نشریه رهیافت فرهنگ دینی
پیاپی 15-16 (پاییز و زمستان 1400)

سنت کتیبه نگاری پیشینه ای دیرینه دارد و از کهن ترین نگارش بشر به شمار می آید. کتیبه ها گاهی اطلاعات بنا را بیان می کنند و گاهی تزیینات بنا را تشکیل می دهند. یکی از کتیبه هایی که جنبه یادمانی دارد؛ کتیبه ای است که به شماره 00343/03/9901 در موزه ی حرم مطهر حضرت احمد بن موسی الکاظم شاه چراغ (ع) ثبت و نگهداری می شود. این کتیبه از نظر ادبی و محتوایی متن از اهمیت ویژه ای برخورداراست. کتیبه ی مذکور حاوی ابیاتی از ترکیب بند 99 بیتی میرزا احمد متولی باشی، تولیت آستان حضرت شاه چراغ (ع) در عهد محمد شاه قاجار است که در مرثیه ی سرور سالار شهیدان حضرت اباعبدالله...الحسین سروده شده است. این پژوهش ابتدا به شرح حال مختصری از شاعر پرداخته و سپس ضمن بررسی ترکیب بند مذکور به معرفی این کتیبه ی خطی می پردازد.

وجود پربرکت و نازنین  فرزندان حضرت موسی بن جعفر (ع) در ایران و به ویژه وجود پربرکت و عالی مرتبه حضرت احمد بن موسی (ع) چراغی روشن از چلچراغ معارف ناب و حقه ی شیعی است که سالیان سال محور ولایت مداری،شریعت محوری،اخلاق و ادب مردمان این دیار است.هدف از این مطالعه مروری بررسی تاثیر ابعاد شخصیتی احمد بن موسی شاه چراغ (ع) در توسعه گردشگری و ارتقای سبک زندگی مردم است.

این پژوهش یک مطالعه مروری هست که در فروردین سال 1401 انجام و در طی آن به بررسی تاثیر ابعاد شخصیتی احمد بن موسی شاه چراغ (ع) در توسعه گردشگری و ارتقای سبک زندگی مردم پرداخته شده است. به این منظور پایگاه های CIVILICA و Magiran و SID مورد بررسی قرار گرفتند و جهت جست وجو از کلمات کلیدی احمد بن موسی (ع)، شاه چراغ، اهل بیت (ع)، سبک زندگی، گردشگری فارسی استفاده شد.

یافته های این مطالعه نشان می دهد از ابعاد شخصیتی احمد بن موسی (ع) می توان اطاعت محض از ولی و خلیفه خدا یعنی امامان معصوم، بخشندگی، به عدالت رفتار کردن ،خوش کرداری، آزردگی از بدرفتاری، دوری کننده از حرام، شکر گذار، دوری از حسد و ... اشاره کرد. اما آنچه به مقوله سبک زندگی دینی مربوط می شود، می توان گفت که آستان مقدس شاه چراغ به صورت برجسته با ترویج معنویت دینی، تجلی زیبایی شناسی دینی، تعمیق ساختار اجتماعی دینی ، تسهیل مناسک دینی، تعمیق بینش دینی و انعکاس آموزه های دینی، سبک زندگی بسیاری به ویژه مردم استان فارس و جنوب ایران را متاثر نموده است یکی از اصلی ترین مزایای حاصل از وجود حرمین مطهر امامزادگان، افزایش تعداد زایرین و کمک به توسعه صنعت گردشگری مذهبی هست.

بررسی زندگی بزرگان دین و شناخت ویژگی های شخصیتی آنان راه پرنوری را فراروی انسان قرار می دهد که با پیمودن آن، انسان به خدا نزدیک می شود و از خطا و شکست در زندگی رهایی می یابد.

هدف این پژوهش شناسایی رابطه بین نگرش مذهبی و هوش معنوی با سخت رویی روان شناختی بانوان شهر اردبیل است. روش تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل 238535  نفر از بانوان شهر اردبیل بود. از بین جامعه آماری بر اساس فرمول کوکران تعداد 384  نفر از بانوان به روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب گردید. ابزار پژوهش پرسش نامه 40 سوالی نگرش مذهبی، پرسشنامه 30 سوالی هوش معنوی و پرسش نامه 45 سوالی سرسختی روان شناختی بود. داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه به روش گام به گام و تحلیل مسیر تحلیل شد. بین نگرش مذهبی (عبادات و مباحث اجتماعی) با سخت رویی روان شناختی بانوان رابطه منفی وجود دارد. بین نگرش مذهبی (اخلاقیات و ارزش ها، اثر مذهب در زندگی و رفتار انسان، جهان بینی و باورها و علم و دین) با سخت رویی روان شناختی بانوان رابطه ی مثبت وجود دارند. بین یکی از مولفه های هوش معنوی (زندگی معنوی) با سخت رویی روان شناختی رابطه مثبت وجود دارد. بین زیرمولفه های دیگر هوش معنوی (درک و ارتباط با سرچشمه هستی) با سخت رویی روان شناختی بانوان رابطه منفی وجود دارد. تحلیل رگرسیون نشان داد که زندگی معنوی، عبادات، اخلاقیات و ارزش ها و مباحث اجتماعی 17٪ از واریانس سخت رویی روان شناختی بانوان را پیش بینی می کند. هم چنین نتایج تحلیل مسیر نشان داد که عبادات، (اخلاقیات و ارزش ها) و مباحث اجتماعی از طریق متغیر زندگی معنوی بر سخت رویی روان شناختی بانوان اثر غیر مستقیم می گذارد ولی هوش معنوی بر سخت رویی روان شناختی بانوان اثر مستقیم می گذارد. یافته های حاصل از این پژوهش بر کاربرد نگرش به دین و هوش معنوی در سخت رویی روان شناختی بانوان تاکید داشت.

در میان اعضای خانواده بیشترین سهم تاثیرگذاری بر فرزند از آن مادران است؛ به ویژه در خانواده‏هایی که شیوه زیست طبیعی و مطابق با الگوها و سنت اسلامی دارند؛ که براساس آن شیر مادر بهترین غذای کودک و آغوش مادر بهترین جایگاه برای تربیت و پرورش کودکان شناخته می‏شود. بر اساس همین نگرش، بارزترین و والاترین نقشی که در کلام وحیانی قرآن، برای زنان ترسیم و مورد ستایش قرار گرفته شده نقش مادری و عهده‏ داری تربیت فرزندان از سوی آنان است. زنان به حکم طبیعت و دستگاه آفرینش در سه نقش طبیعی ابراز وجود می‏کنند: نقش دختری، نقش همسری و نقش مادری. از میان این هر سه نقش آنچه جایگاه و منزلت ویژه و شایسته تعظیم و تکریم به زن می‏دهد، منزلت و جایگاه مادری است.

شهر اهواز در دوره های مختلف نقشی مهم در جریان حوادث تاریخی ایفا کرده است. سفر امام رضا (ع) و پس از آن سفر برخی از فرزندان امام موسی کاظم (ع) به ایران از طریق شهر اهواز صورت پذیرفت . حضور و استقرار شخصیت های مهمی چون امام رضا (ع) و برادر بزرگوارشان احمد بن موسی (ع) معروف به شاه چراغ در این شهر ، نشان از راهبردی و استراتژیک بودن آن دارد.  هدف از این پژوهش بررسی نقش شهر اهواز در جریان سفر امام رضا (ع) و احمد بن موسی شاه چراغ است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که امام رضا (ع) و برادر بزرگوارشان حضرت شاه چراغ در جریان سفرهای جداگانه خود از طریق شهر اهواز وارد ایران شده اند و مدتی در این شهر اقامت داشته اند و از آنجا به سمت فارس حرکت کرده اند.

حضرت سید امیر احمد علیه السلام مقلب به «شاه چراغ» و «سیدالسادات الاعاظم» فرزند بزرگوار حضرت موسی بن جعفر (ع) و برادر امام علی بن موسی الرضا است. پسران امام هفتم علیه السلام بنا به مشهور نوزده نفر می باشند. حضرت احمد بن موسی (ع) و محمد بن موسی (ع) از یک مادر که «ام احد» خوانده می شد متولد گردیدند. ما در این مقاله به بررسی مختصر از زندگی نامه حضرت احمد بن موسی «شاه چراغ» می پردازیم.

گردشگری مذهبی دیرپا ترین نوع گردشگری در جهان است. از هزاران سال پیش مردم نقاط مختلف جهان به منظور زیارت اماکن متبرکه و انجام امور مذهبی مختلف سفر می کردند. در دین اسلام نیز سفر با زیارت گره خورده است. در فرهنگ ایرانی زیارت اماکن متبرکه نقش بسیار مهم و پررنگی دارد. شهر شیراز از قدیم به دلیل وجود مساجد بزرگ و اماکن متبرکه منسوب به ایمه شیعیان نقش مهمی در گردشگری مذهبی دارد، به صورتی که به عنوان سومین شهر مذهبی ایران مطرح بوده است. نکته قابل توجه در مورد شیراز این است که این شهر برای گردشگری مذهبی جاذبه های بسیاری دارد که به نوعی پیونددهنده فرهنگ و هنر ایرانی با تاریخ مذهبی شیعه هستند. همین موضوع موجب رونق گردشگری مذهبی در شهر شیراز شده است. با توجه به اهمیت رونق اقتصادی و اجتماعی کلان شهرها در این مقاله به نقش حرم مطهر حضرت احمد بن موسی شاه چراغ (ع) در رونق شهر شیراز پرداخته می شود.