نشریه مطالعات جامعه شناختی
پیاپی 24 (زمستان 1383)

در این مقاله نخست مفاهیم شکاف گسست انقطاع وتفاوت نسلی تعریف شده و از این میان مفهوم شکاف نسلی به عنوان رایج ترین مفهوم و مسئله اجتماعی تعیین شده است سپس به نقل از بنگستون سه دیدگاه عمده درباره شکاف و گسست نسلی توضیح داده است 1) دیدگاهی که از وجود شکاف بزرگ حمایت می کند 2) دیدگاهی که در نقطه مقابل شکاف بزرگ را توهم دانسته و آن را ناشی از فریب افکار عمومی از سوی رسانه های عمومی می داند3) دیدگاه سوم دیدگاهی است بین دو دیدگاه پیشین و اعتقاد به وجود گسست و تفاوت انتخابی میان نسل ها دارد در بررسی شکاف نسلی در ایران نیز چهار دیدگاه مطرح شده است 1) دیدگاه کسانی که از وجود شکاف نسلی در ایران دفاع می کنند 2) دیدگاه کسانی که به تفاوت نسلی قائل اند و نه شکاف یا گسست نسلی 3) دیدگاه کسانی که مسئله اصلی را گسست فرهنگی می دانند و نه گسست نسلی و 4) دیدگاه افرادی که با بیم و امید به این پدیده نظر دارند و معتقد ند شرایط فعلی پتانسیل گسترش تفاوت نسلی را تا سر حد شکاف نسلی دارد منوط به اینکه مدیریت صحیح نشود به منظور آزمون فرضیه ها داده های دو طرح ملی تحول ارزش ها و نگرش ها در سال های 79 و 82 بررسی شده است بر اساس یافته های این دو طرح می توان گفت در هر سه حوزه ارزش ها دینی سیاسی و اجتماعی در برخی زمینه ها تفاوت آشکار یان جوانان و بزرگسالان مشاهده نمی شود و در برخی زمینه ها نه تنها تفاوت زیادی در میان جوانان و بزرگسالان دیده می شود بلکه این تفاوت در طی زمان بیشتر نیز شده است

زمان ازدواج و تشکیل خانواده چرخه زندگی خانوادگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد ساختارهای کلان اقتصادی و اجتماعی ویژگی های فردی و دسترسی به همسر مناسب موجبات تعجیل یا تاخیر در ازدواج را فراهم می آورند افزایش سن ازدواج در دوره معاصر دگرگون های اقتصادی و اجتماعی و جمعیتی را نیز به همراه داشته است تحقیق حاضر با استفاده از داده های طرح آمارگیری از خصوصیات اجتماعی و اقتصادی خانوار مرکز آمار در سال 1380 علل موثر بر زمان ازدواج مردان و زنان در ایران را مورد بررسی قرار داده است ازدواج های جدیدتر در سنین بالاتری اتفاق افتاده میزان تحصیلات به ویژه در مقاطع بالای تحصیلی با افزایش سن ازدواج همبستگی داشته است شهرنشینی مشارکت زنان در نیروی کار ازدواج های آزادتر برابری بیشتری جنسیتی و نسبت خویشاوندی دورتر زوجین اثر مستقیمی بر سن ازدواج همبستگی داشته است قومیت در افزایش و کاهش سن ازدواج تاثیر داشته است در تحلیل چند متغیره مدت ازدواج میزان تحصیلات محل سکونت نسبت خویشاندوی با همسر و قومیت اثر معنی دار خود را حفظ کرده اند این تاثیرات می تواند با توجه به دگرگونی های اقتصادی و اجتماعی و جمعیتی جامعه در جهت تلاش برای ارتقای موقعیت زنان تحول در نظام های شغلی تغییر سهم افراد آماده ازدواج و جویای کار در جمعیت تحول در میزان دستیابی به همسر مناسب و تغییرات در هنجارها و ارزش های مرتبط با ازداوج و تشکیل خانواده تفسیر شوند

در این مقاله به تحلیل یکی از مباحث مربوط به گفتمان هویت های جمعی خرد و کلان و ارتباط آن با جهانی شدن می پردازیم و با بررسی دیده گاه های کلاسیک جامعه شناسی و گفتمان پست مدرنیسم و نیز نظریه اندیشمندان متاخر به نقایص نظری و روش شناختی کار آنها اشاره می کنیم هدف آن است که بدانیم چگونه در تحلیل این به یک دیدگاه تلفیقی نایل آییم در این بررسی بر خلاف رویکردهای یاد شده بر این باوریم که از یکسو جهانی شدن فرایندی واقعی و غیر قابل اجتناب است وجامعه بشری به سوی برخی الگوهای فرهنگی و سیاسی جهانشمول به مثابه یک هویت عام حرکت می کند و از سوی دیگر در کنار آن هویت های خرد و محلی نیز در حال احیا وبازسازی اند اندیشه اصلی مقاله حاضر تایید این مدعا است

امنیت غذایی پیوسته بعنوان هدف اصلی سیاست های توسعه و دسترسی به مقدار کافی مواد غذائی و سلامت تغذیه ای همواره بعنوان یکی از محورهای اصلی توسعه و زیر ساخت مهم پرورش نسل های آینده کشور در بعد از انقلاب مورد تاکید بوده است این مقاله با بهره گیری از روش اسنادی به بررسی ها رابطه بین سیاست های توسعه کشاورزی و امنیت غذایی بعد از انقلاب می پردازد و در پی آن است تا میزان موفقیتاین سیاست ها را در ایجاد امنیت غذائی در سطح کلان و خرد دریابد این بررسی نشان می دهد که هر چند دولت در چارچوب سیاست های توسعه روستایی و کشاورزی اقدامات قابل توجهی را آغاز کرده و به ویژه این سیاست ها به ویژه در سال های اخیر درافزایش میزان تولید بخش قابل توجهی ازمحصولات اساسی غذائی موثر بوده اند و حتی با اجرای طرح محروی گندم توانسته است به خودکفائی دراین محصول راهبردی در سال جاری1383 برسد ولی در فراهم کردن امکان دسترسی پایدار به امنیت غذایی برای تمام افراد جامعه چندان توفیقی حاصل نشده است به عبارتی درحالی که این سیاست ها تا حد زیادی سبب ارتقای امینت غذایی ملی شده ند ولی بعلت وجود نابردابرهای پایدار در آمد و ثروت در توزیع و فراهم کردن بستر موثر و پایدار آن در سطح خرد خانوار موفق نبوده است

در مقاله حاضر ضمن بیان جایگاه نذر به لحاظ مفهومی ونظری در مردم شناسی دینی به بیان وضعیت آن به عنوان یکی از اعمال و رفتارهای دینی در میان مردم مسلمان ایران پرداخته می شود علاوه بر این شناسائی سهم ونقش آن در تمایز بین زنان و مردان در انجام مراسم دینی ودر نهایت تبیین هویت یابی زنان از طریق انجام آن مورد نظر است برای بیشتر زنان ایرانی به دلیل اعتقاد دینی یا آگاهی از ارزش های اجتماعی معطوف به نذر درمقایسه با مردانی که به این سنت دینی باور دارند ولی به گونه ای متفاوت از زنان عمل میکنند یا زنانی که به ادای نذر بعنوان یک وظیفه دینی یا امر اجتماعی باور نداشته و در نتیجه در مراسم دینی مشارکت عمده و فعالی ندارند موقعیت خاصی فراهم می سازد فرایند نذر موجب و منشاتمایزدهی آنها از دیگران (زنان و مردان بی توجه به نذر) می شود این معنی را می توان با تاکید بر نذرهای زنان و مردان در مراسم دینی نشان داد با وجود اینکه بسیاری از نذورات و وسایل مورد استفاده در مراسم دینی برای این منظور به طور مشترک برای زنان ومردان مورد استفاده قرار گرفته ولی بعضی از آنها ویژه مراسم و مناسک دینی مردان و برخی دیگر مختص زنان است با ملاحظه طبقه اجتماعی زمان مکان جنسیت وموقعیت فرهنگی و اجتماعی زنان و مردان استافده متفاوت از نذورات برای این گروه اجتماعی هویت آفرین نیز است

در ایران حوادث و بلایای طبیعی بیش از سایر ملل دنیا موجب تاخیر در روند توسعه بوده است امام در ادبیات اجتماعی و نظریه پردازی تحولات اجتماعی کشور توجه بسیار کمی به آنها شده و جایگاه حاشیه ای داشته اند ادبیات نظری موجود در این حوزه اساسا متاثر ار رویکردهای علوم پزشکی مهندسی و مورفولوژی بوده است یکی از عوامل مهم قابل بررسی در این زمینه مطالعه نقش و جایگاه مردم است در این مقاله که مبتین بر یافته های طرحی پژوهشی در سال 1382 میان 650 خاوادر تهرانی است بر نقش مشارکت مردم در امداد حوادث و عوامل موثر بر آن تاکید شده است بر حسب تحلیل نهایی ارتباط میان عوامل می توان گفت میزان مشارکت امدادی تابع سطح دانش و آگاهی افراد نسبت به حوادث و توصیه های ایمنی ارائه شده از سوی نهادها و سازمان های رسمی مربوط باور به وجود پیامدهای مثبت مترتب بر تجریه مشارکت و کمک مستقیم در حوادث گذشته میزانهمدلی و مسئولیت پذیری جمعی احساس بی قدرتی و ناتوانی فرد در برابر نظم عالم و حوادث ناشی آن بوده است این مقاله ضمن بررسی جایگاه مشارکت مردمی در مطالعات و نظریه های مربوط به حوادث تبیینی از وضعیت موضوع مورد مطالعه در ایران ارائه می دهد

رابطه اجتماعی در فضا وزمان اتفاق می افتد مجارورت می تواند علت شروع رابطه اجتماعی باشد اما شرط کافی آن نیست و میزانی از تجانس برای حفظ این روابط لازم است ساختار فیزیکی و تقسیمات عملکردی فضا ممکن است گشاینده یا محدود کننده فرصت ها برای ارتباط باشد طراحی در مقیاس های متفاوت شامل برنامه ریزی شهری طراحی سایت طراحی جزییات می تواند بر گرد آمدن افراد در فضاهای خارجی تاثیر داشته باشد این مقاله با استفاده از نتایج یک طرح تحقیقاتی با عنوان طراحی معابر شهری و روابط اجتماعی که در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن انجام شده تهیه شده است روش تحقیق مبتنی بر مطلاعات نظری و میدانی بوده و گسترده مطالعات از یک سو جنبه های نظری و مبانی طراحی و از طرف دیگر مطالعات میدانی و مقایسه دستاوردهای حاصل از مطالعات نظری با وضع موجود جامعه ایران را شامل می شود درمقاله حاضر برخی دستاوردهای این طرح تحقیقاتی در زمینه چگونگی تاثیر طراحی فضاهای شهری بر روابط اجاتماعی مطرح شده است