فصلنامه فقه
پیاپی 31-32 (بهار و تابستان 1382)

آن جا که در روزگار ما، تصویر و رسانه های تصویری(تلویزیون، ویدئو و سینما) گستردگی و بینندگان بسیار یافته اند، بحث از احکام نگاه به تصویر از بایستگی بیش تری برخوردار است. بویژه این که، گاه، در پاره ای از گفتارها و نوشتارها و در پاره ای از انجمنهای هنری، سخن از برداشتن حد و مرزها و بازدارنده های شرعی نگاه به تصویر و فرق آن با خود شخص در خارج، به میان آمده است. این امر، نگارنده را بر آن داشت که به شرح، درباره یکسانی و نایکسانی احکام نگاه به تصویر و خود شخص به بررسی بپردازد.
در بخشی از این نوشتار، تلاش شده است که با پرداختن به نقش (نگاه) در پیوندها و بستگی های اجتماعی و اثرگذاری و نقش آفرینی آن، بحث از نظر اعتقادی، جایگاه خود را بیابد.
در بخشهای دیگر، دو مقوله فقهی در کانون بررسی نهاده شده است.
1. آیا احکام نگاه به تصویر، با احکام نگاه به خود شخص، یکسان است، یا نایکسان؟
2. از آن جا که تصویر در سنجش با خود شخص، ویژگی هایی دارد، پاره ای از احکام نگاه، با در نظر گرفتن ویژگی های تصویر، مورد بررسی قرار می گیرد.

امروزه، گستردگی پیوندها و بستگی ها و رد وبدل اطلاعات و آگاهی ها، بین جامعه ها و ملتها، به گونه ای است که جهان به این بزرگی، دهکده جهانی نام گرفته است.
راه های رفت وآمد و بازرگانی، دیگر، ویژه (جاده ابریشم) نیست و بازرگانان، تنها بازرگانان کوچنده در آن نیستند. جغرافی نگاری ویژه مارکوپولو1 و ابن حوقل2، تاریخ نگاری ویژه هرودت3 و ابن خلدون4، دریانوردی و جهانگردی ویژه ابن بطوطه5 و کریستف کلمب6 و مارکوپولو نیست.
روزانه صدها هواپیما و کشتی، قطار، اتوبوس و اتومبیل جابه جایی میلیونها بازرگان، استاد، دانشجو، بیمار، دیپلمات، گردشگر و... را با هر دین و مکتب و رنگ و قیافه ای، بین کشورهای دنیا به عهده دارند.
در این میان روشن است که از جمعیت یک میلیاردی مسلمانان جهان، شمار درخوری، در این مسافرتها حضور دارند. چه بسا مسلمانانی که از دیار خود رخت کشیده، به خاطر کار و یا انگیزه های دیگر، در یکی از کشورهای غیر اسلامی، سکنی گزیده و در همان جا ازدواج کرده و تشکیل خانواده داده اند.

بالا بودن نرخها، اخلاق و رفتار مردم را بد می کند. امانتداری را از بین می برد و مردم مسلمان را در فشار و سختی قرار می دهد.
دگرگونی های پدید آمده در عرصه اقتصاد و ماهیت پول، سبب شده است که ارزش پول به شتاب روزافزونی فرو کاهد.این روند، با ورود پول کاغذی و تحریری به میدان دادو ستدها، شدت بیش تری گرفت. در قراردادهای بلند مدت پولی، ارزش پول به گونه چشمگیری کاهش یافت. این امر ضمن پدیدآوری نابسامانی های فراوان اقتصادی در سطح خرد و کلان، برای کسانی که دارای درآمد ثابت، یا صاحب پس انداز پولی، یا طلبکار بودند و... نگرانی های فراوانی پدید آورد.

شاید در نگاه نخست، به نظر آید بررسی تاریخ اجماع، یا به طور کلی، بی اهمیت است و یا در صورت اهمیت، سهمی اندک را بر دوش دارد.
این نوشتار می کوشد، به دلیلهای زیر ثابت کند اهمیت اجماع در سطحی بالا و به صورت کاربردی و حتی راهبردی نسبت به اجتهاد باید مورد توجه قرار گیرد.

هر مسلمان فرهیخته ای که با جامعه سروکار داشته باشد و دگرگونی ها و دگردیسهای اجتماعی و در پی آن، دگرگونی آیینها و قانونهای جزئی، بلکه قانونهای کلی و قانونهای اساسی را در جامعه ببیند، پیوسته این پرسش در ذهن او خلجان می کند که چگونه جامعه های پیشرفته، پیوسته در قانونهای خود تجدیدنظر می کنند و قانونها و آیینهای چند دهه پیش را برای اداره امروز جامعه ناکافی می بینند; ولی در بین مسلمانان این اندیشه حاکم است که: قانونها و آیینهای اسلام که درصدر اسلام، گذارده شده، برای اداره امروز جامعه و برای اداره آیندگان، هر چه روبه پیش روند و پیشرفت کنند و برای تمامی جامعه ها، با هر فرهنگ و آداب، هر چند فرهنگ آنان با فرهنگ حجاز آن زمان، فرق و ناسانی اساسی داشته باشد، در هر شرایط و آب و هوایی که باشند، بسنده است، بلکه بالاتر از بسندگی و کافی بودن، مسلمانان می گویند بر همه جامعه های انسانی لازم و واجب است که به اسلام گردن نهند و به این آیین باور پیدا کنند و قانونهای آن را در عمل به کار بندند، تا به سعادت این سرا و آن سرا برسند.