر پذیری انکار ناپذیر وی از حکایات حکیمان پارسی گو. در این مقاله کوشش شده است پرده از بخش کوچکی از این الهام گیری ها و بهره برداری ها برداشته شود.

اعتقادات اسلامی در اشعار استاد سید محمد حسین بهجت تبریزی (شهریار) موج می زند و چه قبل از انقلاب اسلامی و چه بعد از آن اشعاری توسط این شاعر بزرگ معاصر سروده شده که برخی از ابیات آن ترجمان آیه ای از کلام الله مجید، حدیثی از پیامبر اکرم (ص) یا ایمه معصومین (ع) و یا روایتی از آن بزرگواران است که این نشانگر پشتوانه علمی شهریار در مطالعات اسلامی می باشد. ضمنا عشق شهریار به پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) در اشعار او متجلی است و در این میان، مولای متقیان علی (ع) را جلوه ای دیگر است . در این مقاله به این جلوه درخشان و تبلور ارادت خاص به شیر خدا در اشعار استاد شهریار پرداخته می شود.

از جمله ابزاری که باعث قرابت بیش از پیش دو فرهنگ و دو آیین میشود تطبیق آثار هنری آن دو کشور است.ادبیات به عنوان زبان مشترک مردم جهان،آیینه ی تمام نمای آداب،عادات و تمدن هر کشور است.در مقاله حاضر سعی شده است،با تطبیق این دو اثر غنایی و با تکیه بر وجوه مشترک و متفاوت این دو اثر،نکاتی چند در حیطه ی تاثیرات متقابل ادبیات ایران و آلمان در قرون وسطی و ادبیات درباری حاکم بر این عصر مطرح شود.

از آنجا که رنگ ، کارکردی فراگیر و گسترده در زندگی ، فرهنگ و نگرش مردمان دارد و بر همین پایه به قلمرو شعر نیز راه برده است ؛ نگارنده در این مقاله کوشیده است جایگاه آن را در تصویرسازی های شاعران معاصر بررسی کند و در کنار آن به مساله حس آمیزی نیز بپردازد .بررسی شعر معاصر نشان میدهد که عنصر رنگ و حس آمیزی در تصویر سازیو پندار آفرینی،در سنجش با شعر کهن گسترش چشمگیری یافته است.

برای ارایه تعریفی جامع از زبان دراماتیک، لازم است که عناصر و اجزای مشخص کننده نوع تیاتر مورد بررسی قرار گیرند و این مطالعه و بررسی از بدو تکوین اثر آغاز و به صحنه گذاری آن ختم می‎شود، زیرا مولف و آفریننده اثر با انتخاب یکی از شقوق تیاتر ناگزیر است برای آن صورت و شکلی خاص را در نظر بگیرد و عناصری را در آن مدخلیت دهد تا به تاثیر خاصی دست یابد به گونه ای که متن نمایشی بتواند در شرایط خاص تماشاگران و یا احتمالا خوانندگانی را که طبایع و ذوق و سلیقه های گوناگونی دارند تحت تاثیر قرار دهد. این بررسی در مورد تیاتر در بادی امر پیچیده و پرتکلف به نظر می‎رسد و تنها برداشت نمایشنامه نویس نیست که این کار هنری را پیچیده و دشوار می سازد بلکه شیوه های نمایش نیز برگوناگونی وتعقید آن می افزاید. تیاتر یکی از انواع آفرینش هنری است که به هنگام خلق آن، نوشته برگفته پیشی می جوید و کلام میاندار عرصه خلاقیت آن است؛ آنهم کلامی که به صورت کنش ارایه می‎شود و باید به دقت تعریف و تبیین شود و عناصر مختلف آن که اصطلاحا «عناصر شبه زبانی» نامیده می‎شوند مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد زیرا از تداخل و ترکیب آنها با متن است که اثر نمایشی پدید می‎آید.

در هر فرهنگ و دوره ای زنان جایگاه متفاوتی دارند که این امر از ملیت و طرز فکر آنها نشات می گیرد. در میان بسیاری از بن مایه های شیوه های رفتاری شخصیت های زن، عشق و پیامدهای آن نقش مهم وتعیین کننده ای ایفا می کنند. در اثر حماسی فارسی شاهنامه فردوسی زنان با نژاد و فرهنگ ایرانی و غیر ایرانی به شکل متفاوتی رفتار می کنند. به همین ترتیب در اثر حماسی آلمانی سرود نیبلونگن بن مایه عشق و اندوه و نوع عملکرد شخصیت های زن در ارتباط با این بن مایه در روند داستان دارای جایگاه مهمی است. بررسی ارتباط میان ملیت و شیوه تربیتی شخصیت های زن در حماسه شاهنامه و سرود نیبلونگن در ابراز عشق، اندوه به عنوان پیامد عشق، تحول روحی زنان از طریق عشق و اندوه ناشی از آن و کین جویی به دلیل از دست دادن محبوب موضوع این مقاله می باشد.