نشریه توسعه سازمانی پلیس
سال چهارم شماره 5 (پیاپی 14، آذر و دی 1386)

در مقاله حاضر، علل و چگونگی کنترل بحران صندوق های قرض الحسنه اصفهان در سال 1383 مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. به این منظور با مطالعه مبانی تئوریک موضوع مورد پژوهش و همچنین مصاحبه با صاحب نظران، ابعاد مهم و کلیدی بحران صندوق ها و نحوه مدیریت آن استخراج و الگوی مفهومی تحقیق تهیه و تدوین شد. پرسشنامه طراحی شده پس از بررسی اعتبار محتوا در بین 400 نفر از سپرده گذاران و 30 نفر از مسئولان دستگاه های نظارتی و کنترلی و فعالان در مدیریت بحران اصفهان، اجرا و در نهایت اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS13 مورد تحلیل قرار گرفت. برای تعیین (همگنی) و پایایی درونی پرسشنامه از ضریب آلفای کرانباخ استفاده گردید. نتایج به دست آمده برای عوامل مورد بررسی نشان داد که همه ضرایب آلفا مطلوب و رضایت بخش هستند به نحوی که حداقل آن در مولفه علل استقبال گسترده مردم از صندوق ها (73/0) و حداکثرآن در مولفه اعتمادسازی (90/0) به دست آمده است.

ایجاد امنیت و جلوگیری از اغتشاش همواره بخش راهبردی سیستم مدیریت بحران را تشکیل می دهد و نقش قابل ملاحظه ای در امنیت ملی و اقتدار هر کشوری ایفا می نماید. در این راستا سازمان های مختلف از جمله نظامی و انتظامی می توانند از فنآوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی بعلت برخوداری از قابلیت های فراوان در مواقع بحران برای مدیریت و کنترل بحران های مختلف استفاده نمایند. سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یکی از پیشرفته ترین این فناوری ها به حساب می آید که در سازمان های نظامی و انتظامی برای کنترل اطلاعات کلیدی مربوط به مدیریت امنیتی- انتظامی و عملیاتی بحران از قبیل شناسایی مناطق و کانون های بحران خیز، مدیریت بر نحوه استقرار و حرکت یگان های تابعه، پیش بینی و پیشگیری از بحران، کمک به سیستم های پشتیبانی از تصمیم گیری های ستادی بحران و... کاربردی اساسی دارد. در تحقیق پیش رو با بهره گیری از مطالعات اسنادی و کتابخانه ایی ابتدا به تبیین سیستم های اطلاعات جغرافیایی، بحران و ماهیت و مفاهیم آن ها پرداخته شده و سپس به بررسی نقش و کاربرد GIS در مدیریت امنیتی- انتظامی بحران در جهت بهینه کردن سیستم راهبردی و هدایت امنیتی و انتظامی بحران ها و نحوه عملکرد مدیریت بحران پرداخته شده است. نتیجه مطالعه انجام شده بیانگر این واقعیت است که ایجاد و تشکیل سیستم های اطلاعات جغرافیایی در نیروهای نظامی و امنیتی بویژه نیروی انتظامی جهت اخذ و مدیریت بهینه اطلاعات، پردازش، بازیابی و بکارگیری آن ها در جهت کنترل و هدایت بحران، ضروری به نظر می رسد.

یکی از دوران بسیار بحران زا در تاریخ صدر اسلام، دوران حکومت امام علی علیه السلام می باشد؛ که 4 سال و 10 ماه بیشتر زمان بر آن نگذشت، 3 نبرد جدی داخلی و شورش ها و عصیان های متعددی روی داد که شرایط آن زمان جامعه اسلامی را بسیار بحرانی ساخته بود. دفع کردن خطرهای امنیتی و انتظامی این شورش ها و موفقیت در اداره کردن آن ها نیازمند یک مدیریت بحران قاطعانه و مدبرانه بود که با قدرت تمام و بدون هیچ مسامحه ای وارد عمل شده و جامعه را از تنش های پدید آمده و عوامل بحران زا پاکسازی نماید و امنیت عمومی و انضباط اجتماعی را در سرزمین های اسلامی ایجاد نماید؛ که این امر در حکومت حضرت علی (ع) تا حدود زیادی محقق شد.این مقاله به بررسی اجمالی سیره عملی امیرالمومنین (ع) در مدیریت کردن بحران های به وجود آمده در دوران حکومت آن حضرت می پردازد که می تواند یک الگو و خط مشی کلی مناسب از سیره علوی برای مسئولان و فرماندهان مرتبط با حوزه مدیریت بحران در کشور قرار گیرد.

بحران های ناشی از سوانح طبیعی، بحران های شهری، اجتماعی، تکنولوژیکی و... کشور ما را تهدید می کنند. با توجه به موقعیت جغرافیایی کشورمان و وقوع بسیار مکرر سوانح طبیعی و همچنین واقع شدن آن بر روی کمربند زلزله و اینکه ایران یکی از حادثه خیزترین نواحی جهان است، همه این مسائل سبب گردیده است که هر ازچند گاهی کشورمان دچار بحران ناشی از وقوع یکی از سوانح طبیعی در سطح ملی گردد؛ که از جمله بحران های اخیر می توان به وقوع زلزله در استان های گیلان و زنجان و شهرستان بم اشاره نمود؛ که علاوه بر تلفات جانی، خسارت زیاد مالی را به دنبال داشته است، و در تعاقب آن تنگناهای غامض و عدیده ای برای مردم آسیب دیده و ارگان های دولتی و غیردولتی به وجود آورده است؛ که از جمله این مشکلات می توان به پیامدهای امنیتی و انتظامی ناشی از این بحران ها اشاره نمود که در جای خود در خور تامل است.نظر به اینکه ماموریت و وظیفه برقراری نظم و امنیت کشور در سطح عام بر عهده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران می باشد، لذا نیروی انتظامی نیازمند برنامه ریزی منسجمی برای برقراری نظم و امنیت به خصوص در شرایط بحرانی است.حال برای اینکه ناجا بتواند در چارچوب وظایف محوله اش در تمامی بحران ها، بیش از پیش ایفای وظیفه نماید، ضرورت بررسی عملکرد ناجا در تمامی بحران ها به روش علمی مورد نیاز است تا از نتایج حاصله و بازخورد آن و بررسی چالش های اساسی حوزه مدیریت انتظامی بحران، در بهبود مدیریت بحران های مختلف گام های اساسی تر و موثرتری برای آینده در این نیرو برداشت.