نشریه پژوهش های کشاورزی و محیط زیست پایدار
سال دوم شماره 3 (پاییز 1400)

محصولات عملگرا به مواد غذایی کامل و غنی شده ،تقویت یافته ،بهبود یافته می گویند که ممکن است خطر ابتلا به بیماری های مزمن را کاهش دهد و مزیت سلامتی و فیزیولوژیکی فراهم می آورند . این تعریف از محصولات عملگرا مورد قبول ترین تعریف از آن است .که خصوصیاتی نظیر : تاثیر بر ارتقای سیستم ایمنی ،خاصیت آنتی اکسیدانی ،ضد التهاب بودن و سمیت زدایی را دارا می باشد . تمام محصولات غذایی که با شعارهای سلامت بخش نشانه گذاری شده اند در دسته عملگرا به حساب می آیند . محصولاتی که به صورت بالقوه دارای خواص مفید و کمک کننده باشند ،محصولات عملگرا نامیده می شوند. مبدا محصولات عملگرا ژاپن می باشد که سال 1980 و تا امروز پیشرفت های چشمگیری در این زمینه داشته است . ازانواع محصولات عملگرا می توان به موارد زیر اشاره کرد: فیبر های گیاهی ، لوبیا ، سویا ، اسفناج ، شکلات ، کفیر ، آجیل ، ماهی ، گیاهان سنتی داروئی ، کدو تنبل و... .

یکی از راهکارهای توسعه کشاورزی، ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی با هدف جلوگیری از ضایعات محصولات در جهت امنیت غذایی می باشد .با توجه به اینکه یکی از مشکلاتی که هم اکنون صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در استان کرمان با آن مواجه است، عدم نوآروی در این صنایع و به دنبال آن نداشتن سهم کافی در بازارهای داخلی و بازارهای جهانی است که نتوانسته سهمی در امنیت غذایی برای منطقه داشته باشد. بدین منظور، پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایشی و مطالعات میدانی به شیوه SWOTبه ارائه راهبرد کانونی توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در مناطق روستایی شهرستان بم پرداخته شده است. نتایج نشان داد کهاستراتژی تدافعی(WT) در الویت استراتژی ها در توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی قرار دارد. به دلیل توانمندی ها و ظرفیت ها بالای منطقه، آستانه نوآوری و خلاقیت در بخش صنایع تبدیلی و تکمیلی مناطق روستایی نیازمند بازنگری و ارائه سیاست های مناسب برای رفع محدودیت ها و استفاده از توان های موجود روستایی و کشاورزی است.

امروزه کمبود منابع آب و لزوم افزایش تولیدات کشاورزی از چالش های عمده بشر به شمار می روند. بنابراین تلاش برای افزایش بهره وری آب از اهمیت به سزایی برخوردار است. برای افزایش بهره وری تبخیر-تعرق و مدیریت صحیح آب و کود نیتروژن برآورد صحیح و دقیق مقدار بهره وری تبخیر-تعرق ضروری می باشد. در این پژوهش ارتباط میان بهره وری آب، و مقادیر آب و کود نیتروژن بررسی گردید. این بررسی برای گیاه ذرت در تیمارهای مختلف آب و کود نیتروژن در یک سال آزمایش در سیستم آبیاری بارانی و دو سال در سیستم آبیاری جویچه ای انجام شد. برای کشت ذرت هیبرید دیررس رقم سینگل کراس 704 معادلاتی برای برآورد بهره وری تبخیر-تعرق (WPET) در تولید سالانه ماده خشک و محصول دانه با استفاده از نسبت های بدون بعد تبخیر-تعرق، و کل نیتروژن موجود در خاک نسبت به مقادیر تبخیر-تعرق استاندارد در تیمار بدون تنش آبی، و حداکثر نیتروژن موجود در خاک در تیمار بدون کمبود نیتروژن ارائه شد. از داده های برآورد شده تبخیر-تعرق و مقادیر اندازه گیری شده نیتروژن موجود درخاک در سال 1379 برای واسنجی و در سال های 1382 و 1383 برای اعتبارسنجی استفاده گردید. مقادیر شاخص NRMSE برای اعتبارسنجی معادلات برآورد WPET در تولید ماده خشک برابر 13/0، و در تولید محصول دانه برابر 14/0 می باشند. همچنین مقادیر شاخص d-index محاسبه شده برای این معادلات در تولید ماده خشک برابر 81/0 و در تولید محصول دانه برابر 87/0 می باشند. این مقادیر نشان دهنده دقت خوب معادلات هستند.

محدود بودن منابع (از قبیل آب، خاک قابل کشت و...) تولید پایدار محصولات سالم کشاورزی را تحت تاثیر قرار می دهد. افزایش تقاضای مواد غذایی، به دلیل رشد جمعیت، باعث استفاده بی رویه از نهاده ها (به ویژه سموم و کودهای شیمیایی) شده است. استفاده از کشاورزی دقیق (به ویژه فناوری نرخ متغیر) باعث کاهش مصرف نهاده ها و انرژی و افزایش بهره وری نهاده ها می شود. یکی از راه های افزایش دقت دستگاه های نرخ متغیر، کاهش زمان تاخیر سیستم کنترل آنها می باشد. در این تحقیق با ارتقا سامانه کنترلی یک دستگاه کودکار نرخ متغیر نقشه مبنا، زمان تاخیر سامانه کنترلی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با استفاده از این سامانه مقدار زمان تاخیر هنگام تغییر نرخ کوددهی در حالت افزایشی بطور متوسط 55.76 و در حالت کاهشی 65.83 درصد کاهش یافت.

شترمرغ پرنده ای سنگین، فاقد قدرت پرواز بسیار سودمند و پرورش آن دارای ارزش اقتصادی میباشد. نخاع بخشی از دستگاه عصبی مرکزی رابط واکنشهای محیطی بدن موجود با سیستم عصبی مرکزی آن محسوب میشود.در این مطالعه از نخاع پنج قطعه شترمرغ افریقایی نمونه برداری و با روش معمول تهیه مقاطع بافت شناسی آماده سازی و با رنگ هماتوکسلین ائوزین و پاس رنگ آمیزی شده، استفاده گردید. در ماده خاکستری نخاع نورونها درشتتر و اپیتلیوم اپاندیمش استوانه ای مطبق مشاهده که مختص این پرنده بوده لذا نورونها عامل موثر در عکس العملهای سریع آن میباشد.

دانش بومی با کاربری در توسعه کشاورزی و مرتعداری از موضوعات مطروحه در دانش نوین مردم شناسی است و در مجموعه ی دانش تجربی نوین قرار دارد. دانش بومی با خاستگاه جغرافیایی معین و جامعه ای مشخص، کاربردی محدود می یابد. لذا مرتبه نقش دانش بومی در توسعه در ترازی پایین تر از دانش نوین قرار دارد. توسعه، پیامد استفاده از فن آوری، و فن آوری ها محصول دانش تجربی هستند، در گستره ی جوامع مدرن که خاستگاه پیدایش و تکامل آن است، و پاسخی به نیاز جامعه ی مولد خود می باشند، بهترین بازدهی را دارند. لذا بازدهی حداکثری توسعه و دانش نوین در جامعه بهره برداران مرتعی مدرن حاصل می شود. تحول و پیشرفتگی دو مفهوم مستتر در توسعه هستند و با مفاهیم ثبات و بازگشت در بطن واژه بومی در تقابل می باشند. بدین روی دانش بومی شفاهی بایست به شکل اسناد مکتوب علمی نوین در آید تا بتواند با دانش نوین تلفیق شده و در صحنه ی توسعه نقش ایفا کند. تحول ساختار اجتماعی و زیستگاهی بهره بردار مرتع به میزانی رسیده که با واسطه محصولات دانش نوین به دانش بومی نسل پیشین خود مرتبط می شود.

به منظور بررسی اثر کاربرد کودهای آلی و زیستی بر جوانه زنی و خصوصیات بیوشیمیایی گیاه دارویی همیشه بهار در شرایط تنش خشکی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمار کودی شامل عصاره ورمی کمپوست در سه سطح شامل شاهد (0)، 5 و 10 درصد حجمی و سه سطح خشکی شاهد (صفر)، 4- و 8- بار انجام شد. نتایج نشان داد غلظت 10 درصد حجمی عصاره ورمی کمپوست می تواند میزان درصد جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه چه، کاروتنوئید، فعالیت آنزیم کاتالاز و فنل کل را در شرایط تنش خشکی افزایش دهد.

در این پژوهش اثر منابع تامین نیتروژن (N) در چهار سطح شامل 100 درصد اوره (N1)، نانو کود کلات ازت (N2)، 100 درصد کود بیولوژیک پانارومیکس (N3) و 50 درصد اوره + 50 درصد کود بیولوژیک پانارومیکس (N4) و منابع تامین روی (Zn) در 3 سطح شامل عدم مصرف روی (Z1)، سولفات روی (Z2) و نانو کود کلات روی (Z3) و اثرات متقابل منابع تامین این دو عنصر بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی کاتالاز و پراکسیداز و غلظت روی (Zn) و آهن (Fe) دانه گندم (Triticum aestivum L.) با استفاده از آزمایش اسپلیت پلات (فاکتوریل) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار و 12 تیمار در شهر جلین واقع در 5 کیلومتری شرق شهرستان گرگان در سال زراعی 97-1396 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد میزان فعالیت آنزیم کاتالاز و پراکسیداز و نیز غلظت روی و آهن دانه تحت تاثیر سطوح مختلف منابع تامین نیتروژن، منابع تامین روی و اثر متقابل منابع تامین نیتروژن × روی قرار گرفت . میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی کاتالاز و پراکسیداز در تیمارهای مورد مطالعه شبیه هم بوده و بیشترین میزان فعالیت هر دو آنزیم به ترتیب در تیمار نانوکلات روی در تلفیق با تیمار 100 درصد کود بیولوژیک (Z3N3) و تیمار نانو کلات ازت (Z3N2) مشاهده شد. بیشترین میزان روی دانه مربوط به تیمار Z3N2 بود هم چنین بالاترین غلظت آهن دانه در تیمارهای ترکیبی مربوط به تیمارهای بدون استفاده از روی بود که بنظر می رسد فقدان روی اثر رقابتی جذب آهن را کاهش داده است و منجر به افزایش غلظت آهن بویژه در تیمارهایی شده است که از اوره بعنوان منبع تامین نیتروژن استفاده شده است و نوعی رابطه آنتاگونیستی بین روی و آهن را در این تیمارها به نمایش گذاشت.

به منظور بررسی مقاومت 30 توده علف هرز چچم (Lolium rigidium) مشکوک به مقاومت جمع آوری شده از مزارع گندم شهرستان ارزوییه -کرمان به علفکش های کلودینافوپ پروپارژیل و پینوکسادن آزمایش زیست سنجی گیاه کامل (غربال کردن(انجام شد. این آزمایش طی سالهای 1397 و1398 در گلخانه ی تحقیقاتی در شهرستان ارزوییه اجرا گردید. چهار هفته پس از مصرف علفکش در آزمایش غربال کردن با دز توصیه شده در مرحله 2 تا 3 برگی اندازه گیری درصد وزن تر، وزن خشک، تعداد گیاه زنده مانده و نمره دهی چشمی انجام شد. در پایان آزمایش مقاومت 5 توده SOGH و Megh ،GHader ، SHMO ، VAKIL به علفکش کلودینافوپ پروپارژیل بر اساس روش ادکینز تایید شد اما هیچکدام از این توده ها نسبت به علفکش پینوکسادن مقاومت نشان ندادند. بنا بر نتایج این آزمایش، نخستین مقاومت علف هرز چچم به علفکش کلودینافوپ پروپارژیل در شهرستان ارزوییه- کرمان به ثبت رسید.