فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش های فلسفی - کلامی
سال ششم شماره 4 (پیاپی 24، تابستان 1384)
- تاریخ انتشار: 1384/06/20
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحه 4اعتباریات از مسائل مهم فلسفه جدید اسلامی و نیز علم اصول است. در فلسفه اسلامی سنتی «اعتباریات» به صورت مستقل مورد بحث قرار نگرفته است؛ تا این که علامه طباطبایی در کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» آن را مطرح می کند. در علم اصول هم، صرفا مجموعه مباحثی پراکنده در این زمینه وجود داشته و تحت عنوان واحدی مطرح نشده است و آن مباحث هم عمق کافی ندارد. در سلسله بحث های «فلسفه علم اصول» بحث اعتباریات را به صورت برجسته مورد تحقیق قرار داده ام. یکی از مباحث قابل طرح در این زمینه جریان استدلال منطقی در اعتباریات و عدم آن است. علامه طباطبایی و شاگرد بزرگ او شهید مطهری، بر عدم جریان استدلال منطقی در اعتباریات استدلال می کنند. راقم این سطور گمان می کند که این نظر درست نیست. مقاله حاضر این استدلال را بازگو می کند.
کلیدواژگان: اعتباریات، استدلال منطقی، قیاس -
صفحه 31گرچه دیوید هیوم یک فیلسوف سیاسی مصطلح نیست، برخی دیدگاه های او در تفکر سیاسی اثرگذار بوده است، از آن جمله بینش خاص او درباره فضیلت عدالت. وی با اتکا به رویکرد تجربه گرایانه خویش تلقی نفع انگارانه ای از عدالت عرضه می دارد و برخلاف تصور مرسوم و رایج، عدالت را یک فضیلت و ارزش ذاتی نمی داند و فضیلت بودن آن را به وجود شرایطی خاص مشروط می کند. مقاله حاضر ضمن تبیین تفصیلی دیدگاه های وی درباره عدالت و ارتباط آن با معرفت شناسی و انسان شناسی وی به بررسی و تحلیل انتقادی نظریه عدالت او می پردازد.
کلیدواژگان: تجربه گرایی، نفع انگاری، عدالت، وضع طبیعی، فضیلت صناعی، فضیلت طبیعی، شرایط عدالت، خودخواهی معتدل -
صفحه 54در برخی از کتب فلسفی، قضیه ظاهرا واحدی را یک بار به حمل اولی ذاتی و بار دیگر به حمل شایع صناعی صادق دانسته اند؛ برای مثال «جزئی جزئی است» را یک بار به حمل اولی و بار دیگر، به حمل شایع، صادق دانسته اند؛ یا معدوم مطلق را در جایی به حمل اولی صادق دانسته اند و در جایی به حمل اولی کاذب به شمار آورده اند. این تهافت ظاهری باعث شده است تا در تبیین حمل های اولی ذاتی و شایع صناعی سر در گمی پیش آید. برخی اختلاف مورد بحث را ناشی از تفاوت درعقد الوضع و عقد الحمل قضایا دانسته اند. در این مقاله ضمن بررسی ایراد این راه حل، راه حل جدید دیگری برای برطرف کردن تناقض ظاهری، که مبتنی بر مصداق های خارجی و ذهنی و تمایز بین مفهوم ووجود ذهنی مفهوم است ارائه خواهد شد که تهافت ظاهری را حل خواهد کرد.
کلیدواژگان: حمل اولی ذاتی، حمل شایع صناعی، مفهوم، مصداق ذهنی، مصداق خارجی -
صفحه 74مطابق با قرآن کریم، انجیل کتابی آسمانی است که خداوند بر حضرت عیسی(ع) نازل کرده تا آن را بر مردم ابلاغ کند و آن مشتمل بر هدایت، ذکر و احکام الهی بوده است. اما مسیحیان این مفهوم از انجیل را از اساس منکرند. آنها هرگز نمی گویند که عیسی کتابی به نام انجیل آورده است. آوردن وحی توسط عیسی به گونه ای که حضرت موسی تورات را و حضرت محمد قرآن را آورده اند، در الهیات مسیحی جایگاهی ندارد. آنها حقیقت انجیل را بشارت به رستگاری می دانند که حاصل تجسد خدا در عیسی، تصلیب، و زنده شدن عیسی پس از مرگ است. بنابراین می توان گفت که دو قرائت کاملا متفاوت از مفهوم انجیل نزد مسلمانان و مسیحیان وجود دارد.
نویسنده در این مقاله ضمن تبیین هر دو دیدگاه، با استناد به متون تاریخی و مسیحی، دیدگاه قرآنی در مورد انجیل را تقویت کرده است.
کلیدواژگان: انجیل، اناجیل اربعه، قرآن، مسیحیت، تجسد، تصلیب، بشارت -
صفحه 91نظریه افعال گفتاری(Theory of Speech Acts) نظریه ای فلسفی است که جان لنگشاو استین استاد فلسفه اخلاق دانشگاه آکسفورد در سال 1962 عرضه کرد و پس از او شاگردش جان سرل، فلیسوف ذهن و زبان معاصر در کتابی با عنوان افعال گفتاری آن را بسط و توسعه داد.
هدف این نظریه ارائه تحلیل جامعی از نحوه ارتباط زبان با عالم خارج است و در نهایت، به این پرسش اساسی و مهم در حوزه فلسفه زبان پاسخ می گوید که چگونه می توان از یک سلسله پدیده های طبیعی نه چندان پیچیده ای چون خروج اصوات از دهان یا ایجاد علائم و نشانه ها بر کاغذ به یک سلسله اوصاف معناشناختی عجیب چون معناداری، بی معنایی، صدق، حکایت، حمل، ارتباط با عالم خارج، دست یافت؟
اهمیت این نظریه از آن جهت است که شاید نخستین تلاش جانانه ای است که پس از حمله ویران گر ویتگنشتاین به هر گونه نظریه پردازی در فلسفه، صورت می گیرد و تا حدودی نیز موفق است. فیلسوفان اکنون پس از گذشت چهل سال از طرح این نظریه هنوز به استخراج لوازم و نتایج آن مشغول اند.
کلیدواژگان: افعال گفتاری، افعال مضمون در گفتار، معنا، محتوای قضیه ای، قواعد، واقعیت های نهادی -
صفحه 120Future Contingency and Determinism of Truth in the Future Propositionsارسطو در کتاب باری ارمینیاس بحثی را درباره تعین صدق گزاره های ناظر به آینده مطرح کرده است که از جمله بحث انگیزترین مباحث وی به شمار آمده است. وی با برشمردن توالی فاسد تعین صدق و یا کذب گزاره ای مانند «نبرد دریایی فردا در تنگه ها صورت خواهد گرفت»، نوعی عدم تعین و امکان را - موسوم به امکان استقبالی - در رویدادهای آینده اثبات می کند که رویدادهای مربوط به زمان حال و یا گذشته فاقد آن می باشند. بحث امکان استقبالی به فلسفه اسلامی راه یافت؛ و مورد نفی و اثبات قرار گرفت و در این کشاکش نکات معرفت شناختی، هستی شناختی، منطقی و کلامی در خور توجهی مطرح شد. در این مقاله تلاش شده با گزارش تحلیلی و ارزیابی انتقادی سخنان ارسطو، فارابی، ابن سینا، خواجه نصیر طوسی، صدرالمتالهین، ملاهادی سبزواری و دو تن از فیلسوفان معاصر، اولا با تحولات تاریخی طرح این مساله آشنا شویم و ثانیا نقاط قوت و ضعف دیدگاه های گوناگون در این مساله را بشناسیم و ثالثا از دیدگاه مورد نظر خود دفاع کنیم.
کلیدواژگان: امکان استقبالی، صدق، علم الهی، ضرورت به شرط محمول، تناقض -
صفحه 144قدیسان اخلاقی شایسته ترین افرادی هستند که در فرهنگ های دینی و اخلاقی، به دلیل ویژگی های خاص معرفتی _ تربیتی و افعال برتر و فراتر از حد وظیفه، به عنوان نمونه و اسوه شناخته می شوند.
دو چهره ارزشی و الزام آور اخلاق د رتئوری های اخلاق هنجاری، به انضمام رویکرد دینی و غیر دینی در اخلاق های دینی و سکولار، تفاوت هایی را درتفسیر افعال فراتر از وظیفه و ویژگی های قداست مآبانه ایجاد کرده است. گذشته از این، تنوع در تصویر ارائه شده از هویت قدیسان و ویژگی های آنان، د رآثار برخی نویسندگان غربی، تنزل مقام قدیس و قهرمان اخلاقی، تا حد یک سیاستمدار فاقد هر گونه قداست را به دنبال داشته است.
به رغم تایید قداست و پاکی طینت ورفتارهای صحیح قدیسان نزد نظریه پردازان مختلف، با تردیدهایی نیز در این رابطه مواجهیم.
در مقاله حاضر، پس از تصویر ماهیت قدیس د راخلاق دینی و سکولار، و اشاره به تفاوت های ماهوی قدیسان د راین دو رویکرد، بر دقت در کاربرد واژه قدیس د رفرهنگ های مختلف تاکید شده است. طرح و نقد دیدگاه های مخالف با جایگاه و ارزش های اخلاقی قدیسان، از دیگر مباحثی است که به آن پرداخته شده است.
کلیدواژگان: قدیس اخلاقی، قهرمان اخلاقی، اخلاق دینی و سکولار، اخلاق فضیلت، سودگروی، وظیفه گروی -
صفحه 167مسئله خلافت (جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله) بعد از ارتحال رسول الله مورد اختلاف صحابه قرار گرفت. جمعی از آنان، یعنی اهل سنت، امامت را تابع انتخاب دانسته و آن را امری فقهی می دانند که به خود مسلمانان واگذار شده است و جمعی دیگر، یعنی شیعیان، قائل به نص و انتصاب امامت شده و آن را از مسائل کلامی دانسته اند. مولف در این مقاله سعی کرده با دلایل عقلی و نقلی، کلامی بودن آن را اثبات کند و این بحث را به گونه ای بررسی کند که حافظ وحدت و دور از دامن زدن به اختلافات شیعه و سنی باشد. نگارنده به پیروی از بزرگان امامیه بر آن است که امام باید معصوم و در عقاید و اخلاق حسنه، به ویژه علم و عدالت افضل امت خود باشد و چون تشخیص و احراز قطعی عصمت و افضل بودن از دیگران برای مردم عادی میسر نیست، تعیین امام واجد شرایط منحصر به تعیین خدا و ابلاغ از طرف پیامبر (صلی الله علیه و آله) است. بنابراین، با انتخابات و آرای ملت نمی توان شخصی را به عنوان جانشینی پیامبر(صلی الله علیه و آله) معین کرد. نقش ملت بعد از نصب وی در تحصیل قدرت و اتمام حجت موثراست.
نگارنده برای اثبات این مدعا این مقاله را در 3 فصل و یک خاتمه به پایان می برد و آن چه را در این چکیده ادعا شده با دلایل عقلی و نقلی به اثبات می رساند.کلیدواژگان: علم کلام، شیعیان امامیه اثنی عشری، اهل سنت، امامت در کلام اسلامی، فرقه ناجیه، متکلمان امامیه و آل نوبخت
-
Page 4E`tebāriāt is an outstanding question in modern Islamic philosophy and Ūsūl al-Fiq. It did not use to be discussed as a separate subject in the traditional Islamic philosophy until `Allāmah Tabātabā’ī propounded it in Foundations of Philosophy and Method of Realism. In Ūsūl al-Fiq, there were only scattered discussions, under different topics and without enough depth. Now there are many different questions, some of which have been addressed and discussed in detail in my lectures on philosophy of Ūsūl al-Fiq. One important question in this connection is whether logical reasoning can be given within the domain of E`tebāriāt. Tabātabā’ī and his great student, Mutahhari, argued that logical reasoning can not be given within that domain. Contrary to these philosophers, the writer thinks that such reasoning can be set forth and represents a developed discussion to prove that their views on it are not true.
-
Page 31Although David Hume is not a political philosopher in the normal meaning of the term, some of his viewpoints, including his special attitude on superiority of justice has left an impression on political thought. Based on his empirical approach, Hume presents a utilitarian attitude towards justice, and despite the common conception, he doesn’t consider justice as a natural virtue and intrinsic value; rather, in his opinion, its virtue depends on special circumstance. Explaining Hume’s viewpoint on justice in detail and indicating its relation to his epistemology and anthropology, the present essay deals with the critical examination of his theory on justice.
-
Page 54On the one hand, in some philosophical writings, an apparently single proposition is regarded as true according to both primary essential predication and common technical predication. For example, the proposition “a particular is particular” is considered as true on both the primary predication and the common predication.On the other hand, absolute non-existent is on one occasion regarded as true, but on other occasion as false according to the primary predication.This apparent incoherence has caused a tangle in explaining the above-mentioned predications. Some philosophers consider the difference between subject and predicate as the origin of the contrasts in dispute. Examining the objections of this speculation, the present essay presents a new solution based on distinctions between concept and mental being, and between external extention and mental extention, which completely removes the apparent incoherence.
-
Page 74According to the Holy Koran, the Gospel is a revealed book containing God’s guidance, message, and commandments sent down to the Prophet Jesus (Peace be upon him) to be proclaimed to the people. On the contrary, Christians basically reject this conception and believe that no revealed book was handed down from heaven to Jesus, as was the case in Judaism and Islam concerning the Torah and the Koran; so there is no place for such a view in Christian theology. In the view of the Christians, the truth of the Gospel has been rooted in it's good news of salvation resulted from the Incarnation, the crucifixion, and the Resurrection. Therefore, it can be said that there are two distinct readings of the Gospel in the view of the Christians and the Muslims. Explaining both the views, the present essay fortifies the Koranic perspective by virtue of historical and Christian sources.
-
Page 91Theory of Speech Acts is a philosophical theory presented in 1962 by John Langshaw Austin, a professor of moral philosophy at Oxford University; then it was developed further in Speech Acts Written by his student, John R. Searle, who is a contemporary philosopher of mind and language.The Speech-act Theory aims to represent a comprehensive analysis of the language use and the way of communication, and finally it answers to a main and basic question in philosophy of language: How one can attain a series of semantic features such as meaningfulness, meaninglessness, truth, description, predication, and communication through not so much complex phenomena such as speech sounds or written letters and words.The Theory of Speech Acts can be regarded as significant for two reasons: First, it was probably the initial strong attempt on philosophical speculation, which had destructively been attacked by Wittgenstein. Second, it has been somehow successful. Over forty years after presenting the Speech-act Theory, nowadays philosophers still deal with its requirements and results.
-
Page 120In his peri ermenias, Aristotle has discussed the determinism of truth in the future propositions, which is among the most disputable subjects. Numerating incorrect consequences of determinism of truth or falsity of a proposition like “Marine battle will occur in the straits tomorrow”, he proves a kind of indeterminism and contingency, which is called Future Contingency, concerning future events while past or present events are lacking in it. Philosophical dispute about future contingency has entered into Islamic philosophy meanwhile it has been raised some epistemological, ontological, logical and theological points worthy of attention. Presenting an analytical report and a critical evaluation of the viewpoints of prominent philosophers such as Aristotle, Fārābī, Khāja Nasīr al-Dīn Tūsī, Mūllā Sadrā, and Mūllā Sabzavārī as well as two contemporary philosophers, the present essay attempts to firstly give an outline of the historical development of the subject, secondly numerate strengths and weaknesses of the various viewpoints, and thirdly defend its own viewpoint.
-
Page 144Moral saints are the most worthy people who are regarded as examples and exemplifications in moral and religious cultures, for they are of special noetic-educational characteristics and extra actions beyond the bound of obligation.The two obligatory and value aspects of morality in the theories of normative ethics as well as the distinct approaches in religious and secular ethics have produced different explications of the actions beyond the limits of moral duty and sanctimonious features. Moreover, various pictures of the saint's nature presented in western writer's works have resulted in the reduction of the status of saints to the rank of a politician lacking in holiness. While most theoreticians confirm the holiness of the saints, yet there are some hesitations. Describing the nature of saints in secular and religious ethics on the basis of different approaches, the present essay makes inquiries about the application of "saint" in different cultures and looks to opposite views on the moral status of the saints as well as critical responses to them.
-
Page 167The Caliphate question, that’s, the succession of the Prophet Muhammad (Peace be upon him and his progeny) is disputed, after the departure of the Messenger of Allah, by his Companions. One group, whose supporters became known as Sunnis, considers it as a matter depended on election; in other words, they maintain that it is a legal affair which has entrusted with Muslims. The other one, whose followers became known as Shi`as, emphasizes that Imāmate is a theological case which has depended on designation and appointment. While preserving unity and avoiding aggravating remarks, the present essay seeks to demonstrate the Shi`i viewpoints through rational and traditional proofs.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.