مجله علوم دانشگاه تهران
سال سی و پنجم شماره 3 (پاییز 1388)

توده نفوذی مورد مطالعه در زون ساختاری البرز مرکزی، در جنوب دره طالقان و نزدیک روستای نسای پایین قرار گرفته است. این توده نفوذی با ترکیب عمدتا مونزونیتی به همراه مقادیر کمتری گابرو و دایک های سیینیتی بعد از زمان ائوسن در بین توفیت های سبز رنگ سازند کرج نفوذ کرده است و در محل تماس با سنگ های میزبان حاشیه انجماد سریع نشان می دهد. این سنگ ها با بافت دانه ای از لحاظ کانی شناسی اساسا از پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن و فلدسپار قلیایی تشکیل شده اند و از لحاظ ژئوشیمیایی نیز مشخصات سنگ های متاآلومین و شوشونیتی را ارائه می کنند. نسبت بالای Zr/Nb، Nb/Ta و Rb/Zr و پراکندگی نمونه ها بر روی نمودارهای Sm/Yb در برابر Sm و La/Sm، منشاء گوشته غنی شده (لرزولیت اسپینل- گارنت دار) را برای توده تداعی می کند.

مطالعات زمین شناسی و زمین شناسی مهندسی زیادی بر روی آبرفت های تهران با دیدگاه بررسی ویژگی های مهندسی این آبرفت ها و وضعیت سیمانتاسیون در آنها انجام شده، ولی در این مطالعات کمتر به پدیده هایی نظیر گودبرداری که بطور مداوم در آبرفت تهران برای پروژه های مختلف انجام می گردد، پرداخته شده است. در این تحقیق سعی شده با توجه به گسترش آبرفت های ریز دانه در جنوب تهران به مطالعه الگوی پایداری گود در قسمتی از این رسوبات در جنوب تهران پرداخته شود. بدین منظور با توجه به برداشت های صحرایی و آزمایشگاهی پارامترهای مهندسی بخشی از این آبرفت ها که در محدوده مطالعه مذکور تعریف شده، تعیین و با استفاده از روش مورگنسترن - پرایس که بر پایه فلسفه تعادل حدی بنا شده است، با بهره گیری از نرم افزار GeoStudio تحلیل گود انجام شده است. براساس نتایج تحلیل ها منطقه مورد مطالعه از لحاظ پایداری گود به 3 ناحیه مجزای D1، D2 و D3 تقسیم گردیده است.

پخش و گسترش روزنداران در برش شرق دوگنبدان، به منظور معرفی تجمعات فونی، بایوزون های موجود و تعیین سن سازند آسماری مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعات دیرینه شناسی و زیست چینه نگاری منجر به شناسایی 2 تجمع فونی گردید. بر این اساس سن سازند آسماری با ضخامت 5/187 متر در این برش شاتین-آکی تانین(Chatian-Aquitanian) تعیین شد. گسترش روزنداران کف زی بزرگ حاکی از آن است که سنگ های سازند آسماری در پلاتفرم کربناته کم عمق دریایی، در منطقه نورانی نواحی گرمسیری تا نیمه گرمسیری نهشته گردیده است. مطالعات پالئواکولوژی و سنگ شناسی سه محیط رسوبی سکوی داخلی، سکوی میانی و سکوی خارجی را نشان می دهد. رخساره های سکوی داخلی با وکستون-پکستون حاوی روزنداران کف زی با دیواره پورسلانوز مشخص می گردد. رخساره های سکوی میانی با پکستون حاوی انواع متفاوتی از روزنداران کف زی با دیواره منفذ دار نشان داده می شود. سکوی خارجی با وکستون حاوی روزنداران شناور و نومولیتیده و لپیدوسیکلینیده بزرگ و کشیده مشخص می گردد.

اندازه گیری محور نوری کوارتزها و مطالعات پتروگرافی میلونیت گرانودیوریت های لخشک نشان داد که بیشتر کوارتزها با مکانیسم مهاجرت مرز دانه تجدید تبلور یافته اند. این تجدید تبلور در دمای بیش از °C30 ± 630 صورت می گیرد. اکثر کوارتزها با لغزش موازی محور نوری دگرشکل شده اند و محور نوری این دانه ها به صورت دو نقطه در نزدیک محور X استریوگرام تمرکز یافته است. لغزش موازی محور نوری در دمای بیش از °C600-550 و شرایط آب دار اتفاق می افتد. کوارتزها در پی واتنش با بیضی استرین کلوچه ای غیر هم محور چپ لغز دگرشکل شده اند و این امر سبب شده که محور نوری آن ها به صورت کمربندهایی در اطراف محور Z استریوگرام قرار گیرد. زاویه باز شدگی کمربندهای محور نوری که در صفحه XZ استریوگرام اندازه گیری شده بین 79 الی 114 درجه متغیر است.

ضریب سیمان شدگی (m) مهمترین پارامتر در مدل های محاسباتی تعیین اشباع سیالات می باشد و خطای جزئی در ارزیابی آن تاثیر بسزائی در تخمین اشباع آب و ذخیره هیدروکربن در جا دارد. در سنگ های نا متجانس کربناته مقدار m بسته به نوع ناهمگونی می تواند از حدود 1 در سنگ کربناته شکافدار تا حدود 5 در سنگ کربناته با تخلخل های حفره ای و قالبی غیر مرتبط متغیر باشد. در بسیاری از موارد با اندازه گیری دقیق تخلخل و مقاومت الکتریکی مغزه های یک میدان هیدروکربوری می توان مدل تجربی برای تعیین m ارائه نمود. در این مطالعه به منظور ارزیابی پارامتر m در یکی از مخازن کربناته ناهمگون در جنوب ایران، ابتدا تخلخل، تراوائی و توزیع اندازه منافذ نمونه های مغزه 3 حلقه چاه تعیین شد و با استفاده از این اطلاعات و مطالعه زمین شناسی مقاطع نازک میکروسکوپی، طبقه بندی سنگ مخزن انجام شد.

بررسی دقیق ارتباط عناصر زمین شناسی و پارامترهای به منظور، مخزن ایلام در یکی از میادین نفتی ناحیه دزفول شمالی، با استفاده از داده های پتروگرافی، پتروفیزیکی و نتایج آزمایشات مغزه مورد بررسی قرار گرفت. مقاطع نازک میکروسکوپی تهیه شده از مغزه و خرده سنگ از دیدگاه بافت رسوبی و عملکرد فرآیند های دیاژنزی به دقت مورد مطالعه قرار گرفتند که منجر به تشخیص10 میکروفاسیس گردید. میکروفاسیسهای ایلام بالایی متنوع و غالبا دانه پشتیبان، اائیدی- پلوئیدی مربوط به محیط پرانرژی، در ایلام میانی تنوع میکروفاسیسها کم، غالبا وکستون، گاهی پکستون و ایلام پایینی نیز در برگیرنده میکروفاسیس مادستونی و گاهی وکستونی است که بیانگر رسوبگذاری در محیط نسبتا عمیق و کم انرژی است. مهمترین فرآیندهای دیاژنزی در بخش بالایی، تراکم فیزیکی زودرس و سیمانی شدن کلسیتی و در بخشهای میانی و پایینی دولومیتی شدن و پیریتی شدن است. شدت عملکرد فرآیند دیاژنزدر بخش بالایی به مراتب بیشتر است

سنگ منشاء یکی از عناصر اصلی سیستم هیدروکربوری است. از این رو جهت شناخت یک سیستم هیدروکربوری در یک منطقه لازم است نخست سنگ منشاء و ویژگی های آن بررسی گردد. در این مطالعه سنگ های منشاء میدان دارخوین واقع در دشت آبادان مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور از داده های لاگ گاما و لاگ صوتی استفاده شده و بر اساس آن زون های سنگ منشاء احتمالی در سازندهای پابده، کژدمی، گرو، گوتنیا، نجمه، سرگلو و نیریز تفکیک گردیده است. سپس از این زون ها نمونه هایی جهت آنالیز راک اول انتخاب و مقدار ماده آلی کل نمونه ها مشخص شده است. بر اساس آنالیز راک اول در بین زون های معرفی شده، زون های سازندهای گرو و سرگلو از لحاظ مقدار ماه آلی در حد عالی تا خیلی خوب قرار داشته و از لحاظ قدرت نفت زایی در حد خوب تا متوسط می باشند.

باتولیت گرانیتوئیدی شیرکوه به سن ژوراسیک میانی در ایران مرکزی به درون شیلها و ماسه سنگهای سازند نایبند تزریق شده است. این باتولیت از سه واحد اصلی گرانودیوریت، مونزوگرانیت و لوکوگرانیت تشکیل گردیده است. واحد گرانودیوریتی شامل مجموعه کانی های پلاژیوکلاز، کوارتز، فلدسپار پتاسیم و بیوتیت بوده و به حاشیه شمالی محدود می گردد. مونزوگرانیتها بزرگترین واحد و بدنه اصلی این باتولیت را تشکیل داده از سنگهای مافیک کردیریت دار تا انواع تفریق یافته تر دارای موسکوویت تغییر می کنند. سنگهای لوکوگرانیتی که با رنگ سفید و نبود کانی های تیره از سایر واحد ها متمایز گردیده اند، حاشیه غربی باتولیت شیرکوه را به خود اختصاص داده اند. در ترکیبات مافیکتر، این تغییرات ترکیبی به دلیل درجات مختلف جدایش مذاب حاوی? ?% SiO2 از رستیت در تعادل با ماگما حاصل می گردد اما در ترکیبات فلسیک تر این تغییرات به واسطه تبلور تفریقی مذاب اولیه می باشد. بیشتر این تغییرات درون یک گروه مرتبط از نظر ژنتیکی مشاهده گردیده است.

اطلاع از خاصیت کشسانی لایه های زمین در بررسی های مهندسی و در مطالعات ژئوتکنیکی اهمیت بسیاری دارد. یکی از پارامترهای مهم و ضروری، در تعیین ضرایب الاستیک یک منطقه و مطالعه پاسخ دینامیکی آن بر روی پدیده تشدید به هنگام وقوع زلزله، سرعت موج برشی است. وابستگی منحنی پاشش امواج سطحی به سرعت امواج برشی، این امکان را به وجود می آورد تا با به کار بردن تکنیک های مختلف، پروفیل سرعت امواج برشی برای لایه های نزدیک به سطح زمین به دست آید. سرعت عمل، غیر مخرب بودن تکنیک و مقرون به صرفه بودن آن در مقایسه با حفاری و نداشتن برخی محدودیت های روش شکست مرزی از مزیت های روش های تحلیل امواج سطحی است. در این مطالعه تحلیل چند کاناله امواج سطحی با استفاده از روش CMPCC (روش پردازش MASW CMPCC)، برای تهیه منحنی پاشش امواج سطحی از داده های بازتابی دو بعدی با چشمه P و به دنبال آن به دست آوردن پروفیل سرعت S، استفاده می شود.