نشریه خردنامه صدرا
پیاپی 22 (زمستان 1379)

ارزش شناخت که مشتمل بر ملاک تمییز حقایق از اوهام و شناخت حقیقی از خطائی هست، از شاخه های مهم شناخت شناسی است که پیشینه آن از زمانی است که انسان به کشف خطای پاره ای از اندیشه های خود دست یافت و یا اختلافهای عالمان را مشاهده کرد به همین جهت معرفت شناسان درصدد یافتن ضابطه و معیاری برای توانایی تشخیص حقایق از اوهام برآمدند ولی قبل از پی جویی از معیار شناخت، تعریف صدق و کذب یا شناخت حقیقی و شناخت خطائی ضرورت دارد بنابراین نباید بین معیار صدق (critrion) و تعریف صدق (definition) خلط کرد.

در این مقاله ابتدا، تعریف قوه و تعریف نفس بیان و سپس انواع قوا و جایگاه قوای ادراک باطنی توضیح داده شده است. پس از آن، مهمترین مسئله ای که در بحث قوا باید به آن توجه شود؛ یعنی، مسئله ملاک تعداد قوا، بررسی و معلوم شده است که اختلاف افعال، دلیل بر تعدد قوا نیست، حتی در جایی که دو فعل کاملا ضد یکدیگر باشند. انفکاک دو قوه از یکدیگر هم بگونه ای که یک قوه از بین برود و قوه دیگر باقی بماند، قابل اثبات نیست، هر چند مطلب صحیحی است. اقسامی که برای قوای ادراک باطنی ذکر شده است، عبارتند از: حس مشترک، خیال، متخیله، واهمه و حافظه.