مجله علوم و فنون هسته ای
سال بیست و سوم شماره 3 (پیاپی 29، پاییز 1382)

فناوری جدیدی در حال حاضر برای جلوگیری از انسداد مجدد رگهای کرونر قلب به نام براکی تراپی درون - رگی به وجود آمده که در درمانگاه ها به صورت آزمایشی تحت بررسی است. در این مورد، روش های پرتودهی متعدد و رادیوایزوتوپ های مختلف، به منظور دستیابی به یک دستگاه خوب قابل استفاده، روی نمونه های مختلف حیوانی آزمایش شده است. یکی از روش های امکان پذیر برای براکی تراپی درون- رگی، استفاده از سیستم کاتیتر است. چشمه پرتوزای ساخته شده در این کار پژوهشی، فسفر-32 به قطر 0/5mm و به طول27mm است که داخل یک لوله پلاستیکی قرار داده می شود، سپس این لوله درون مجرای سیمی از جنس نیکل- تیتان با ساختاری ویژه، به قطر 0/65mm و به طول 2/5m قرار می گیرد. در این حالت، چشمه پرتوزا در حکم یک چشمه بسته است که انعطاف پذیری بسیار زیادی در نوک سیم هدایت داشته و می توان آنرا به راحتی وارد رگهای کرونر کرد. در این طرح تحقیقاتی، مراحل کنترل کیفی چشمه های طراحی و ساخته شده، بر اساس طبقه بندی استاندارد کنترل کیفی چشمه های رادیوآکتیو صورت گرفته است.

تولید باریکه های مرجع پرتوهای یونساز با انرژی و دز مشخص، در آزمایشگاه های دزیمتری استاندارد از اهمیت کاربردی زیادی برخوردار است. استانداردهای معینی در زمینه معرفی و نحوه تولید این پرتوها، توسط سازمان های بین المللی ذیربط، از جمله ISO و IAEA تدوین و منتشر شده اند. در این مقاله چگونگی تولید و تعیین مشخصات بخشی از باریکه های پرتو ایکس مرجع در سطح پرتودرمانی و حفاظت در برابر پرتوها را با استفاده از یک دستگاه مولد ایکس نوع PhilipsRT250 و براساس استانداردهای بین المللی موجود شرح داده و سعی کرده ایم تا پرتوهای ایکس حاصل در حد امکان نزدیک به پرتوهای ایکس مرجع و استاندارد باشند.

سیستم نوسانگر- تقویت کننده لیزر مولکولی نیتروژن متشکل از نوسانگری با پیش یونش کورونا با قابلیت کار در فشار متوسط تا یک اتمسفر و تقویت کننده ای باکانال تخلیه بلند و قابلیت کار با گاز نیتروژن در فشار پایین، ساخته شده و مورد مطالعه قرار گرفته است. پس از طراحی خاص گاف جرقه با امپدانس پایین، شرایط عمل لیزر در آهنگ تکرار 150 هرتز فراهم شد. در این شرایط، توان متوسط سیستم 30mW است که با قله (پیک) توان 400kW، در 5 نانوثانیه FWHM پهنای تپ مرتبط است. نتایج آزمایش نشان می دهند که در لیزر “بلند کانال”، کیفیت نور بهبود می یابد، لیکن به علت وجود پدیده خودجذبی، “بهره سیگنال کوچک” و “چگالی انرژی اشباع” کاهش می یابد. این تکنیک را می توان برای جفت سازی و همزمان سازی لیزرهای “خود- پایان یابنده” که در آنها استفاده از تشدیدگرهای نوری ناممکن است بکار برد.

در این کار پژوهشی، روشی ساده برای سنتز سولفو بنزیل سیلیکا عرضه شده است. در این روش، نخست سیلیکاژل در دمای 400 درجه سانتی گراد آب زدایی می شود، سپس با بنزیل منیزیوم کلراید برهمکنش می کند تا بنزیل سیلیکا بدست آید. سرانجام، بنزیل سیلیکا با کلروسولفونیک اسید وارد برهمکنش می شود تا سولفو بنزیل سیلیکا تهیه شود. کاربرد سولفو بنزیل سیلیکای تهیه شده به عنوان کاتالیزور اسیدی ناهمگن در سنتز و هیدرولیز اتیل استات مورد بررسی قرار گرفته است.

روش فروشویی ستونی یکی از روش های آزمایشگاهی آزمون مایع شوینده به منظور بررسی ویژگی های کانه اورانیوم است که با توجه به درصد بازده فراوری و مشکلات فرایندی، معمولا به موازات روش سنگ شویی متداول انجام می گیرد، تا این که انتخاب روش و فناوری مناسب در طراحی عملیات گسترده تر، آسان گردد. در این کار پژوهشی، نخست کلرید اضافی موجود در نمونه های کانی مورد آزمایش با آب دریا شسته شد، سپس عملیات سنگ شویی اسیدی با آب دریا و اسید سولفوریک به روش فروشویی ستونی انجام گرفت. نتایج این کار آزمایشگاهی نشان داد که حداکثر، 85 درصد اورانیوم از نمونه کانسنگ نابهنجاری 1 فراوری می شود. در این حالت، زیادی اسید بکار رفته، بر اورانیوم باقی مانده بی اثر بوده و به صورت آزاد در مایع شوینده باقی می ماند. بازده استخراج اورانیوم در نابهنجاری 6 به 75 درصد و در نابهنجاری 8 پس از 30 دوره سنگ شویی به 81 درصد رسید؛ اما حداکثر بازیافت، تنها ارزش تحقیقاتی داشته و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست. مقایسه نتایج حاصل از این بررسی ها نشان می دهند که وجود میزان کلرید در سنگ معدن اورانیوم، در بازده استخراج این عنصر موثر است. یافته های این پژوهش، قابلیت های ویژه آب دریا را در فراوری اورانیوم از گنبدهای نمکی، به جای استفاده از آب شیرین، به سبب کاهش دوره عملیات، مصرف اسید کمتر و حذف هزینه سنگین عملیات سنگ شویی، در پاسخ گویی به وسایل فنی مورد نیاز در روش فروشویی تپه ای ارزشمند و اقتصادی نشان می دهند. این کار تحقیقی نخستین مرحله پژوهش درباره روش استخراج و تغلیظ اورانیوم از سنگ معدن و محلولهای کلردار است. یافته های تجربی در این زمینه را می توان الگویی برای بررسی شرایط فروشویی تپه ای اورانیوم از گنبدهای نمکی- گچین بندرعباس بکار برد.

گوشت قرمز معمولا آلوده به میکروبهای زمینه ای فراوان از منابع مختلف است. برای پیشگیری از شیوع بیماری های حاصل از بیماری زاهای آلاینده گوشت و جلوگیری از فساد میکروبی این ماده غذایی که خسارت های جبران ناپذیری به بهداشت و اقتصاد جامعه وارد می کند، کاستن بار میکروبی تا زیر حد مجاز استاندارد به منظور افزایش مدت نگهداری و از بین بردن بیماری زاهای میکروبی دارای اهمیت بسیار است. در این کار پژوهشی از روش پرتودهی گاما برای کاستن بار میکروبی استفاده شده است، که طی آزمایشهای متعدد و رسم منحنی های “دز- پایندگی” در مورد انواع آلودگی های متفاوت، دز مطلوب برای کاستن آنها به ویژه از بین بردن آلودگی سالمونلا حدود 3 کیلوگری بدست آمد. با این دز می توان گوشت پرتودهی شده را به مدت 2 هفته بدون بروز هیچ گونه تغییرات ناشی از فساد یا رنگ و بو در دمای 4°C نگهداری کرد. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل بیوشیمیایی و تعیین میزان اسیدهای آمینه ضروری، نمونه های پرتودهی شده و شاهد مقایسه شدند؛ در این مورد تفاوت بارزی بین نمونه ها دیده نشد.

اورانیوم در اثر نفوذ مواد ته نشین شده در طبیعت، پسمانهای حاصل از حفاری، انتشار از طریق صنایع هسته ای، احتراق زغال سنگ و سوختهای دیگر و مصرف کودهای فسفاته حاوی اورانیوم به محیط زیست وارد می شود. به همین ترتیب هم در آب آشامیدنی نفوذ می کند. برای تعیین غلظت اورانیوم در آبهای آشامیدنی شیراز، در این تحقیق روش لیزر فلوریمتری با پایین ترین حد آشکارسازی 0/05 μg/l بکار رفته و از لیزر فلوریمتر نوع Scintrex مدل UA-3 استفاده شده است. تعداد 16 نمونه آب آشامیدنی از نواحی مختلف شیراز گردآوری شده و مورد اندازه گیری قرار گرفته است. میانگین نتایج بدست آمده از اندازه گیری غلظت کلی اورانیوم آبهای آشامیدنی شیراز برابر با 2/765 μg/l است. میانگین دزهای موثر سالیانه دریافتی بزرگسالان، کودکان و نوزادان ناشی از پرتوزایی 238U در آبهای آشامیدنی در محدوده مجاز پرتوگیری برآورد شده است.

در این بررسی، به پدیده فتوشیمیایی تولید ازن سطحی و اندازه گیری به روش آکتینومتری و پیرانومتری به منظور مشاهده کاهش شدت تابش خورشیدی و واکنش های ثانویه پرداخته شده است. این بررسی در مورد فرایندهای فتوشیمیایی مرتبط با NOx است که در شرایط تراکم ترافیک و افزایش دما همزمان با وارونگی سطحی مشاهده شده است. افزایش قابل ملاحظه ازن سطحی (O3) از نظر شیمیایی طی دهه اخیر در تهران مرکزی دلیل بر افزایش آلودگی شدید هوا در روزهای معینی از سال است، که تغییراتی در ردیف 24 - 45 ppb طی سالهای1371- 1369، همچنین 45 - 65 ppb در سالهای 1379- 1378، نیز نشان داده شده است. افزایش غلظت ازن سطحی (O3) به مفهوم افزایش آلودگی هوا بطور شدید و بروز خسارات بیولوژیکی بر روی توده‎های گیاهی، حیوانی و انسانی است.