نشریه مطالعات نوین برنامه ریزی شهری در جهان
سال سوم شماره 4 (زمستان 1401)

تبلور ارزش ها برای ابداع یک متن کلامی برای آفرینش یک آثار هنری با منطق معنایابی وحدانی نیازمند توجه به سیر نزولی اسماءلله رابطه صورت و معنا در اثر هنری و حقیقت حسن و زیبایی می باشد تا بتواند تفکر هنر اسلامی را به خلق یک هنر متعالی موجب شود.(مسیله). این پروژه با رویکرد تحلیل محتوا و برگرفته از روش کتابخانه ای انجام شده است (روش). معماراسلامی زمینه های کمال و شناخت خودش را که متاثر از خلق الهی است نمایان ساخته و این را در قالب هنر و معماری در اصولی مثل مرکزیت، نور، تعامل با طبیعت هندسه و... نمایان می سازد (یافته)

هدف اصلی این تحقیق بررسی نقش پارامترهای موثر بر ارتقای کیفیت پروژه های ساختمانی مبتنی بر مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM) در راستای تعالی بخشیدن به پروژه و بهبود مدیریت ساخت در فعالیت های عمرانی است. جهت اولویت بندی معیارهای مورد بررسی از روش تحلیلی AHP استفاده گردید. نتایج حاصل از تحلیل معیارهای اصلی و فرعی جهت انتخاب گزینه های ارایه شده همچون کارایی و بهره وری، توسعه پایدار، صرفه جویی در هزینه و کاهش زمان تاخیر پروژه، نشان داد که گزینه کاهش زمان تاخیر پروژه با وزن 289/0 کارآمدترین گزینه در راستای ارتقای سطح کیفی طرح می باشد.

در روند توسعه تاریخی معماری شهری جهانی، هر اپیدمی بزرگ بیماری عفونی، تجدید و تکرار ایده ها، روش ها و استانداردهای جدید در معماری و شهرسازی را ارتقا داده است. راه های زیادی وجود دارد که برنامه ریزی شهری و طراحی شهری می تواند گسترش خطرات بهداشت عمومی را کاهش داده یا تشدید کند. همچنین شهرها همواره در خط مقدم همه گیری بوده اند و پاسخ های چند بعدی ارایه کرده اند تا به ساکنان خود اجازه دهند بهتر واکنش نشان دهند و با شیوع بیماری سازگار شوند. به همین جهت، مطالعه ی تاثیراتی که این بیماری همه گیر بر حوزه های اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، دسترسی و حمل و نقل و کالبدی گذاشته است، همچنین مطالعه و بررسی شاخص های تاثیرگذار در انتشار ویروس پاندمی را توصیف می کند در این دوران اهمیت فراوانی دارد. این ملاحظات، تغییرات کالبدی و رفتاری را به همراه دارد. در این پژوهش، سعی بر آن است که با بررسی متون تخصصی در مورد تعاریف، ابعاد، حوزه های کاربردی، ویژگی ها و چالش ها و فرصت های برآمده از کووید-19 در ادامه، به شناسایی عوامل تاثیرگذار و ارایه سیاست ها و اقدامات برای مقابله و توسعه شهرهای مقاوم تر در برابر همه گیری ها به طراحان و برنامه ریزان شهری، پرداخته می شود. در این راستا مروری نقادانه بر پژوهش های پیشین انجام شد. طبق بررسی های صورت گرفته از مهم ترین تاثیرات پاندمی کووید-19 بر حوزه ی اجتماعی افزایش شکاف نابرابری و بی عدالتی اجتماعی می باشد، از مهم ترین تاثیرات پاندمی کووید-19 بر حوزه ی اقتصادی در کشورهای آسیب دیده، ضربه به زنجیرهای تامین در سراسر جهان و یخبندان عمیق اقتصادی می باشد، همچنین در حوزه ی زیست محیطی شاخص هایی نظیر دما و رطوبت در پژوهش های مختلف تاثیرات متفاوتی داشته اند اما آلودگی هوا با انتشار پاندمی همبستگی مثبت دارد. در مورد سایر پارامترهای محیطی مانند سرعت باد، شواهد موجود محدود و غیرقطعی است. از تاثیرات پاندمی کووید-19 بر حوزه ی کالبدی به طور کلی، در حالی که ارتباط بین شیوع بیماری های همه گیر و ویژگی های طراحی شهر ی بحث های زیادی را در رسانه ها و عموم ا یجاد کرده است، ادبیات موجود به طور مفصل مشخص نمی کند که چگونه معیارهای طراحی مختلف مانند اتصال، اندازه ی بلوک، ترکیب کاربری زمین، چند کانونی بودن و غیره بر میزان آلودگی و مرگ و میر به دلیل ویروس و ظرفیت شهرها برای واکنش به این پاندمی تاثیر می گذارند. با این حال، شاخص های تراکم، میزان جمعیت، ارتباط بین المللی، جابجایی جمعیت و زیرساخت های حمل ونقل و فرم شهری بر انتشار ویروس تاثیرگذار است.

چشم انداز استان های مرزی شمال غرب و غرب کشور با کشورهای عراق و ترکیه، ارتفاعات سر به فلک کشیده و صعب العبور آرارات و بخشی از ارتفاعات شمال شرقی عراق است. ماهیت کوهستانی مرز به همراه پیچیدگی خاص و نامنظم بود ارتفاعات مرزی شرایط لازم را برای ایجاد مخفیگاه ها، پناهگاه ها و پایگاه های نظامی شورشیان و معارضین مهیا کرده است؛ زیرا شرایط کوهستانی منطقه امکان طرح ریزی و اجرای تاکتیک های جنگ چریکی و نامنظم را فراهم آورده و بسترهای لازم برای طراحی راهبرد مقابله باقدرت نامتقارن حکومت های مرکزی کشورهای منطقه را پوشش داده است. پایان نامه حاضر باهدف شناسایی و شناخت وضعیت عوامل طبیعی و انسانی استان آذربایجان غربی مدنظر قرارگرفته است. تحقیق حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است و با توجه به هدف تحقیق کاربردی است. بدین ترتیب داده های لازم از کتب، رساله، پایان نامه ها، مقالات الکترونیکی و... جمع آوری شده است. همچنین در خصوص نمونه ی موردی از قبیل نقشه های موجود، آمارنامه ها و... موردبررسی قرار گرفت. در بررسی مطالعه موردی از روش میدانی، پیمایشی و طرح های مرتبط موردمطالعه قرار گرفت. از بین کارشناسان و متخصصان جغرافیا، جامعه شناسی، علوم نظامی 384 نفر به صورت تصادفی – ساده مورد پرسش قرار گرفت. روایی تحقیق حاضر توسط تعدادی از اساتید گروه جغرافیا مورد تایید قرارگرفته است. در این پژوهش روش های تجزیه وتحلیل برای سنجش شاخص های اثرگذار از آزمون تی تک نمونه ای، روابط همبستگی بین متغیرها از آزمون همبستگی پیرسون بهره گرفته شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که حوزه زمین شناسی استان از پتانسیل ها و ظرفیت هایی را دارا است و بر تحولات نظامی و سیاسی اهمیت بسزایی را دارد و امکان نظارت و تعهد بر حاکمیت ملی را به شدت افزایش می دهد. از طرفی بر میزان تنش ها میان ترک های آذری وکرد به دلیل سیاست های مداخله جویان بی توجهی به این مسیله می تواند خسارت های جبران ناپذیری و تلفات سنگینی را برای این استان در پی داشته باشد. و موقعیت جغرافیایی در حفاظت از امنیت استان با مسایل پیچیده ای روبرو است؛ به طوری که اقلیت های اقوام ترک و کرد یکی از حساس ترین حوزه راهبردی استان و کشور است؛ چنانچه ازلحاظ ابعاد نظامی و امنیتی تهدید حساب می شود و به لحاظ پیوند با جغرافیای نظامی استان هرگونه چالش و بحران را برنمی تابد.

یکی از مشکلات معماری کنونی ایران، توجه اندک به هویت معماری ایرانی است که موجب عدم وجود تعریفی دقیق، از معیارهای هویتی معماری معاصر ایران است؛ به طوریکه تنوع و تعدد دیدگاه های برگزیده، از اصلی ترین ویژگی های این معماری به شمار می رود. از طرفی دغدغه عمده فلسفه مفاهیم انتزاعی است؛ اما معماری با مواد و مصالح، کارفرما، طراحی، اجرا، بودجه و... سر و کار دارد. معماری یک فن است و نیازی به هیچ توجیه عقلی غیر از محاسبات کمی ذیل هر کدام از موارد ذکر شده ندارد. ایران در برزخی بین بومی ماندن و جهانی شدن، در برزخی بین سنت و مدرنیته به سر می برد و این در حالی است که هنوز بسیاری، درک و تصور روشنی از این مفاهیم ندارند و این مساله باعث گردیده نه فرهنگ ایرانی در روندی نامنقطع، استمرار یابد و نه دیگر فرهنگ ها به طور کامل شناخته شوند. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. گرد آوری اطلاعات با استفاده از منابع و اسناد کتابخانه ای صورت گرفته است. این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت داده ها از نوع کیفی می باشد. نتایج نشان می دهد که برای داشتن یک معماری با هویت و شاخص باید به چهار موضوع: 1- شاخص بودن معمار 2- طراحی معماری3- فناوری روز معماری 4- موضوع کاربردی، توجه داشت.

طراحی شهری ایرانی- اسلامی، به نوعی بازتاب کاربرد کلیه اصول ساختار موجود در طبیعت می باشد. کل های موجود در طبیعت از تعاملات کلهای کوچکتر با مقیاس های مختلف در سلسله د اتبی که تا ساختار ماده پیش می رود، شکل گرفته اند. بنابراین در این مقاله به سلسله مراتب به عنوان یکی از مهم ترین ادول موجود در عرفان اسلامی و مورد استفاده در شهرسازی ایرانی- اسلامی پرداخته می شود. این اصل یکی از مهم ترین قوانین لازم برای دستیابی به انسجام شهری میباشد. در شهرهای گذشته ما سلسله مراتب به صورت پیوسته در کلیه مقیاس ها از استخوان بندی شهر تا ترکیبات معماری مورد توجه بوده است؛ لیکن مرور تجربیات شهری معاصر نشان میدهد که لفظ سلسله مراتب به صورت صوری وغالبا موردی و موضعی مطرح بوده است نه اینکه مفهوم جامع آن (شامل موارد و مراتب لازمه و توجه به کلیت کالبد فضاهای شهری و معانی آنها مورد توجه قرار گیرد. در حقیقت چیدمان های شطرنجی و شبکه ای بسیاری از طرح های شهری امروز تنها خیال انسجام شهری را با خود به همراه دارند؛ زیرا که در طرح هایی که امروزه با اهداف مختلف برای شهرها ارایه می شوند، مقیاس های میانی و فضاهای اشتراکی به عنوان دو عنصر ایجاد کننده سلسله مراتب و متعاقبا انسجام شهری مورد فراموشی قرار گرفته اند. در این مقاله ابتدا به تشریح مفهوم عام این اصل و همچنین مفاهیم عرفانی آن در عرفان اسلامی و ایرانی پرداخته شده است، سپس ابعاد مختلف اصل سلسله مراتب در محیطهای مصنوع به کمک مصادیق تصویری شهرهای ایرانی- اسلامی مورد توجه قرار می گیرد و در پایان با بررسی موارد فوق در نمونه موردی محدوده معماری معاصر از قاجار تا به امروز ، رهنمودهایی به منظور به کارگیری این اصل در طراحی شهری امروز ارایه خواهد شد.

طراحی معماری زمینه گرا رویکردی است، مبتنی بر ظرفیت های بالقوه موجود و تاکید بر این نکته که به جای توجه صرف به استانداردهای برگرفته از رهیافت های مدرن که ناشی از دیدگاهی تک بعدی و خطی است، از دیدگاه جامع نگر به طراحی و معماری نگریسته شود. رویکرد زمینه گرایی در ابعاد متنوعی شامل کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی ، تاریخی،اقلیمی، زیست محیطی جغرافیایی و منظقه ای مطرح می گردد.همچنین رویکرد بازآفرینی نیز در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی مطرح می شود. در این پژوهش به بعد فرهنگی پرداخته گردید.در این پژوهش تلاش گردید با رویکرد توصیفی و با هدف کاربردی و توسعه ای با استفاده از روش مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و میدانی به بازآفرینی فرهنگی بازار تاریخی سنندج پرداخته شد. نتایج پژوهش ضمن تاکید بر معماری زمینه گرایی نشان داد در بازآفرینی فرهنگی بازار سنندج ایجاد نوعی هماهنگی و یکپارچگی فضایی بین دو قسمت شدن بنای بازار و محیط پیرامون خود می باشد و همچنین احیاء عملکردی فضاهای داخلی بنای بازار با استفاده از زمینه و مشارکت بهره برداران می باشد. به این معنی که ارتباط اجزاء معماری بنای بازار با هم و از سوی دیگر با زمینه بازار سنندج با استفاده از ایجاد حس تعلق و مشارکت در بهره برداران، می تواند در ارتقاء هویت و فرهنگ بنای بازار تاریخی سنندج موثر واقع گردد.

بیمارستان یکی از اصلی ترین مبادی و احتیاجات در امور سلامت و درمان جامعه می باشد. طراحی و معماری مناسب بیمارستان به عنوان یک عامل موثر در حال روحی بیماران ضرورت دارد. هدف از انجام این مطالعه تاثیر عوامل مختلفی نظیر نور، رنگ، مبلمان، طبیعت و صدا بر روان بیماران میباشد. روش تحقیق بکار گرفته به صورت جمع آوری مستندات و مقالات علمی میباشد. نتایج نشان میدهد با بهره گیری درست از عوامل مختلف در محیط و طراحی داخلی صحیح و کارآمد می توان بر حال روحی بیماران تاثیر گذاشت که این امر در روند بهبود بیماری آنان موثر است.

همواره اکوتوریسم به عنوان یکی از شاخص های توریسم ، در مطالعات گردشگری،محیط طبیعی یا طبیعت گردی نام گرفته که فعالیت های فراغتی انسان را در قالب طبیعت امکان پذیر می سازد . در طی سال های اخیر با توجه به جایگاه گردشگری در افزایش درآمدها و اشتغال در سطح کشورها ، صنعت اکوتوریسم نیز می تواند منافع اکولوژیکی،فرهنگی،اجتماعی و اقتصادی زیادی را نیز به همراه داشته باشد . در این میان با توجه به جایگاه مطلوب کشور ایران و به خصوص در کلانشهر تهران ، اکوتوریسم همچنان نتوانسته جایگاه واقعی خود را پیدا کند.منطقه1 تهران نیز که به عنوان یکی از مناطق طبیعت گردی از آن یاد می شود با موانع و چالش های زیادی در حوزه گسترش این صنعت مواجه است .از این رو پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و کاربردی ، به ارزیابی وتحلیل نقش اکوتوریسم در توسعه شهری (مورد مطالعه:منطقه1 شهرتهران) پرداخته است.جامعه نمونه تحقیق از کلیه اساتید و کارشناسان حوزه میراث فرهنگی و حوزه های توریسم و منابع طبیعی تشکیل شده است که حجم نمونه آن تعداد 40 نفر تخمین زده شد. در راستای تجزیه و تحلیل یافته ها از نرم افزار spss و آزمون های میانگین، فریدمن و بینومال تست استفاده گردید.نتایج تحقیق نشان داد منطقه 1 شهر تهران قابلیت ها و پتانسیل های جاذبه های طبیعی فراوانی برای جذب اکوتوریسم دارد و عوامل اقتصادی،نهادی ، اجتماعی و فرهنگی از مهمترین موانع و چالش های فراروی توسعه اکوتوریسم در منطقه 1 تهران محسوب می شود و همچنین اکوتوریسم منطقه 1 تهران می تواند نقش موثری را در راستای اهداف توسعه شهری شهر تهران ایفا نماید.