نشریه رویش در آموزش علوم پزشکی
پیاپی 24 (زمستان 1400)

ارزیابی خانواده و مداخلات خانواده درمانی جز مهارت هایی است که روانپزشک باید بیاموزد. با این حال از دیرباز، همیشه نقص های بسیاری در آموزش این مهارت در دوره های دستیاری وجود داشته است. در طراحی یک دوره در برنامه دستیاری، تناسب برنامه با نیازها و توانمندی های آنها و هم چنین توجه به خواسته های آن ها اهمیت زیادی دارد. بر این اساس ، طراحی دوره خانواده درمانی برای دستیاران روانپزشکی انجام گرفت.
طراحی آموزشی بر اساس مدل ADDIE (Analysis, Design, Development, Implementation, Evaluation) انجام گرفت. بعد از طراحی، دوره در کمیته آموزش گروه مطرح و تصویب شد. نمره نهایی دوره به عنوان بخشی از نمره دوره روان درمانی محسوب شد.  پس از تصویب،  هماهنگی با دانشکده مجازی جهت تعریف دوره در سامانه نوید صورت گرفت.
در انتهای دوره نگرش و رضایت فراگیران در رابطه با دوره از طریق پرسشنامه آنلاین، سنجیده شد.
تمام دستیاران موافق بودند که آموزش مفاهیم خانواده درمانی در دوره روانپزشکی مورد نیاز است. بر طبق گزارش دستیاران دوره خانواده درمانی باعث افزایش دانش و تغییر در نحوه رویکرد آن ها به بیماران می شود. با این حال اکثریت دستیاران معتقد بودند این دوره باعث بهبود مهارت در آن ها نشده است. بیشتر از نیمی از دستیاران معتقد بودند محتوای ارایه شده، کاربردی، متناسب با نیاز ایشان و با کیفیت بوده است. اما تنها چهار نفر از دستیاران موافق بودند که محتواها متناسب با توانمندی آن ها بوده است.
در این مطالعه، مراحل طراحی و اجرای دوره خانواده درمانی برای دستیاران روانپزشکی تشریح شد. آموزش خانواده درمانی مانند هر مهارت دیگری لازم است با تمرین های عملی بیشتر همراه با نظارت و مشاهده بیشتر همراه باشد. مطالعات بیشتر همراه با ارزیابی تاثیر برنامه در رضایت مندی، دانش و مهارت دستیاران در نمونه ای بزرگ تر مورد نیاز است.

یادگیری خرد می تواند، برای نشان دادن بیشتر ایده ها و ارزش گذاری بر فرآیند یادگیری مفید باشد. این یادگیری به معنی کسب دانش در واحدهای کوتاه و متمرکز اطلاعاتی است که یک هدف خاص آموزشی را دنبال می کند. این روش در مدت زمان کوتاه و با شیوه های آسان انجام می گیرد. مطالعه مروری سریع حاضر براساس مراحل کاکرین در سال 1400 انجام شده است.5 مطالعه وارد این مرور شدند. از نظر دانشجویان جلسات آموزش یادگیری خرد مفید و همراه با کسب تجارب خوبی هستند که فرصت تمرین را در محیطی امن از طریق دریافت بازخورد از استاد و همتایان فراهم می آورند و همچنین مهارت ارزشیابی دانشجویان را ارتقا داده و منجر به ارایه بازخورد از طرف دانشجویان و اصلاح برنامه ریزی درسی توسط استاد می شود. اما از طرفی این شیوه آموزش می تواند، باعث ایجاد استرس در دانشجویان نیز شود که به تدریج در طی جلسات این استرس به سرعت کاهش می یابد. آموزش به شیوه یادگیری خرد منجر به افزایش مهارت های تدریس در دانشجویان  شده و مهارت های آنان در مدیریت رویدادهای غیر منتظره در کلاس درس را ارتقا می دهد. همچنین دانشجویان می آموزند، چگونه توانایی خود و دیگران را ارزیابی کنند و باتوجه به ارزیابی خود بازخورد ارایه دهند.

توانایی انجام یک کار بدون حواس پرتی، زمینه ساز عملکرد بهینه در زمینه های مختلف می باشد که این قدرت ذهنی توانایی افراد برای یادگیری در زمینه های مختلف را تعیین می کند. این مقاله مروری روایتی بر پژوهش های مداخله ای شبه تجربی موجود در پایگاه پابمد و گوگل اسکالر انجام شد و همچنین طریقه برگزاری جلسات ذهن آگاهی برای تقویت قوای فکری افراد، بررسی شد.

این پژوهش بر دانشجویان کارشناسی انجام شد که نیمی از آنها در جلسات ذهن آگاهی و نیمی دیگر در یک طرح اصلاح تغذیه شرکت داشتند. در طی بررسی های قبل و پس از جلسات ذهن آگاهی، شرکت کنندگان در یک دستور تعادل، یک نمونه سنجش ظرفیت حافظه فعال و یک بخش استدلال کلامی را از نمونه شبه آزمون GRE تکمیل کردند. در حین جلسات افراد تحت نظر مربی با تجربه، مجموعه ای از استراتژی های مختلف نظیر تمرکز بر جنبه ای از حواس را انجام دادند. در این پژوهش نقش تغذیه و تمرینات ذهن آگاهی بطور جداگانه مورد سنجش قرار گرفت.

عملکرد دانشجویان قبل، حین و پس از جلسات بررسی شد که نشان دهنده بهبود متوسط 16 درصد صدک شرکت کنندگان می باشد. نتایج نشان می دهد که تمرکز توجه تقویت شده ممکن است کلید بازکردن مهارت هایی باشد که تا همین اواخر غیر قابل تغییر تلقی می شد.

در نهایت این پژوهش نشان می دهد که تمرین گسترده در تست های ظرفیت حافظه فعال می تواند به بهبود نمرات دانشجویان، IQ و نیزظرفیت حافظه فعال آنها تعمیم یابد. از این نتایج میتوان در سنجش دانشجویان برای پذیرش مقاطع تحصیلات تکمیلی استفاده کرده و بخشی از سهم قبولی را به سنجش جداگانه توانایی ادراکی آنان در طول تحصیل تخصیص داد.

برنامه مشاهده آموزش همتایان یکی از برنامه های موثر توانمندسازی اعضای هیات علمی در راستای ارتقای توانمندی آموزشی است که از طریق حضور یک عضو هیات علمی به عنوان مشاهده گر در جلسه تدریس صورت می پذیرد. تبیین چالش های این برنامه و ارایه راهکارهای ارتقای آن می تواند در راستای ارتقای کیفیت برگزاری برنامه مشاهده آموزش همتایان کمک کننده باشد. با توجه به اهمیت این موضوع، هدف این مرور نقلی، بررسی تجارب دانشگا ه ها و موسسات مختلف از نحوه برگزاری و مراحل اجرای برنامه مشاهده آموزش همتایان، تبیین چالش های این برنامه و راهکارهای ارتقای آن با استفاده از جستجو در پایگاه داده های ERIC و PubMed و موتور جستجوگر Google Scholar در محدوده زمانی سال های 2000 تا 2022 بود. بر اساس مرور صورت گرفته 638 مقاله یافت شد. بعد از غربالگری عنوان و چکیده و حذف موارد نامرتبط و تکراری متن کامل 22 مطالعه متناسب با هدف ذکر شده مورد بررسی بیشتر قرار گرفت. از طریق روش تحلیل محتوای کیفی آنالیز مقالات صورت گرفت که 5 دسته شامل "نحوه برگزاری و مراحل اجرای برنامه مشاهده آموزش همتایان در دانشگا ه ها و موسسات مختلف، مدل های اجرای برنامه مشاهده آموزش همتا، مزایا، چالش های موجود و راهکارهای ارتقای برنامه مشاهده آموزش همتا" بدست آمد. آگاهی موسسات آموزشی از چالش های موجود در برنامه مشاهده آموزش همتایان و راهکارهای ارتقای این برنامه می تواند منجر به برنامه ریزی بهتر جهت برگزاری با کیفیت تر این برنامه شود.

شادمانی، نوعی ارزشیابی است که فرد از خود و زندگی اش به عمل می آورد و در این ارزیابی مولفه های همچون رضایت از زندگی، هیجان و خلق مثبت، فقدان افسردگی و اضطراب را بررسی نماید. امروزه، شادمانی یکی از الزامات مفعول مانده به ویژه در دوران تحصیلات دانشگاهی است، که در دوران پاندمی کوید-19 در رشته های گروه علوم پزشکی بیش از پیش اهمیت آن مشخص شده است . دانشگاه های علوم پزشکی باید برای جلوگیری از افت  شادمانی در بین دانشجویان حرفه های وابسته به سلامت به ویژه در دوران کووید-19 راهکارهایی بیندیشند. به طور خلاصه، استفاده از ابزارهای تعدیل شده یا مخصوص رشته های پزشکی برای سنجش  شادمانی از یک سو، و برنامه ریزی راهبردهای ارتقای سلامت روان دانشجویان علوم پزشکی از سوی دیگر، می توانند تضمین کننده یافته های پژوهشی برای تصمیم گیری بهتر در دانشگاه های علوم پزشکی باشد.