نشریه مطالعات نوین برنامه ریزی شهری در جهان
سال یکم شماره 2 (پاییز 1399)

توجه به کاهش ناامنی های شهری از جمله مسایل مهم در دستیابی به توسعه پایدار اجتماعی است. فضهای بی دفاع فضاهای ناامنی هستند که از وقوع جرایم بیشتری برخوردادرند. وجود مناطق جرم خیز در سطح شهر تهران از مهم ترین نگرانی های مسیولان سیاسی، اجتماعی و امنیتی است. وجود و گسترش فضاهای بی دفاع در شهر تهران عامل مهمی در پایین آمدن کیفیت زندگی است. گسترش فیزیکی بدون برنامه شهر تهران در نتیجه رشد بی رویه جمعیت و بی توجهی به عوارض ناشی از تاخیر در نوسازی و بهسازی مناطق مختلف شهری منجر به فراوانی بافتهای فرسوده شده است که شرایط فیزیکی مستعدی را برای وقوع جرم فراهم می سازند. وجود مناطق جرم خیز در سطح شهر تهران از مهم ترین نگرانی های مسیولان سیاسی، اجتماعی و امنیتی است. وجود و گسترش فضاهای بی دفاع در شهر تهران عامل مهمی در پایین آمدن کیفیت زندگی است. طبق یافته های به دست آمده می توان گفت که در بی دفاع شدن فضاهای شهری هر دو بعد فیزیکی و اجتماعی فضاهای شهری موثرند و نظریاتی که تنها بر یک بعد از ویژگی های فضاهای بیدفاع برای کنترل خشونت توجه کرده اند (چه فیزیکی، چه اجتماعی) نمی توانند کلیت فضاهای بی دفاع را به طور متناسب نشان، داده سبب کاهش خشونت شوند.

شهر زیستگاهی انسان ساخت است و شهروندی یک مفهوم اجتماعی است، در نتیجه شهروند تابعی از بستر اجتماعی و زمینه فرهنگی جامعه خود است. شهر به عنوان یک زیستگاه مصنوع بشر، الزامات خاصی را بر تعاملات انسانی وارد می کند تا آنجا که همه عناصر و فرآیندهای زندگی آن را تغییر داده و انسان شهری را به وجود آورد است. یکی از این الزامات آموزش است که زندگی در شهر برای ارتباط افراد با یکدیگر در قالب فرهنگ شهروندی بر تعاملات انسانی وارد ساخته است. فرهنگ شهروندی، در واقع بسط ارزش ها و مقرراتی است که تمامی کنش ها، تمایلات و نیازهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی افراد را سامان داده و مانع اجحاف به شهروندان می گردد و باعث شده مردمان با توجه به حقوق خود و دیگران جهت بهتر زیستن و رعایت حقوق خود و دیگران تلاش کنند. . انسان به عنوان عامل محوری هر گونه نقش آفرینی در آینده مورد توجه ویژه ای قرار گرفته است. در این مقاله به بررسی نقش آموزش های فرهنگ شهروندی بر مدیریت شهری به روش مروری پرداخته ایم.

معماران سنتی ایرانی با آمیزه های اسلامی،محرمیت را در قرارگیری،طراحی تمام قسمتهای بناها خصوصا خانه ها در سرفصل کار خود قراردادند. این معماران، بسیار با فراست و هنرمندانه، با بکارگیری انواع حیاط مرکزیها ،گیاهان، حریم خانواده را از محل رویت نامحرمان مصون میداشتند و محیطی محفوظ و در عین حال، فرح بخش برای ساکنین ایجاد می کردند.ولیکن ما در عصر کنونی کمترین بهره را از خانه های خود می بریم، بدلیل اینکه الزاما به خاطر مشکلات مادی، آپارتمان نشین هستیم، که اغلب بدون توجه به اصول معماری پایدار و نیاز فطری انسان به طبیعت و بهره مندی از نور آرامش بخش، با کنارگذاشتن معماری سنتی ایران، بدون اینکه جای ارکان حذف شده سنتی، عناصر دیگری، متناسب با کاربرد آنها جایگزین شود، سازمان دهی شده اند. که اغلب با تقلید صرف از معماران غیر ایرانی و بدون توجه به اقلیم و همچنین، فرهنگ و تمدن ایرانی، طراحی و ساخته شده اند. در این مقاله،سعی شده، با روش های تحقیقی- تحلیلی- کتابخانه ای، و بررسی کتب و مقالات مرتبط و همچنین تحلیل چند جانبه، برخی ارکان وعناصر خانه های سنتی (از جمله تناسبات، پنجره ها، گیاهان،حیاط ،حوض) را مورد قرار داده و با توجه به دستاوردهای نوین و شرایط فعلی،به منظوربیشترین استفاده از طبیعت، و با مورد توجه قراردادن خانه های سنتی ایرانی، راه حلهایی ارایه گردد. که با این موارد می توانیم، در راه توسعه پایدار و به تبع آن معماری پایدار، قدم برداریم.

امروزه درصد عمده ای از فعالیت گردشگری را گردشگری متکی بر طبیعت تشکیل می دهد و بخش عمده ای از این فعالیت در سطح جهان در حال حاضر در نواحی ساحلی متمرکز شده است. جاذبه های ساحلی به عنوان یکی از مهمترین و محبوبترین سایتهای طبیعی گردشگری نیازمند نگرشی همه جانبه است تا موجب ارتقای شهری در ابعاد گوناگون فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و توسعه های آتی شود. بدیهی است که با توجه به پتانسیلهای موجود در زمینه گردشگری شهری ساحلی کشور ایران نیز، می تواند در بهبود محیطی کشور تاثیرگذار باشد. هدف از این پژوهش ارزیابی مولفه های تاثیرگذار بر توسعه گردشگری ساحلی در شمال کشور مطالعه موردی شهرستان محمود آباد بوده است. این پژوهش بر اساس نوع، کاربردی و بر مبنای روش انجام در زمره تحقیقات توصیفی تحلیلی قرار می گیرد. اطلاعات و داده های موردنیاز برای انجام این پژوهش به دو صورت کتابخانه ای (اسنادی) و میدانی گردآوری شدند. جامعه آماری این پژوهش مسیولان و کارشناسان بخش گردشگری استان مازندران در نظر گرفته شده اند که تعداد آنها 253 نفر تعیین شده است. بر این اساس حجم نمونه آماری نیز با استفاده از فرمول کوکران 158 در نظر گرفته شد. روش نمونه گیری نیز به صورت تصادفی طبقه ای بود. ابزار گردآوری، پرسشنامه ای که بر مبنای متغیرها و مولفه های تاثیرگذار بر توسعه گردشگری ساحلی در شهرستان محمودآباد طراحی شده، بوده است. نتایج نشان داد مولفه های اجتماعی، اقتصادی و محیطی بر توسعه گردشگری ساحلی در شهرستان محمودآباد نقش مثبتی دارند.

گسترش شتابان شهرها و افزایش بی رویه جمعیت موجب بروز مشکلات متعددی شده است؛ لذا گردشگری شهری به ویژه برای کشورهای درحال توسعه از جمله ایران یک مزیت اقتصادی است تا از طریق آن بتوان فرآیند توسعه را تسریع بخشید. با عنایت به اینکه شهر همدان می تواند یکی از کانون های جاذب گردشگران به حساب آید، پژوهش حاضر با هدف بررسی، شناخت، تجزیه وتحلیل پارامترهای موثر در توسعه گردشگری شهری، تجزیه وتحلیل نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدهای گردشگری و ارایه راهکارها و راهبردهای توسعه در جهت ارتقاء وضعیت صنعت گردشگری شهر همدان انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی از روش های میدانی و تحلیلی است. در فاز اول فرضیات و گویه های پژوهش در قالب پرسشنامه بین 355 نفر از گردشگران توزیع شد و همبستگی آن ها با استفاده از آزمون اسپیرمن در نرم افزار SPSS تحلیل شد. روایی پرسشنامه صوری بوده و پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ برای گویه های فرض اول 7/0، گویه های فرض دوم 68/0 و گویه های فرض سوم 73/0 محاسبه شده است. نتایج حاکی از آن است که بین توسعه صنعت گردشگری همدان و گویه های فرض اول رابطه معناداری وجود ندارد و همچنین فرض سوم پژوهش مبنی بر پایین بودن میزان رضایت مندی گردشگران شهری همدان از خدمات ارایه شده رد می شود؛ اما فرض دوم پژوهش مبنی بر رابطه معنادار بین یکپارچگی سازمان های گردشگری و توسعه گردشگری شهر همدان مورد تایید قرار می گیرد. در فاز دوم پژوهش برای ارایه راهبردهای ارتقاء وضعیت گردشگری شهر همدان از تحلیل SWOT و ماتریس عوامل داخلی و خارجی استفاده شد و در ادامه با استفاده از روش QSPM راهبردها اولویت بندی شدند. نتایج نشان می دهد جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی جهت تقویت زیرساخت های اقامتی، رفاهی و خدماتی و استفاده از ظرفیت های غنی تاریخی، فرهنگی و جاذبه های طبیعی از جمله مهم ترین راهبردهای ارتقاء صنعت گردشگری همدان به شمار می رود.

اندیشه شکل گیری مدارس معماری در غرب بیش از عصر روشنگری بازمیگردد. هنگامی که تفکر راسیونالیسم جریان غالب و عقل گرایی نظام فلسفی حاکم در اروپا بود در عصر لویی چهارم چهاردهم در قرن هفدهم زمینه پیدایش مدرسه بوزار به وجود آمد و در قرن نوزدهم به صورت مدرسه هنرهای زیبا تکوین یافت. مدرسه بوزار از اولین مدارس سازمانیافته علمی هنری در جهت تربیت معماران بر اساس شیوه های کلاسیک بود. در این مدرسه دروس در دو بخش تیوری و عملی بودند که دروس تیوری جهت استفاده در دروس عملی آتلیه ای بودند. نحوه آموزش به صورت جمعی و تحت نظر استاد بود و هر استار آتلیه به نام خود داشت کارهای عملی به صورت پروژه ای و ترسیمی با پرزانته گرافیکی تحلیل و مورد قضاوت قرار میگرفت که دوره تحصیلی عملا بیش از هفت سال طول میکشید. در مدرسه باحال که در اوایل قرن بیستم در آلمان به وجود آمد عملا کانونی جهت گرد هم آیی هنرمندان و معماران برجسته اروپا از از شرق تا غرب بود. این هنرمندان که خود مبدع برخی از سبک های نوین و مدرن بودن زمان رقابت و تاثیر گذاری متقابل بر هم آموزش و ترویج و توسعه سبکهای تابع شان، به اجرا و خلق آثار برجسته و مصادیق ماندگار هنری و معماری هم میپرداختند. نحوه آموزش در مدرسه باهاوس به صورت کارگاهی و واقعی بود و دانشجو ، کارآموز محسوب میشده و می بایست عملا کار را یاد بگیرد و هندسه زیرساخت کارها نیز بالاخص در معماری ، هندسه اقلیدسی ساده با احجام افلاطونی این بود. در این پژوهش سعی شده تا با مقایسه روش آموزش در مدرسه بوزار و مدرسه باحال وجوه اشتراک و افتراق آنها مورد تحلیل و بررسی قرار بگیرد. در این مقاله از روش توصیفی تحلیلی بهره گرفته شده است.

مسجد آقا بزرگ کاشان یکی از مساجد بزرگ و معروف دوره قاجار است و در راستای مطالعه تطبیقی میان دو مسجد مسجد شیخ علی اکبر شاهرود و مسجد آقا بزرگ بررسی ویژگی های کالبدی ، کارکردی و اجتماعی ضروری به نظر می رسد زیرا با بررسی دقیق سه معیار فوق می توان علاوه بر دست یابی به عوامل و مولفه های مهم معماری در طراحی دو مسجد رسید می توان به تفاوت های آنها در یک دوره از تاریخ دست یافت و روش مورد استفاده در پژوهش فوق تفسیری- تاریخی بوده وپرسش اصلی تحقیق تفاوت های تطبیقی در دو مسجد شیخ علی اکبر شاهرود و مسجد آقا بزرگ کاشان با در نظر گرفتن معیارهای کالبدی، کارکردی چیست؟ در نظر گرفته شده و نتایج پایانی تحقیق در قالب جدول بیان شده و به عنوان مثال دیده شده در بحث هندسه و تناسبات فرمی هر دو از نسبت های طلایی پیروی می کنند و یا در بحث ساختار و نیارش بنا الگویی مشابه به هم رعایت شده ولی در خصوص روابط و سیرکولاسیون پلان و ارتباط با طبیعت و محیط اطراف دارای تفاوت هایی نیز می باشد.

زیرساخت های حیاتی یک شهر مجموعه ای از شبکه ها و سیستم هایی هستند که در صورت نبود هریک از آنها عملکرد شهر و ارایه خدمات اولیه مورد نیاز زندگی با مشکل مواجه می شود، در صورت رخداد یک سانحه عملکرد این اجزا و شبکه ها از جمله شبکه برق، آب، حمل و نقل، مخابرات و گاز، و تقاضا جهت استفاده از آنها تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و نقص و فقدان هر شبکه تاثیر بر عملکرد شبکه های دیگر خواهد داشت. به این شبکه ها می بایست به دید یک سیستم از سیستم ها نگاه کرد، در پژوهش حاضر به بررسی اجزای 5 شبکه برق، آب، گاز، مخابرات و حمل و نقل پرداخته شده و اجزاء به صورت جدول مشخص شده است، در پایان به ارزیابی عملکرد زیرساخت ها در صورت رخداد زلزله پرداخته و به این نتیجه رسیده که در صورت رخداد زلزله، احتمال آسیب دیدگی با توجه به گستردگی و تمرکز زیرساخت ها و هزینه های بازسازی و مدت زمان تعمیر به چه صورتی است، ابتکار این پژوهش نگرش به زیرساخت ها به صورت دسته بندی و ارایه جداول نوین، از قبیل جداول هر زیرساخت به صورت جداگانه و تجمیع 5 زیرساخت در یک جدول و بررسی وضعیت و احتمال آسیب پذیری آنها به صورت همزمان است

حمل ونقل پایدار در واقع یافتن موثرترین و آسوده ترین راه جابجایی مردم و وسایل نقلیه با کمترین میزان مصرف انرژی (در زمینه سوخت و تلاش های انسانی) با مقبول ترین هزینه، کمترین ترافیک و کمترین اثرات سوء زیست محیطی مانند آلودگی هوا و صدا است. ارزیابی و بررسی سطح توسعه شاخص های این بخش از هر شهر از ضروریات اساسی است. هدف اصلی این تحقیق ارزیابی شاخص های حمل ونقل پایدار شهری برای منطقه شش شهر شیراز است. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی است و از نظر روش توصیفی-تحلیلی است. جمعیت شهر شیراز 1565572 نفر است. با توجه به محدوده بررسی (منطقه6) جمعیت این محدوده به عنوان جامعه آماری مورد تاکید است که بالغ بر 124323 نفر بوده است. بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه بالغ بر 383 نفر محاسبه شد. نتیجه نشان داد که میانگین شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی حمل و نقل پایدار برابر با 82/2، 91/2 و 57/2 است. لذا میانگین نشان می دهد که وضعیت حمل و نقل پایدار منطقه شش شهر شیراز مطلوب نیست. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نیز در سطح معناداری کمتر از 05/0 این مطلب را تایید می نماید. اختلاف میانگین منفی و مقدار T گزارش شده، نیز به وضعیت نامناسب شاخص های حمل و نقل پایدار منطقه شش شهر شیراز اشاره دارد. آزمون آنووا نیز نشان داد که بین محلات منطقه شش اختلاف معناداری از نظر شاخص های حمل و نقل پایدار وجود ندارد و شرایط یکسانی است. بنابراین در راستای توسعه حمل و نقل، هیچگونه توجه ای به شاخص های مختلف پایداری نشده و ضعف های گسترده ای وجود دارد.