فصلنامه ژنتیک نوین
سال سوم شماره 2 (پیاپی 13، تابستان 1387)

از زمان شناخت ویروس HIV-I(نقص ایمنی انسانی)، ارتباط بین آسیب های عصبی بخصوص دمانس و علائم نقص ایمنی حاد در سطح جهانی توسط مطالعات مختلف مشخص شده است. تقریبا" شصت در صد از افراد آلوده به HIV-I، آسیب های عصبی را نشان می دهند و تغییرات نوروپاتولوژی در نود در صد از موارد آتوپسی تایید شده است. تقریبا" سی در صد از اشخاص درمان نشده آلوده به HIV-I دچار دمانس می شوند. هنوز مکانیسم این تغییرات کاملا شناخته نشده است. شواهد منتج از آزمایش های درون و برون بدن موجود زنده، آپوپتوسیس عصبی را علت اصلی دمانس وابسته به HIV می داند که بدون آلودگی مستقیم سلولهای عصبی رخ می دهد. مسیر اصلی آپوپتوسیس سلولهای عصبی غیر مستقیم از طریق رها شدن سموم عصبی توسط سلولهای فعال شده در سیستم عصبی مرکزی نظیر میکروگلیا رخ می دهد که باعث مرگ تهییجی وتنش اکسیداتیو می شوند. بعلاوه پروین های ویروسی در بیماری زایی دمانس وابسته به HIV می توانند بطور مستقیم نقش داشته باشند. این مقاله مروری، ساز و کارهای مولکولی ایجاد دمانس وابسته به HIV و راهکارهای درمانی ممکن را مطرح می کند.

هدف اولیه این تحقیق، امکان سنجی القای ناپایداری کروموزومی در کشت کالوس سیب زمینی بوده است. کالوس حاصل از برگ در محیط هایی با دماهای مختلف رشد کردند و وجود یا عدم وجود ریزماهواره های اختصاصی گروه های ژنومی در گیاهچه های حاصل از کشت کالوس بررسی شد. مشاهده شد که در سه گیاهچه باززایی شده از کالوس، قطعات DNA حاصل از SSR-PCR بزرگتر از حد مورد انتظار برای ریزماهواره هاست. در بررسی مجدد این نمونه ها، از یکی از آغازگرهای رفت یا برگشت ریزماهواره همراه با آغازگرهای رتروترانسپوزون Tst1 استفاده شد و در دو مورد، قطعه ای در حدود bp100 یا بزرگتر بین دوآغازگر یافت شد. به نظر می رسد این پدیده به دلیل قرار گرفتن یک توالی ترانسپوزون در بین دو آغازگر رفت و برگشت ریزماهواره روی داده باشد. عوامل مؤثر بر این پدیده و منابع احتمالی خطاهای آزمایشی مورد بحث قرار گرفت.

به منظور تعیین پایه مادری مناسب از نظر عملکرد و مقاومت به بیماری گراسری، دو لاین خالص جدید کرم ابریشم با منشا ژاپنی 103.M.1.1 و M.1.1.103 به عنوان پایه مادری با سه لاین تجاری 31، 103 و 107 و دو لاین با منشا چینی Koming و 110.104 نیز به عنوان پایه مادری با سه لاین تجاری 32، 104 و 110 تلاقی داده شدند. هر یک از دوازده ترکیب ژنتیکی حاصل در بیست تکرار هر کدام حاوی 250 لارو در محیط آلوده به بیماری گراسری پرورش یافتند. آمیخته های حاصل از لاین های 103.M.1.1 و Koming از نظر صفات وزن پیله، تعداد لارو زنده و درصد ماندگاری شفیره به طور معنی داری در سطح بالاتری قرار داشتند (05/0>P)؛ به طوری که بالاترین میانگین صفت وزن پیله در پایه های چینی و ژاپنی متعلق به پایه های ژاپنی 103.M.1.1 (335/1 گرم) و چینی Koming (367/1 گرم) بود (05/0>P). بیشترین میانگین صفت تعداد لارو در پایه های چینی و ژاپنی هم به پایه های ژاپنی 103.M.1.1 (6/221 لارو) و چینی Koming (7/205 لارو) تعلق داشت (05/0>P). در مقایسه بین دوازده هیبرید با هم مشخص شد که هیبرید چینی Koming×104، به طور معنی داری بالاترین وزن پیله را در بین تمام دوازده هیبرید مورد مطالعه دارا است(05/0P). هچنین همین هیبرید Koming×104 به همراه هیبرید چینی Koming×32 و چهار هیبریدهای ژاپنی 103.M.1.1×31، 103.M.1.×103، 103.M.1.1×107 و M.1.1.103×107 بیشترین تعداد لارو زنده را داشتند(05/0P). بالاخره این که هیبریدهای Koming×32، Koming×104 و 103.M.1.1×107 دارای بالاترین درصد ماندگاری شفیره بودند(05/0P). با توجه به نتایج به دست آمده پیشنهاد می گردد لاین پایه مادری Koming برای آمیزش با لاین پایه پدری 104 و لاین پایه مادری 103.M.1.1 برای آمیزش با لاین پایه پدری 107 به منظور تولید هیبریدهای مقاوم به بیماری گراسری و دارای خصوصیات عملکردی مطلوب مورد استفاده قرار گیرند.

ارتباط بین صفات زراعی و نشانگرهای ملکولی با استفاده از 6 صفت زراعی و 74 نشانگر ملکولی حاصل از 10 جفت آغازگر SSAP روی 87 ژنوتیپ بومی و 21 رقم زراعی گندم دوروم مطالعه شد. PIC بین18/. (Tagermina\M+ACA) تا 41/. ((Thv19\M+ACA وMI بین 55/. (Tagermina \M+ACA) تا 7/3 ((Thv19\M+ACA متغیر بود. با استفاده از روش رگرسیون چندگانه (گام به گام) ارتباط بین هر کدام از 6 صفت زراعی و 74 نشانگر چند شکل مورد بررسی قرار گرفت که در نهایت 32 نشانگر SSAP رابطه معنی داری با حد اقل یکی از 6 صفت زراعی داشتند که می توان از آنها در اصلاح وابسته به نشانگر بهره گرفت.

بیماری سوختگی غلاف برنج ناشی ازRhizoctonia solani AG 1-IA، یکی از مهمترین بیماری های قارچی برنج در شالیزارهای شمال کشور می باشد. با توجه به اهمیت بیماری و عدم وجود اطلاعات جامع و کامل از ساختار ژنتیکی جمعیت های این قارچ، تعیین نشانگر مناسب در بررسی تنوع ژنتیکی آن، ضروری به نظر می رسد. در این پژوهش دندروگرام حاصل از تجزیه و تحلیل خوشه ایداده های RAPD، ISSR و ERIC، جدایه ها را در دو گروه کاملا مجزای ژنتیکی قرار داد که نتایج حاصل از تجزیه به مؤلفه اصلی نیز مؤید این مطلب بود. بعلاوه همبستگی مثبت و معنی داری میان ماتریس های تشابه حاصل از داده های RAPD، ISSR و ERIC با یکدیگر و بطور مجزا مشاهده شد. نیکویی برازش خوشه بندی نیز در سطح بسیار خوبی قرار گرفت، به منظور تعیین کارایی نشانگرها، محتوای اطلاعاتی چندشکلی آنها (PIC) شاخص نشانگری (MI) و نسبت چندگانه مؤثر(EMR) محاسبه شد. شاخص های مورد بررسی در نشانگر ERIC بعلت استفاده از آغازگرهای بلندتر و دمای اتصال بیشتر، نسبت به دو نشانگرISSR و RAPD در سطح بالاتری قرار گرفتند. یافته های این مطالعه نشان می دهد که با وجود خصوصیات مشترکی نظیر غالبیت، سادگی و سرعت عمل بالا در هر سه نشانگر RAPD، ISSR و ERIC و همچنین قدرت تفکیک جدایه ها به دو گروه کاملا مجزای ژنتیکی (کند رشد و تند رشد)، نشانگر ERIC قدرت بیشتری در آشکارسازی تنوع ژنتیکی جدایه ها دارد.

به منظور شناسایی و کاهش اثر متقابل ژنوتیپ × محیط (GE) و گزینش دقیق تر، عملکرد و پایداری ژنوتیپ ها را باید به طور همزمان مورد نظر قرار داد. یکی از روش های کاربردی گزینش همزمان برای عملکرد و پایداری، آماره عملکرد-پایداری (YSi) می باشد. در این پژوهش نتایج حاصل از گزینش هیبرید ها بر اساس YSi با نتایج حاصل از گزینش ارقام بر اساس آماره های مختلف پایداری مورد مقایسه قرار گرفت. شش هیبرید داخلی حاصل از تلاقی های جدید با دو هیبرید شاهد SC 704 (دیررس) و SC 647 (متوسط رس) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار و 5 منطقه در سال 1385 مورد ارزیابی قرار گرفتند. با استفاده از آماره YSi، سه هیبرید انتخاب شدند. با توجه به LSD محاسبه شده (978/3 = LSD%5) تفاوت معنی داری بین معیارهای مختلف گزینش شامل گزینش بر اساس عملکرد، گزینش بر اساس عملکرد به علاوه واریانس محیطی(S2i) یا ضریب تغییرات محیطی(CVi)، گزینش بر اساس عملکرد به علاوه ضریب رگرسیون(bi) وانحراف از خط رگرسیون(S2di) یا ضریب تبیین(R2i) و گزینش بر اساس آماره عملکرد-پایداری (YSi)وجود نداشت. بنابراین می توان چنین نتیجه گرفت که با استفاده از روش گزینش همزمان برای عملکرد و پایداری (با تاکید بیشتر بر جزء پایداری) عمل گزینش را با اطمینان بیشتری می توان انجام داد.

اکثر مصدومین شیمیائی جنگ تحمیلی به بیماری ریوی برونشیولیت مبتلا هستند. با استفاده از تکنیک ELISA مشخص شده است که مقدار پروتئین فاکتور رشد تغییر دهنده ((TGF-β1 در مایع برونشیولی آلوئولی (Bronchoalveolar Lavage، BAL) افراد مصدوم افزایش یافته است. TGF-β دارای وظایف مختلفی می باشد که القای بیان ژنهای مهار کننده های بافتی ماتریکس متالوپروتئینازها (TIMPs) یکی از اعمال این فاکتور می باشد که به نوبه خود منجر به تجمع ماتریکس خارج سلولی می شود. TIMP1 یکی از اعضای مهم خانواده مهار کننده های بافتی متالوپروتئینازها است که در هموستاز ماتریکس خارج سلولی نقش مهمی بازی می کند. در این طرح نیز به منظور بررسی اثر افزایش TGF- β1 بر روی TIMP1، بیان این ژن در نمونه های ریه افراد مصدوم شده با سولفور موستارد و افرادکنترل مقایسه شد. با روش برونکوسکوپی و استفاده از پنس های مخصوص 14 نمونه ریوی از گروه سالم و 21 نمونه از افراد مصدوم جمع آوری شده و بعد از استخراج RNA، cDNA تک رشته ای ساخته شد. با استفاده از تکنیک RT-PCR semi-quantitativeمیزان بیان TIMP1 دراین نمونه ها بررسی گردید. بیان ژن GAPDH به عنوان کنترل داخلی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیان ژن TIMP1 به طور معنی داری در گروه مصدومین دچار افزایش می شود. نتایج ما پیشنهاد می کند که TIMP1در فرایند باز آرائی مجاری هوائی و بهبود بیماری مزمن ریه مصدومین دخیل بوده و افزایش بیان این ژن احتمالا سبب کاهش تجزیه ماتریکس خارج سلولی در سلولهای مجاری هوائی مصدومین می شود.