نشریه رویش در آموزش علوم پزشکی
پیاپی 22 (تابستان 1400)

آموزش در محیط واقعی کار و با استفاده از ابزارهای واقعی آموزش، باعث ایجاد انگیزه های یادگیری می شود. داروخانه به عنوان یکی از در دسترس ترین نهادهای سلامت محور می تواند محیط تعاملی مناسبی بین بیماران و نیازهای درمانی جامعه با کادر درمان ایجاد کند. حضور دانشجویان داروسازی و دستیاران فارماکوگنوزی در محیط داروخانه، سبب ترویج مصرف صحیح داروهای گیاهی و طبیعی، و همچنین افزایش میزان اطلاعات دانشجویان داروسازی در این حیطه می شود. برای بررسی نقش آموزش فیتوتراپی در محیط داروخانه، دانشجویان سال چهارم دوره داروسازی عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران انتخاب گردیدند. در مرحله اول مفاهیم تیوری فیتوتراپی در محیط کلاس به روش های مبتنی بر مساله و سپس در اسکیل لب، به روش بحث در گروه های کوچک آموزش داده شد و پیش آزمون برگزار گردید. در مرحله دوم آموزش تکمیلی در محیط داروخانه زیر نظر اساتید و دستیاران گروه فارماکوگنوزی و در تعامل مستقیم با بیماران انجام گرفت و در انتهای دوره، پس آزمون برگزار شد. نتایج حاصل از مطالعه به وضوح افزایش میزان یادگیری و تثبیت آموزش در محیط را در پس آزمون نشان داد. مطالعه حاضر نشان داد دانشجویان با قرارگیری در جایگاه داروساز در داروخانه به عنوان یکی از مشاغل اصلی این رشته، با احساس مسیولیت بیشتر نسبت به سلامت بیماران، دقت و علاقه فزاینده تر در بررسی تداخلات، عوارض و احتیاطات مصرف داروهای گیاهی با مردم برخورد کردند.

یکی از ابزارهایی که در سطح جهانی به بررسی مشارکت دانشجویان در امور آموزشی پرداخته است ابزار University Student Engagement Inventory (USEI) با روایی و پایایی مناسب (بالاتر از 7/0) و دارای 39 گویه در سه حیطه مشارکت انگیزشی، مشارکت شناختی، مشارکت رفتاری، می باشد. ماحصل این پژوهش ابزاری روان سنجی شده برای بررسی میزان مشارکت دانشجویان پزشکی در ایران است. پرسشنامه لاتین استاندارد، پس از طی مراحل ترجمه و تطبیق فرهنگی، توسط 15 نفر خبره از نظر سادگی، شفافیت، ضرورت وجود و ارتباط مورد بررسی قرار گرفت. سپس با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای، تعداد 322 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران جهت بررسی روایی سازه ای مورد پرسش قرار گرفتند. از این تعداد، 230 نفر را زن تشکیل دادند. از لحاظ سنی، افراد اکثرا در بازه سنی 24 تا 30 سال قرار داشته اند. در رابطه با مولفه های پرسشنامه، میانگین حرفه ای گری 1/4 می باشد و بالاترین بعد، آرمان و اهداف آینده (میانگین 5/4) و پایین ترین نمره مربوط به حضور در دانشگاه (میانگین 9/3) بود. ارتباط معنی داری بین تمامی 3 زیرمولفه مورد بررسی و مشارکت مشاهده شد. پس از بررسی تحلیل عامل اکتشافی، تعدادی از عوامل و سوالات از پرسشنامه بومی سازی شده خارج و سپس سوالات باقی مانده در مرحله تحلیل عامل تاییدی، قرار گرفته است. پژوهش ضمن روان سنجی، ابزار را برای بررسی میزان مشارکت شناختی، انگیزشی و رفتاری دانشجویان مقطع علوم پایه رشته پزشکی ارایه می کند.

امروزه در متون علمی حوزه یادگیری خودتنظیمی از انگیزش همواره به عنوان یکی از مهم ترین مولفه های یادگیری نام برده می شود. در عین حال فقدان انگیزش مشکل شایعی است که فراگیران در تمام مقاطع سنی تجربه می کنند زیرا یادگیری یک فرایند پر زحمت است و تکالیف دانشگاهی نیز مملو از موانعی هستند که در حفظ سطح تطبیقی انگیزش موفقیت دانشجویان تداخل ایجاد می کنند. در چنین فضایی از فراگیر انتظار می رود تمرکز خود را بر روی دروس یا تکالیفی که معمولا خسته کننده، تکراری، دشوار یا حتی بی اهمیت هستند حفظ نمایند. در این میانه چالش های مربوط به انجام تکالیف در خارج از کلاس درس نیز می توانند حتی بغرنج تر باشند. با وجود چنین موانعی، توانایی فراگیران در اثرگذاری فعالانه بر انگیزش در راستای افزایش تلاش و پشتکار جهت انجام تکالیف درسی خود، یکی از مهم ترین مولفه های یادگیری خودتنظیمی و موفقیت آنها قلمداد می شود. در این مرور نقلی به بررسی نتایج تنظیم انگیزش در مطالعات حوزه آموزش علوم پزشکی می پردازیم.

یکی از مهم ترین روش های آموزش و یادگیری استفاده از بازخورد و بازاندیشی است. آموزش در محیط کار بر اساس تجربه اتفاق می افتد و اگر بر این تجربه بازاندیشی نشود، یادگیری کامل و صحیحی که منجر به ارتقای عملکر شود نیز به ندرت اتفاق می افتد. اگرچه مطالعات نشان داده است که استفاده از بازخورد در آموزش پزشکی در حال گسترش است و توصیه نیز می شود که از این روش آموزش در محیط های بالینی باید استفاده شود، اما از نگاه دانشجو و اینکه پس از ارایه بازخورد چه اتفاقی برای دانشجویان یا دستیاران می افتد کمتر مورد توجه قرار گرفته است. هدف مقاله حاضر ارایه نتایج یک مرور نقلی در مورد روند مطالعات انجام شده در خصوص بازخورد و نحوه واکنش دانشجویان به آن است.

در دانشگاه علوم پزشکی تهران، آموزش زبان انگلیسی در رشته پزشکی عمومی در قالب واحدهای محدود عمومی و تخصصی صورت می گیرد که در طول مقطع علوم پایه ارایه می شود. بنابراین دانشجویان بعد از مقطع علوم پایه، درس یا واحدی تحت عنوان زبان انگلیسی ندارند، و ارتباط آموزشی آکادمیک آن ها با زبان انگلیسی قطع خواهد شد، و نیازهای احتمالی زبان انگلیسی آنها بی پاسخ باقی خواهد ماند. حال مطالعه حاضر با هدف شناسایی نیازهای آموزشی مهارت زبان انگلیسی دانشجویان پزشکی عمومی در طول تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. در این مطالعه 30 نفر (شامل استادان دروس زبان انگلیسی عمومی و تخصصی در رشته پزشکی، اساتید محتوا در این رشته، دانشجویان، و نیز دانش آموختگان رشته) شرکت کردند. داده های این مطالعه از طریق گروه متمرکز و مصاحبه های نیمه ساختارمند جمع آوری گردید. این داده ها از طریق تجزیه و تحلیل محتوا بررسی شدند و نیازهای آموزشی مهارت زبان انگلیسی دانشجویان رشته پزشکی در مقاطع مختلف (علوم پایه، فیزیوپاتولوژی، کارآموزی، و کارورزی) شناسایی گردید. نتایج بدست آمده از این مطالعه نشان داد که نیازهای آموزشی دانشجویان هر چهار مهارت زبان انگلیسی را در بر می گیرد و نیز محدود به مقطع علوم پایه نیست و قسمتی از این نیازها به مقاطع بعد از علوم پایه مربوط می شود. بر اساس نتایج حاصل و به منظور پاسخ به نیازهای دانشجویان در طول دوره تحصیل، آموزش زبان انگلیسی بصورت ادغام یافته در کوریکولوم آموزشی پیشنهاد می شود.

دانشکده های پزشکی در سراسر دنیا در فرایند اعتباربخشی ملزم به ارایه شواهدی در زمینه فراهم سازی فرصت هایی برای مواجهه مکرر فراگیران با توانمندی های مورد انتظار در برنامه درسی هستند که تحت عنوان تم های طولی در برنامه های درسی درنظر گرفته می شوند، چرا که در تمام طول دوران تحصیل دانشجو می بایست با آن مواجهه شدند و آموزش های لازم را دریافت کنند. در این مقاله گزارش موردی برنامه ریزی برای پیاده سازی آموزش تم های طولی در برنامه درسی در قالب گام های انتخاب و واردسازی در برنامه درسی، تدوین برنامه های درسی و سیلابوس های تم طولی، توانمندسازی اعضای هیات علمی با هدف آموزش مستقیم و ادغام یافته و ارزیابی تم های طولی در هر یک از فازهای برنامه درسی و در نهایت نحوه آموزش تم های طولی به دانشجویان انجام شد. هفت تم طولی مشتمل بر مهارت های بالینی، مهارت های برقراری ارتباط، مراقبت از بیمار، پیشگیری و ارتقاء سلامت، رشد فردی، تعهد حرفه ای، مهارت های استدلال بالینی و حل مساله و نظام سلامت و نقش پزشک در آن طراحی و برنامه ریزی شد.