نشریه پژوهش در هنر و علوم انسانی
پیاپی 57 (شهریور 1402)

خانه های مسکونی مکان هایی هستند که تاثیرات زیادی روی ساکنین و نسل های آینده ما دارند. بنابراین طراحی صحیحی که بتواند پاسخگوی نیازهای روحی و روانی ساکنین باشد و رضایت آنها را از کیفیت زندگی افزایش دهد نکته ای قابل تامل و بررسی است. به دنبال پیوند مسکن با تشخص کالبدی، ضمن ارتقای کیفیت زندگی ساکنین و تامین نیازهای روانیشان، شاهد مجموعه مسکونی ماندگار و با اصالت معماری ایرانی در سطح شهر خواهیم بود. این پژوهش ابتدا به تعریف تشخص پرداخته سپس با روش استدلال منطقی به مدلی معنایی تشخص رسیده و به رابطه ی تشخص کالبدی خانه با چارچوب نظری مدل پرداخته است و با استفاده از منابع دین و احادیث معتبر و مقالات اسلامی به تبیین حدود تشخص و تاثیر وجود تشخص کالبدی خانه در حدود اسلامی بر ساکنین پرداخته می شود. تبیین حدود تشخص کالبدی مجموعه مسکونی زمانی از دیدگاه اسلامی پذیرفته است که ضمن ایجاد حس ارزش و رضایت از خود، باعث شان و منزلت اجتماعی شود که این تشخص کالبدی وحدت و نظم مطلوب شهری را در پی دارد. عدم شناخت حدود تشخص کالبدی مجموعه مسکونی از نقطه نظر اسلام، ضمن تاثیرات منفی که بر شخص و اجتماع میگذارد، باعث ناهماهنگی در سیمای شهر میشود.

حریم از اصول و مبانی مهمی است که با ورود اسلام به ایران اهمیت بسیاری پیدا کرد و به دغدغه ی طراحی معماران سنتی تبدیل شد. هدف این پژوهش بررسی تاثیر فضاهای بینابینی در حفظ حریم است همچنین به بررسی و تحلیل یک خانه سنتی در شهر یزد برای این منظور پرداخته شده است. روش این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و در مبانی نظری به بررسی و تحلیل مفاهیم حریم، محرمیت و فضاهای بینابینی پرداخته می شود. سپس نمونه موردی خانه مرتاض با توجه به فضاهای بینابینی موجود در آن بررسی میشود و در نهایت نتیجه گیری های به عمل آمده نشان می دهند که فضاهای بینابینی تاثیر به سزایی در حفظ حریم و محرمیت دارند اما فضاهای بینابینی صرفا به منظور حفظ حریم استفاده نمی شوند گاهی این فضاها فقط برای ایجاد فضایی واسط هستند و کاربردی برای حفظ حریم ندارند اما می توان یکی از کارکردهای اصلی فضاهای بینابینی را حفظ حریم دانست.

پدیدارشناسی رویکردی تفسیری است که با توجه به اهمیتی که به فرد، تجربه زیسته وفرایند تجربه به ماهیت اصلی آن دارد یک استراتژی تحقیق کیفی است که هدف آن نزدیکی به افراد مورد مطالعه برای آشکار ساختن ماهیت تجربه وذهن میباشد. بسیاری از پیروان این نحله به تحقیق درباره هنر وزیبایی شناختی روی آوردند. وظیفه هنر این است که ذهن انسان را به فراسوی فهم و درک بکشاند و از وقایع بنحوی ویژه پرده افکند. هنر شیوهای تامل برانگیز برای بیان، نمایش و وقوع حقیقت است. فلسفه هنر در تطبیق با پدیدار شناسی نقطه نظراتی مشترک داردکه منجر به پدیدار سازی، مرییت و اساس اصلی می گردد. باتوجه به یافته های این پژوهش به نظرمیرسدکه هنرمندان عصر حاضر همسو با نحله پدیدار شناسی به شناخت حقیقت بیش از جنبه زیبایی شناسی روکرده اند. با توجه به دیدگاه پدیدار شناسان هنر به سمت حس متمایل است، اما پدیدار شناسان عقل را نیز نفی نمی کنند. به نظر میرسدکه عقل و حس هردو در پدیدار شناسی حقیقت نقش دارند که در انتها باید به یک نتیجه واحد برسند و آن همان حقیقت مریی است. در این پژوهش سعی شده با مطالعات کتابخانه ای و تطبیقی و تفسیر آن به مفاهیم پدیدار شناسی در تطبیق با فلسفه هنر پرداخته شود و دیدگاه های برخی فلاسفه این نحله در برقراری ارتباط با هنر مورد کنکاش قرارگیرد.

بیان مسیله:

 تغییر در نوع زندگی و پیشرفت فناوری در شهرها، کودکان را از تجربه های روزانه در دنیای طبیعی جدا کرده است. مدارس یکی از فضاهای مهمی هستند که کودکان ساعت های زیادی از طول روز خود را در مهمترین سنین الگوپذیری و آموزش پذیری در آنجا سپری می کنند و یکی از مهمترین فضاها برای برقراری دوباره این ارتباط است همچنین طبیعت قابلیت های زیادی برای پرورش مهارت های کودک در اختیار دارد و می تواند باعث ایجاد آرامش روحی، بروز خلاقیت و حس تعلق خاطر بیشتر کودکان نسبت به فضای مدرسه شود.

هدف پژوهش: 

هدف اصلی مقاله بررسی رابطه میان حس تعلق به مکان و ارتقاء خلاقیت با توجه به نقش واسطه ای فضای سبز با تاکید بر محیط های آموزشی کودکان میباشد.

روش پژوهش: 

مطالعات کتابخانه ای با تاکید بر آرای مهمترین نظریه پردازان در این حوزه، شیوهی اصلی جمع آوری داده هاست.

پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش توصیفی_تحلیلی است که از ابزار جمع آوری اطلاعات، اسنادی (کتابخانه ای) بهره برده است. با استناد به نتایج این پژوهش می توان این گونه برآورد نمود که ایجاد فضاهای معماری دارای ارتباط با طبیعت که حس تعلق ایجادکند در بالا بردن سقف ذهنی کودکان و ایجاد خلاقیت و برانگیختن حس کنجکاوی آنها تاثیرگذار است.

امروزه، با توجه به افزایش روزافزون تکنولوژی و دور شدن مردم از طبیعت، افزایش آلودگی، تغذیه نامناسب و کم تحرکی، دوری از اجتماع و انزوا، نیاز به مراکزی جهت رشد و ارتقاء سلامت جامعه احساس می شود. باید امکاناتی فراهم گردد تا تمامی اقشار جامعه برای درمان، استراحت موقت و دور بودن از تنش ها و آلودگی های شهری در امان باشند و هدف از طراحی مداوای روحی و جسمی کلیه افراد جامعه باشد. ظاهرا یوگا به معنی وحدت جسم و روان از 3 تا 5 هزار سال پیش به عنوان طب سنتی مشرق زمین مورد استفاده بوده واخیرا بعنوان طب مکمل و جایگزین در درمان بیماری ها درکشورهای غربی نیز بکار گرفته شده و مطالعات بسیار زیادی در مورد نحوه عملکرد فیزیولوژیک و اثرات مثبت آن در بیماری ها و اختلالات سلامتی جامعه انجام شده است. کیفیت فضای ورزشی یکی از محورهای تحقیقات طراحی اخیر بوده است که تلاش برای ایجاد چنین فضای که بتواند رضایت افراد را در ابعاد مختلف جلب کند، به عنوان یکی از راهبردهای اصلی پروژه های طراحی مطرح شده است. هدف از انجام این پژوهش یافتن عوامل کالبدی که در استودیو یوگا بر رفتار افراد تاثیر میگذارند. این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و میدانی است. گردآوری اطلاعات از طریر پرسشنامه محقق ساخت بوده است. جامعه آماری پژوهش ورزشکارانی که در سالن های یوگای شهر تهران تمرین می کنند بوده است که با اتکا به فرمول کوکران 170 نفر از ورزشکاران که از سالن های یوگا شهر تهران انتخاب شده اند جهت تکمیل پرسشنامه مشارکت داشتند. تحلیل نتایج به واسطه سنجش ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین عوامل محیط کالبدی با ایجاد آرامش در محیط ارتباط معنی- داری وجود دارد و نیز عامل رنگ و فرم فضا بیشترین رابطه و نیز عامل عناصر تجربه ساز کمترین رابطه بر آرامش ورزشکاران را دارد. در مجموع با وجود عوامل متعدد ایجاد آرامش چون کیفیت محیطی مناسب، کیفیت عوامل کالبدی و ادراکی مناسب با برنامه ریزی مناسب جهت رفع مشکلات و افزایش کیفیت ها و امکانات محیطی می توان سالن یوگا با تمرکز بر آرامش افراد طراحی کرد.