پژوهشنامه علوم کشاورزی
سال یکم شماره 4 (سال 1383)

بذرهای زیتون (Olea europaea L.) در شرایط مطلوب، قادر به تنژگی سریع نیستند و تنژگی آنها ممکن است 6 ماه تا 1 سال یا بیشتر طول بکشد. تنژگی بذرهای زیتون با توجه به نوع رقم ممکن است بین 5 تا 90 درصد متغیر باشد. در طی سال های 1381 و 1382 به منظور بررسی تاثیر دما و پوسته سخت بر تنژگی بذرهای زیتون، پژوهشی بر روی رقم های آربکئین، کرونائیکی، بلیدی، میشن، زرد، فیشمی، روغنی و شیراز در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز انجام شد. در این پژوهش، نتایج به دست آمده از اثرات تیمارهای مختلف چینه سرمایی برای رفع خفتگی بذرهای رقم های ذکر شده در بالا، نشان داد که بهترین تیمار برای رفع خفتگی بذرهای زیتون، حذف کامل درون بر همراه با چینه سرمایی در دماهای 10 و 15 درجه سانتی گراد به مدت 30 روز بود. بهترین رقم ها از نظر درصد بالای تنژگی، رقم های آربکئین و زرد بودند.

مقایسه عملکرد و برخی از صفات کمی دو رقم خیار گلخانه ای `RX22915` و `Rubah-R` به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار نوع هرس (الف- هرس ساقه های فرعی بعد از یک میوه و یک برگ و حذف میوه های روی ساقه اصلی تا ارتفاع دو متری، ب- هرس ساقه های فرعی بعد از دو میوه و دو برگ و حذف میوه های روی ساقه اصلی تا ارتفاع دو متری، ج- هرس ساقه های فرعی بعد از یک میوه و دو برگ بدون حذف میوه های روی ساقه اصلی و د- هرس ساقه های فرعی بعد از یک میوه و دو برگ تا ارتفاع یک متری از سطح زمین و بعد از سه برگ و دو میوه تا ارتفاع دو متری از سطح زمین و هم چنین حذف میوه های روی ساقه اصلی تا ارتفاع دو متری) و بوته های بدون هرس (شاهد) در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دادند که اثر هرس روی کلیه شاخص های عملکرد در سطح احتمال 01/0 معنی دار بود. این اختلاف در بین صفات کیفی، تنها در طول میوه مشاهده شد. هم چنین اثر معنی داری بر روی سایر صفات کمی و کیفی و هم چنین اثر متقابل رقم و هرس مشاهده نشد. بیشترین عملکرد کل، عملکرد بازارپسند و عملکرد در هر بوته مربوط به تیمارهای هرس نوع دوم و چهارم به ترتیب با 2/13، 8/12، 4/12، 0/12، 4/4 و 3/4 کیلوگرم در مترمربع بود. این مقادیر در رقم `RX22915` به ترتیب با 6/12، 5/11 و 2/4 کیلوگرم در مترمربع و در رقم `Rubah-R` به ترتیب با 8/11، 8/10 و 9/3 کیلوگرم در مترمربع بوده است.

جهت بررسی اثر دما و تیمارهای مختلف شیمیایی در افزایش طول عمر گل های بریده رز رقم باکارا (Baccara) آزمایشی بر اساس طرح آماری فاکتوریل با پایه کاملا تصادفی انجام شد. گل های بریده که در مرحله آغاز باز شدن گلبرگ ها برداشت شده بودند ابتدا با محلول های شیمیایی شامل نیترات نقره 150 میلی گرم در لیتر + ساکارز 3% + اسید سیتریک 100 میلی گرم در لیتر، سولفات آلومینیوم 500 میلی لیتر + ساکارز 3 % + اسید سیتریک 100 میلی گرم در لیتر، تیوسولفات سدیم 800 میلی گرم در لیتر + ساکارز 3% + اسید سیتریک 100 میلی گرم در لیتر، هیدروکسی کینولین سولفات 300 میلی گرم در لیتر + ساکارز 3% + اسید سیتریک 100 میلی گرم در لیتر وآب مقطر به عنوان شاهد به مدت 24 ساعت تیمار شدند. سپس گل های بریده در آب مقطر و در دو دمای 4 و22 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. تاثیر تیمارهای اعمال شده بر روی طول عمر، وزن تازه، قطر گل، تعداد برگ های زرد شده و درصد خم شدن گردن گل مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که دمای 4 درجه سانتی گراد نسبت به دمای 22 درجه سانتی گراد بر طول عمر گل ها به طور معنی دار موثر بوده است (05/0p<). هم چنین در این دما تعداد برگ های زرد شده و درصد خم شدن گردن نسبت به دمای 22 درجه سانتی گراد به طور معنی داری کاهش یافت. تیمارهای شیمیایی شامل نیترات نقره، سولفات آلومینیوم یا تیوسولفات سدیم موجب افزایش طول عمر و قطر گل ها در حد معنی داری شده اما بر روی درصد خم شدن گردن گل ها اثر معکوس داشتند. بررسی ها نشان داد که کاهش وزن تر ارتباط مستقیمی با پیری دارد. تیمارهای مختلف شیمیایی و دمای 4 درجه سانتی گراد با افزایش وزن تر، طول عمر گل را نیز افزایش داد.

افزایش شتابان جمعیت وکاهش منابع آبی مارا ناچار می سازد تا از منابع موجود با بالاترین راندمان استفاده نماییم. یکی ازراهکارهای مورد استفاده برای کمتر نمودن مصرف آب در کشت برنج، تغییر روش آبیاری غرقاب دایم به آبیاری تناوبی با دور آبیاری مناسب است. به منظور تعیین بهترین دور آبیاری و بررسی اثرات آن بر راندمان کاربرد آب و عملکرد برنج رقم هاشمی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی طی دوسال متوالی 81-1380 در موسسه تحقیقات برنج کشور – رشت، با 4 تیمار آبیاری شامل غرقاب دایم و دورهای آبیاری 5، 8 و11 روزه در 3 تکرار و در کرت هایی به ابعاد 5 × 3 متر به اجرا گذاشته شد. نتایج سال 1380 نشان داد که تیمار آبیاری با تناوب هشت روزه ضمن صرفه جویی در مصرف آب به میزان 57% هیچگونه کاهش عملکردی را در مقایسه با تیمار شاهد (غرقاب دایم) نداشته است. نتایج طرح درسال دوم نشان داد که تیمار دور آبیاری 8 روزه با مصرف 570 میلی مترآب در طی فصل رویش بالاترین عملکرد را به میزان 3271کیلوگرم در هکتار داشته است که معادل صرفه جویی در مصرف آب به میزان 45% و افزایش 3% در عملکرد است. نتایج داده های دو سال آزمایش نشان می دهد که در مجموع اعمال دور آبیاری 8 روزه با دارا بودن بالاترین مقدار راندمان کاربرد آب به میزان 662/0کیلوگرم محصول بر متر مکعب آب مصرفی، ضمن صرفه جویی در مصرف آب به میزان 50% از نظر آماری هیچگونه کاهشی در عملکرد، ارتفاع بوته و تعداد پنجه در مقایسه با تیمار شاهد غرقاب دایم در پی نداشته است.

به منظور بررسی اثرات رقم و تراکم بوته بر روی سرعت و دوام پرشدن دانه و نیز عملکرد دانه سویا یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال 1381 در منطقه گرگان به اجرا درآمد. دو رقم ویلیامز و سحر و یک لاین دیویس × ویلیامز در چهار تراکم 30، 40، 50 و 60 بوته در مترمربع در مزرعه کشت شدند. در این بررسی با استفاده از یک مدل خطی دو تکه ای، پارامترهای مربوط به پرشدن دانه ارزیابی گردید. کلیه پارامترها به طور معنی داری تحت تاثیر رقم و تراکم قرار گرفتند، به طوریکه بیشترین سرعت پرشدن دانه مربوط به لاین دیویس × ویلیامز بود که در تراکم 30 بوته در مترمربع به دست آمد. حداکثر وزن دانه و دوره موثر پرشدن دانه نیز از رقم ویلیامز در تراکم 30 بوته در مترمربع بدست آمد. رسیدگی وزنی در بین ارقام در تراکم های بالا (50 و 60 بوته در مترمربع) زودتر از تراکم های 30 و 40 بوته در مترمربع اتفاق افتاد. درصد رطوبت بذرها از حدود 75 تا 86 درصد در 28 روز بعد از گلدهی سیر نزولی داشته و در زمان رسیدگی وزنی به 35 تا 43 درصد و در 57 روز بعد از گلدهی به 22 تا 25 درصد رسید. بیشترین عملکرد دانه نیز از رقم ویلیامز در تراکم های 50 و 60 بوته در مترمربع حاصل شد ولی در رقم سحر و لاین دیویس × ویلیامز بیشترین عملکرد، در تراکم 40 بوته در مترمربع بدست آمد.

در این تحقیق، پتانسیل باززایی گیاه از ریزنمونه قطعات لپه (ابتدایی، انتهایی) با سنین ریزنمونه (یک روز در نور، دو روز در نور و دو روز در تاریکی) در چهار ژنوتیپ (CMS19، CMS31، CMS60/52، CMS31×R43) آفتابگردان بررسی شد. بذور بدون پوسته پس از گندزدایی برای جوانه زدن بر روی محیط کشت نصف غلظت موراشیگی و اسکوگ (MS) فاقد هورمون منتقل شدند. برای باززایی گیاه از محیط کشت MS کامل با M BAP4/4 و M NAA4/5 و 7/0 درصد آگار-آگار استفاده شد. دو آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در آزمایش اول لپه ی گیاهچه های با سنین مختلف در چهار ژنوتیپ مذکور نصف و از هر بذر چهار ریزنمونه تهیه شد و روی محیط باززایی گیاه قرار گرفت. در آزمایش دوم، نیمه ابتدایی یا انتهایی لپه ی گیاهچه های دو روزه روی محیط کشت باززایی قرار گرفتند. نتایج تجزیه ی واریانس ها، اختلافات معنی داری را بین ژنوتیپ ها، سن ریزنمونه، قطعات لپه و اثر متقابل ژنوتیپ × سن ریزنمونه و ژنوتیپ × قطعات لپه نشان داد. در آزمایش اول اینبرد لاینCMS60/52 و سن دو روز در نور، بیشترین مقادیر را برای تمام صفات اندام زایی نشان دادند. اثر متقابل CMS31 × سن دو روز نور، بهترین نتایج را برای سه صفت مورد مطالعه نشان داد. در آزمایش دوم اینبرد لاینCMS60/52 و قسمت ابتدایی لپه به ترتیب با 1/57 درصد و 5/58 درصد بیشترین درصد ریزنمونه های نوساقه دار شده را داشتند. اثر متقابلCMS60/52 × قسمت ابتدایی لپه بیشترین متوسط تعداد نوساقه ها در ریزنمونه های کشت شده و ریزنمونه های باززایی شده به ترتیب با 1/13 و 3/21 نوساقه را ایجاد نمود.

بقایای گیاهی همواره به عنوان یک مشکل زراعی و زیست محیطی مطرح بوده است. امروزه با فشرده تر شدن سیستم های کشاورزی این مشکل ابعاد گسترده تری یافته است. در این آزمایش اثر مدیریت بقایای گندم (سوزاندن بقایا، زیر خاک کردن و جمع آوری آنها) بر رشد و عملکرد محصول بعدی (آفتابگردان و سورگوم) در یک تناوب یکساله مورد بررسی قرار گرفت. تیمارهای آزمایش در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و در دو آزمایش جداگانه مورد مقایسه قرار گرفتند. هیچ یک از صفات اندازه گیری شده ی سورگوم تحت تاثیر تیمارهای مدیریت بقایای گندم قرار نگرفت. برگرداندن بقایای گندم در خاک سبب کاهش معنی دار وزن خشک گیاهچه، ارتفاع بوته، تعداد دانه در طبق و محصول دانه آفتابگردان شد. سوزاندن بقایای گیاهی هر چند نسبت به روش های دیگر مدیریت بقایا، عملکرد محصول آفتابگردان را افزایش داد اما این افزایش معنی دار نبود. تیمارهای مختلف مدیریت بقایا بر میزان عناصر غذایی قابل جذب خاک تاثیر داشت. در تیمار شخم بقایا میزان نیتروژن خاک کاهش معنی داری یافت در حالیکه نسبت کربن آلی به نیتروژن خاک (C/N) افزایش یافت، این در حالی بود که میزان روی، فسفر و پتاسیم خاک افزایش معنی داری یافت. میزان نیتروژن خاک در تیمار سوزاندن بقایا نسبت به شاهد کاهش نشان داد ولی این کاهش معنی دار نبود. خارج کردن بقایای گیاهی گندم از خاک نسبت به شاهد تاثیر معنی داری بر عناصر غذایی خاک نداشت.

کشاورزی در جهان آینده برای تامین سلامتی جامعه بشری بر مبنای کشاورزی آلی خواهد بود، بنابراین کود های آلی در رسیدن به این هدف جایگاه خاصی داشته و نیاز به تحقیق در این بخش احساس می شود. طی آزمایشی در سال 1379، پس از تولید کود بیولوژیک مایع (ورمی واش) در بشکه های پلاستیکی 60 لیتری که از پایین به بالا با لایه هایی از سنگریزه، شن درشت، خاک لوم شنی، کود دامی و کاه پرشده و تعداد 50 عدد کرم خاکی سطحی زی (فعال در توده های کود دامی) و50 عدد کرم خاکی عمقی زی (خارج شده از عمق خاک زراعی) به آن اضافه شده بود استخراج شده و این کود با استفاده از طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 6 سطح (0،20، 40، 60،80 و100 میلی لیتر) و سه تکرار در سال اول بر گیاه برگ زینتی دیفن باخیا Dieffenbachia amoena و در سال دوم بر آگلونما Aglaonema commutatum به صورت دو بار در هفته محلول پاشی شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که محلول پاشی اثر معنی داری (سطح احتمال 1%) بر شاخص های رشد چون ارتفاع، قطر، وزن تر، وزن خشک و نیتروژن در دیفن باخیا و ارتفاع، تعداد برگ، وزن تر، وزن خشک، نیتروژن و فسفر در آگلونما داشته است. نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها نشان داد که در بیشتر شاخص ها افزایش سطوح محلول پاشی موجب بهبود و افزایش شاخص های رشد شده و به طور متوسط محلول پاشی با 100 میلی لیتر از این محلول می تواند اثر مطلوبی بر بیشتر شاخص ها داشته باشد.