مجله حدیث و اندیشه
پیاپی 2 (پاییز و زمستان 1385)

برخورد آرا از بایسته های پژوهش است که اگر شروط آن فراهم شود، مقدمه ای جهت نیل به حقیقت خواهد بود. یکی از آن شروط، هماهنگی در کاربرد واژه ها و اصطلاحات است. در مباحث قرآنی، نبود هماهنگی در کاربرد اسما و صفات قرآن و شمارگان آنها، سبب ابهامات و کج فهمی ها و اختلافاتی شده است. این مقاله نکاتی را روشن می سازد، از جمله: الف - تبیین معانی اسم و صفت در کاربردها و اصطلاحات مختلف و نیز تبیین ماهیت و لوازم نام ها و صفات. ب - بیان این که نسبت اسما و صفات قرآن طبق معانی مختلف، تساوی یا تباین و یا عموم و خصوص من وجه است...

شرح ملا صالح مازندرانی بر اصول کافی، از جمله شروح الکافی است که به جهت آشنایی نویسنده آن با مباحث فلسفی و حکمی، و در همان حال، تسلط بر مباحث حدیث شناسی، سرشار از بهره های فقه الحدیثی است. گو این که تا کنون، جایگاه آن را آن گونه که در خور چنین شرحی است، نشناخته اند. در این نوشتار، تلاش کرده ایم گونه نگاه و اندیشه شارح را درباره عقل و جستارهای مرتبط با آن، مانند چگونگی افزایش مراتب عقل، نسبت عقل با جهل و موضوع هایی از این دست به نمایش بگذاریم...

رسول خدا (ص) در حدیثی که نزد محدثان شیعه و سنی، به حدیث امان شهرت یافته، اهل بیت خویش را به ستارگان آسمان تشبیه نموده و آثار وجودی اهل بیت را برای امت، همانند آثار وجودی ستارگان برای ساکنان زمین دانسته است. در این مقاله با بررسی نقل های این روایت، به اعتبار آن در میان شیعه و اهل سنت و نیز دلالتش پرداخته شده و تلاش شده تا از این روایت، دلیلی بر وجود مبارک امام دوازدهم (عج) و نیز علم و عصمت امامان (ع) اقامه گردد.

نام محمدبن سنان، در کتب حدیثی فراوان آمده است ولی درباره توثیق یا تضعیف وی، بین علمای رجال، اختلاف وجود دارد. عده ای وی را بنا به اتهاماتی چون غلو، وجاده ای بودن روایاتش، کذاب مشهور شمرده شدن توسط فضل بن شاذان و...، به شدت تضعیف کرده اند و عده ای نیز وی را توثیق کرده اند و از اصحاب سر ائمه به حساب آورده اند. علمای متاخر نیز با بررسی افول علمای رجال درباره وی، گاه قائل به توقف شده اند و گاه به دلیل تضعیف نجاشی و شیخ طوسی. به تضعیف وی حکم داده اند...

اعلام رضایت از کسی و یا درخواست رحمت الهی برای او، به وسیله معصوم (ع) یا یکی از بزرگان رجال و حدیث، نشانه نوعی توجه و اعتماد خاص به آن شخص به شمار آمده است. این که چه شخصیتی بر یک راوی یا چند تن ترحم و ترضی نموده و از چه عبارتی بهره جسته است، بی شک، در نوع نگاه ما به آن راوی یا راویان و رایات آنان، موثر است. این نوشته، در پی آن است تا با بازکاوی موارد عینی ترحم و ترضی در میان نگاشته های رجالی ها، و با بررسی رویکرد صاحبان فن - از دیرباز تا کنون - به نوع و میزان وثاقت، اعتماد یا مدح برداشت شده از این الفاظ برای یک راوی، ضمن ارائه مجموعه ای نسبتا جامع از اقوال و مصادیق، خواننده را در وهله نخست، با الفاظ ترحم و ترضی و دسته بندی های مختلف آن آشنا سازد و سپس با کاوش در مصادیق چگوتگی برداشت از آنها را بر وی عرضه نماید.

در شماره پیشین، از جایگاه علمی شهید صدر (رحمه الله ) و نبوغ خاص وی در مباحث درایه الحدیث و رجال، سخن به میان آمد و سپس به ابزارهای معمول و ابتکاری او در این دو علم، پرداخته شد. سه بحث دیگر نیز به این ترتیب، مطرح گشت؛ مراد پیشینان از اندیشه تعویض در علم رجال؛ ریشه های تاریخی این اندیشه؛ و تطبیقات آن، پیش از آن که به شکل یک نظریه درآید. در این مجال، به اصل نظریه تعویض می پردازیم و سه وجه از وجوه چهارگانه آن را بررسی خواهیم کرد.