فصلنامه هویت شهر
پیاپی 2 (بهار و تابستان 1387)

استفاده گسترده از اتومبیل در جوامع صنعتی سبب تغییر سیستم های شهرسازی گردید. این امر موجب شد مهندسین شهرسازی اولویت را به وسائل نقلیه دادند. پس از پایان جنگ جهانی دوم رویکرد جدیدی در شهرسازی شکل گرفت، این جنبش ایجاد فضای اختصاصی عابرین پیاده و اولویت دادن به آن را مد نظر قرار داد. پل عابر پیاده یکی از این دستاوردها است. طبق آمار راهنمایی و رانندگی 38% تصادفات شهر تهران (1385) با رفتار عابران پیاده در ارتباط است که یکی از مهمترین علل آن عدم استفاده از پل عابر می باشد. هدف این مقاله بررسی و ارزیابی میزان اثر بخشی پل های عابر پیاده درون شهری است. برای پی بردن به این امر بررسی میدانی صورت گرفت. بر اساس تحلیل داده های جمع آوری شده، دلایلی چون عدم مکانیابی مناسب، عدم کاربرد برای همه اقشار، عرض کم خیابان، زمان بر بودن، عوامل مزاحم و غیره موجب کاهش اثر بخشی پل عابر است. بر اساس یافته های تحقیق و مطالعات انجام شده راهکارهای نرم افزاری مانند راهکارهای فرهنگی و قانونی و راهکارهای سخت افزاری که بر جنبه های کالبدی سازه مورد نظر تاکید دارند، پیشنهاد شده است.

این مقاله حاصل پژوهشی در "چگونگی نقش سینما در انتقاد از شهرسازی مدرن" است. در این تحقیق، با روش تحلیلی و توصیفی با تکیه بر روش نشانه شناسی لایه ای (تحلیل فیلم با دیدگاه محور همنشینی1 لایه های متن2، بافت3، بینامتن4، رمزگان5 و رسانه ها6) و تحلیل سه گانه اروین پانوفسکی7 (ادراک اولیه، ادبیات موضوع و هرمنوتیک8) در تمامی لایه های همنشین مفاهیم بازشکافت شده اند. سینما در فرآیند انتقاد از جریان مدرنیته در ژانر کمدی سیاه، نشانه های تلخ مدرنیته، نوستالژی شهری، استفاده از پلان شهری و همچنین ارائه یوتوپیا9 و دیستوپیا10 ی شهری ابراز وجود نموده است. فرایند حاصل از تحقیق به این نتیجه دست یافته است که اگر چه معماری و شهرسازی مدرن تبلور جریان مدرنیته بوده اند، اما سینما همچون اکثر هنرها منتقد شهر سازی مدرن بوده و عناصر مشخصه فضاهای معماری و شهرسازی در تجلی معنا و مفاهیم انتقادی نقش بسزایی داشته اند.

یکی از اجزای بناهای بومی ایران در اقلیم گرم بادگیر است که بعنوان یک سیستم سرمایشی ایستا، تهویه مطبوع را با استفاده از انرژی تجدید پذیر باد فراهم می آورده است. بادگیر از شاهکارهای معماری ایران محسوب می شود که قدمت و پیشینه استفاده از آن در ایران به علت قرار گیری آن در مرتفع ترین بخش بنا یا به عبارتی اولین قسمتی که در معرض تخریب قرار دارد، نامعلوم مانده است. این پژوهش با مدد گرفتن از دو حوزه باستان شناسی و ادبیات سعی نموده تا با پژوهش در پیشینه ساخت بادگیر در ایران قبل از اسلام گامی در راستای هویت فرهنگی- تاریخی معماری ایران بردارد و با ارائه مدارکی مستدل از متون ادبی سابقه استفاده از آن در ایران قبل از اعراب حوزه خلیج فارس تدقیق نماید. محور اصلی پژوهش بر بررسی توصیفی- تحلیلی استوار است و نتایج آن به مدد استنتاج از اسناد و متون تاریخی بدست آمده است.

گردش در طبیعت بخشی از مجموعه گردشگری است که بر مسافرت هدفمند به مناطق نسبتا طبیعی برای مطالعه مناظر گیاهان و جانوران و جنبه های فرهنگی معاصر یا گذشته موجود در این مناطق اطلاق می شود.حال در صورت افزایش ناگهانی گردشگری به منطقه ای آثار زیست محیطی جبران ناپذیری بر محیط وارد می گردد.از این رو نیازمند ارزیابی اثرات زیست محیطی به عنوان فعالیتی به منظور شناسایی اثرات اجرای یک پروژه بر سلامت انسان و محیط هستیم تا با شناسایی آثار سوء احتمالی به ارائه راهکارهای مناسب بپردازیم. در این تحقیق به بررسی اثرات عوامل انسانساخت بر حاشیه رودخانه زشک واقع در استان خراسان رضوی که یکی از مکان های مهم گردشگری است پرداخته شده است.
از این رو تعیین میزان آلودگی آب رودخانه و پیامدهای گردشگری در این منطقه عاملی برای سنجش تغییرات ایجاد شده در سیمای محیط، اختلال در کاربری های زمین و تعارض با احتیاجات محلی می باشد.

در نظریات کریستوفر الکساندر1 دو جریان فکری عمده و متمایز ملاحظه می گردد. وی ایده های قبلی خود را به طور کامل رد نمی کند بلکه آنها را بسط و پرورش می دهد. نظریه های وی ابتدا براساس خردگرایی دکارت پایه گذاری شد: مشکلات به کوچکترین اجزاء تقسیم و هر جزء جداگانه بررسی و در نهایت به راه حلی کلی منجر گردید. بعدها در مسیری کاملا متضاد و متفاوت گام نهاد، عرصه ای که در آن توجه خاصی به رویکرد کل نگر مبذول داشت و اکنون توجه وی بیشتر به ابعاد تجربی فرآیندهای طراحی معطوف است.
او الگوهای طراحی را پایه ای برای درک فضاهای معماری و شهرهای آینده در دستیابی به کیفیتی زنده میداند. در این مقاله با تحلیل زمینه های فکری وی با شفاف سازی و تحلیل محتوای متن نظریه های طراحی، رشته تحصیلی، تجربیات و دیدگاه های اخیر وی در زمینه نظریه پیچیدگی طی چهار مرحله تحلیل شد.

توسعه پایدار شهر زمانی اتفاق خواهد افتاد که به تمامی اجزای تشکیل دهنده شهر توجه شود. در توسعه درونی و در گسترش قلمرو فضایی، شهرهای امروزی کمتر از نظامی برنامه ریزی شده تبعیت شده، لذا برخی قابلیت ها از جمله زمینهای قابل بازیافت شهری و خصوصا زمینهای خالی و بلا استفاده درون شهری، به خوبی شناسایی نمی گردند که با شناسایی این زمینهای درون محدوده شهر، ضمن جلوگیری از گسترش افقی و بی برنامه، از مزایای توسعه درونی استفاده نمود.
هدف اصلی مقاله، بیان اصول، روش انجام و استراتژی های توسعه درون شهری و قابلیت سنجی اجرای این نوع توسعه در شهر دوگنبدان است. یافته های تحقیق نشان می دهد با تفکر توسعه درونی اجرای آن در مقابل توسعه پیرامونی، نتایج ارزشمندی چون کاهش هزینه ایجاد و نگهداری زیرساختهای شهری و ارائه مناسب تر خدمات شهری بصورت متمرکز بدست خواهد آمد. لذا در این راستا به بررسی و مقایسه هزینه ایجاد و نگهداری زیرساختهای شهری در توسعه درونی و پیرامونی در شهر دوگنبدان پرداخته شد.

هدف مقاله بررسی نظریات مکان در چهارچوب سه رویکرد اثباتی، انتقادی و پدیدارشناسانه است. در بخش نخست به تعاریف مکان با رویکردی همه جانبه و در بخش دوم به نظریات پدیدارشناسان و مفاهیم اصلی بسط داده شده توسط رالف و شولتز پرداخته می شود. بخش سوم مقاله انتقادهایی است که عمدتا مسی و هابرماس به رویکرد صرف پدیدارشناسی مکان ارائه می کنند. بخش چهارم مقاله به نظریات، راهکارها و معیارهای اثبات گراها نظیر مونتگمری و کانتر پرداخته می شود.
مفاهیم اصلی که پدیدارشناسان در تعریف مکان بکار می گیرند، مفهوم درون و برون و موضع شناسی است. رویکرد انتقادی به نقش ساختارهای اقتصادی و اجتماعی در شکل گیری مکان می پردازد و رویکرد اثباتی در قالب سه مؤلفه ی کالبد، معنا و فعالیت شکل گیری مکان را تبیین می کند. اما آن چه در کنار تمامی مفاهیم، ساختارها و مولفه ها اهمیت دارد، انسان، حضور وی و تعامل او با تمامی شکل دهنده ها است. عناصر فوق به روش تحلیل محتوا بررسی شده اند.

مقاله حاضر به نقش پژوهش در فرآیند آموزش طراحی معماری پرداخته است. با نگاهی به پیشینه تحقیق، ابتدا پنج مدل مختلف طرحمایه- آزمون، تجزیه و ترکیب، تجربی، منطقی و تداعی گرا که نشانگر رابطه بین پژوهش و طراحی است مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه به بررسی مدلهای کارآمدتر در آموزش طراحی بر اساس مولفه های پژوهش پرداخته خواهد شد. در این مدلها، تاثیر پژوهش در سه مرحله پیش از طراحی، حین طراحی و بعد از طراحی مورد ارزیابی قرار می گیرد. انجام این مراحل می تواند بینشی جدید نسبت به فرآیند طراحی معماری و ارتباط آن با تدریس معماری ایجاد نماید.
نتایج حاصل از این پژوهش می تواند با تاکید بر نقش پژوهش در آموزش معماری به کارآمد سازی آموزش طراحی معماری پرداخته و پس از تطبیق با شرایط و ویژگی های حاکم بر نظام آموزش فعلی ایران، بعنوان الگویی مناسب برای ارتقاء سطح کیفی آموزش طراحی معماری قلمداد شود.