مجله علوم و فنون هسته ای
سال بیست و پنجم شماره 2 (پیاپی 34، تابستان 1384)

در این کار پژوهشی، کادمیوم پرتودیده، طی واکنش هسته ای natCd (p,xn)111In در اسید نیتریک 3 مولار حل و از ستون محتوی 4 گرم مبادله کننده کاتیونی AG50W-X8 عبور داده شد. سپس 111In در دو مرحله ساده، از ناخالصی های مس وکادمیوم جدا شد. در مرحله اول، کادمیوم به وسیله محلول استون-آب- اسید برمیدریک و در مرحله دوم ایندیوم با محلول استون-آب- اسید کلریدریک از ستون خارج می شود. محلول خروجی حاوی ایندیوم تا مرحله خشک حرارت داده شد سپس باقیمانده در اسید کلریدریک 0/01 مولار حل شد. بازدهی روش در محلول 111In برابر 1و95 درصد و غلظت ناخالصی های مس وکادمیوم آن بترتیب معادل 0/1 و 0/3 میلی گرم در لیتر بوده است.

یکی از هدفهای مهم در آشکارسازی عاملهای شیمیایی، ساخت دستگاه هایی است که ضمن برخوردار بودن از سرعت عمل و دقت کافی، قابلیت ساخته شدن در ابعاد و اندازه های کوچک را داشته باشند تا در شرایط عملیاتی مختلف کارآیی آنها حفظ گردد و براحتی قابل حمل باشند. در این مقاله، از این پدیده که «قابلیت یونیزاسیون ویژه ذرات آلفا با کاهش انرژی آنها افزایش می یابد» استفاده گردیده و در مورد کوچک سازی محفظه یونش دستگاه آشکارساز عاملهای شیمیایی IMS، پیشنهاد شده است که یک روکش نازک بر روی چشمه یونیزاسیون Am-241 قرار داده شود تا انرژی ذرات آلفای خروجی از چشمه کاهش یافته و در نتیجه، میزان یونش ویژه آنها افزایش یابد. در اثر این کار، افت یونیزاسیون حاصل از کاستن طول محفظه یونش دستگاه، تا حدود زیادی جبران می شود. اثر ایجاد روکش روی چشمه لختAm-241، بر مقدار یونیزاسیون حاصل از چشمه بصورت تئوری پیش بینی شده است. در مورد دو چشمه دیگر که دارای روکش اولیه بودند، محاسبات با استفاده از توزیع انرژی مربوط صورت گرفته و اثر ایجاد یک روکش از جنس میلار، در میزان یونیزاسیون حاصل از آنها نیز بررسی شده است. در هر دو مورد نتایج نشان می دهند که ایجاد روکش موجب افزایش نسبی مقدار یونیزاسیون در محفظه یونش دستگاه و در نتیجه افزایش توان آن در شناسایی و تفکیک عاملهای شیمیایی گوناگون می شود.

در یک سیستم نوسانگر-تقویت کننده لیزر نیتروژن از نوع TE-TE که طول موثر محیط فعال تقویت کننده 31 سانتی متر و هر دو نوسانگر و تقویت کننده آن با پیش یونش کورونا فعال است، اندازه گیری ضریب بهره (g0) و چگالی انرژی اشباع (Es) در فشارهای مختلف گاز و درجه های خلوص متفاوت انجام گرفته است. جزئیات مرتبط با این اندازه گیری ها جدولبندی، یا به صورت نمودار های تجربی ارائه شده اند. برای بررسی اثر اکسیده شدن سطوح الکترودها بر پارامترهای لیزری، مقادیر اندازه گیری شده در مواردی هم که الکترودهای تقویت کننده کارکرده بوده و تمیز شده اند نیز ارائه شده است. در نهایت، مقادیر اندازه گیری شده g0 همراه با اندازه گیری های پیشین برای تقویت کننده طویل به طول 94 سانتی متر، همچنین مقادیر گزارش شده برای کانال های لیزر به طول های 45 و 50 سانتی متر، مقایسه شده اند. این مقایسه نشان می دهد که g0 از نمودار ویژه ای تبعیت می کند که به طول کانال لیزر بستگی شدید دارد. این اندازه گیری ها بیانگر آن است که طول کانال لیزر در حالی که سهم قابل ملاحظه ای در مقادیر g0 دارد، سهم استفاده از گازها با درجه های خلوص متفاوت، همچنین تمیزکردن الکترودها، حداکثر به % 19/4و% 1/9 در فشار 100 تور محدود می شود.

از آنجایی که در حوزه حفاظت و مرمت اشیای تاریخی پاکسازی نمکهای خورنده از روی سطوح فلزی تاریخی امری مهم به شمار می رود، کاربرد لیزر برای پاکسازی نمکهای خورنده از روی چند قطعه مفرغی و مسی مربوط به دوران باستان مورد بررسی قرار گرفت. هدف از این پژوهش بررسی کارایی لیزر Nd:YAG و CO2 با پالسها و انرژی های مشخص و کاربرد روش های پاکسازی به روش های خشک و بخار بوده است. در این مطالعه روش های شیمیایی و مکانیکی متداول نیز برای بررسی و مقایسه نتایج حاصل به کار گرفته شدند. مقایسه نتایج زدایش نمکها به وسیله لیزر نشان داد که لیزر 2 CO در طول موج «10/6 μm» نتیجه مطلوبی دارد.

کلید گازی سه الکترودی «تریگاترون» در مدار مولد ضربان ولتاژ اغلب لیزرهای گازی فشار بالا مانند لیزر گازکربنیک و ازت بکار می رود. در این مقاله مشخصاتی همچون حداقل ولتاژ شکست و زمان اتصال در یک کلید گازی سه الکترودی با تغییر فشار گاز درون کلید، که گاز ازت بوده است و فاصله بین الکترودها در دو آرایش آتش همقطبش و ناهمقطبش بررسی شده است. نتایج تجربی حاصل در پاره ای از موارد با نتایج کار دیگران تطابق داشته و در مواردی هم جدید بوده اند. این نتایج بطور کلی حاکی از آنند که بهترین وضعیت به لحاظ سرعت اتصال کلید با آرایش آتش «ناهمقطبش» بدست می آید. علاوه بر این با چنین آرایشی، محدوده ولتاژ کار قابل کنترل، یعنی محدوده ای که در آن کلید بدون فرمان آتش عمل نمی کند، بزرگتر از حالت آرایش «همقطبش» است.

با توجه به اینکه هر یک از روش های مورد استفاده در برآورد فرسایش و رسوب دارای محدودیت هایی است، استفاده از سزیوم -137 به عنوان عامل نشاندار کردن در اینگونه مطالعات امروزه در سطح وسیعی رایج شده است.حوضه آبخیز گرگک، از زیر حوضه های کارون شمالی در استان چهارمحال بختیاری، به علت کثرت فعالیت های انسانی در معرض فرسایش خاک قرار گرفته است. در این حوضه از سزیوم-137 برای تعیین میزان فرسایش خاک در عارضه های سطحی مختلف یک زمین نما استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد که بیشترین مقدار فرسایش در بالای شیب، یعنی عارضه سطحی شانه شیب صورت گرفته است. مقدار فرسایش در آن حدود 200 تن در هکتار در سال برآورد گردید. پس از آن در شیب میانی زمین نما، عارضه سطحی «پشت شیب» دارای مقدار فرسایش کمتری بوده است مقدار فرسایش در آن 24/8 تن در هکتار در سال محاسبه شد. عارضه سطحی پای شیب هیچگونه فرسایشی حداقل در چهل سال گذشته نداشته است.

کانی سازی اورانیوم در منطقه خشومی واقع در ایران مرکزی با میزان پرتوزایی 300 الی 15000cps و مقدار 14 الی 4000ppm آشکار شد. واحدهای سنگی منطقه شامل: میکاشیت، گنیس، گرانیت آناتکسی و میگماتیت است که با رشته ای از رگه های پگماتیتی- آپلیتی (کوارتز-فلدسپات) متاثر شده اند. از واحدهای دیگر مشاهده شده در منطقه می توان به دایکهایی با ترکیب اسیدی- بازی، واحدهای گرانودیوریتی، دولومیتی و مرمر اشاره نمود. دگرسانی هایی که واحدهای سنگی منطقه را در جریان کانی سازی تحت تاثیر قرار داده اند عبارتند از: آلبیت زایی، کربنات زایی، فلدسپات زایی، ارژیلیت زایی، پروپیلیت زایی، سیلیس زایی و هماتیت زایی. کانی سازی اصلی U در طی فاز گرمابی و همراه با سایر عناصر Cu، Ni، Mo و Au در منطقه رخداده است. کانی های اولیه اورانیوم شامل پیچ بلند، اورانینیت، کوفینیت است و کانی های ثانویه اورانیوم شامل اورانوفان و بولتودیت است. کانی سازی عناصر REE در طی مرحله پگماتیتی و توسط فاز پتاسیک صورت گرفته است.

کاربرد روز افزون روش براکی تراپی در مراکز پرتودرمانی، لزوم ایجاد سیستم سنجه بندی چشمه های رادیواکتیو مورد استفاده را ایجاب می کند. بر این اساس، قدرت یک چشمه 137Cs با مشخصات متداول در سیستم های براکی تراپی، در آزمایشگاه دزیمتری استاندارد ثانویه با روش اندازه گیری در هوای آزاد و برحسب گرمای هوا با دقت 2% اندازه گیری و دو نوع مختلف اتاقک یونش، ویژه اندازه گیری چشمه های براکی تراپی به کمک آن سنجه بندی شده اند. دقت اندازه گیری چشمه های 137Cs مشابه مورد استفاده در براکی تراپی با استفاده از اتاقک های سنجه بندی شده حداکثر تا 4% برآورد شده است.