فصلنامه پرستاری و مامایی
پیاپی 5 (بهار 1386)

اگر چه هر کسی در بیمارستان می تواند در معرض حملات مختلف فیزیکی و تهدیدهای لفظی قرار گیرد اما پرستاران به علت در تماس بودن مستقیم با بیماران و همراهانشان در معرض بیشترین میزان تهاجم قرار دارند. با این حال تحقیقات کمی درمورد ماهیت خشونت نسبت به پرستاران به خصوص در ایران انجام شده است.
این مطالعه توصیفی با هدف تعیین ماهیت (انواع، عکس العمل، اقدامات پیشگیری و...) خشونت برروی 468 نفر از پرستاران شاغل در بیمارستان های استان آذربایجان شرقی که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند انجام گرفت. در این مطالعه از پرسشنامه خشونت نسبت به کارکنان بهداشتی سازمان جهانی بهداشت به شکل تعدیل شده پس از روایی محتوایی و پایایی آزمون مجدد جهت جمع آوری داده ها استفاده گردید.
یافته ها نشان داد که تعداد بیشترین خشونتهای إعمالی به پرستاران به ترتیب از نوع لفظی، فیزیکی و کمترین آنها از نوع نژادی و جنسی بوده است. اکثر مهاجمین از بستگان بیماران بودند، عمده ترین اقدام پرستاران در واکنش به خشونت دعوت مهاجم به آرامش بوده است. گزارش موارد خشونت اندک و جهت پیشگیری از خشونت اقدامات انجام گرفته از سوی سازمان ها در سطح پایین بود.
تفاوت چشمگیری در نتایج این مطالعه با سایر مطالعات مشاهده نمی شود. پیشنهاد می شود که با بکارگیری اقدامات پیشگیرانه و همینطور ابداع دستورالعملهایی برای گزارش موارد خشونت گامی هر چند کوچک در راه امنیت محل کار پرستاران و ارتقاء کیفیت مراقبتهای پرستاری برداشته شود.

در سال 1998 سازمان جهانی بهداشت در جهت حفظ و ارتقاء سلامت مادران و نوزادان که از گروه های آسیب پذیر جامعه محسوب می-شوند، شعار " مادری ایمن" و در سال 2005 شعار " به سلامت تک تک مادران و کودکان اهمیت دهیم" را مطرح ساخت. با عنایت به این مسئله که عدم آگاهی مادران از جنبه های مختلف باروری و مراقبت از خودمی تواند جزو عوامل خطرساز زندگی مادر و کودک می شد، لذا این مطالعه با هدف تعیین کیفیت خدمات آموزشی ارائه شده به زنان باردار در مراکز بهداشتی درمانی شهرستان اهر انجام گرفت.
این پژوهش یک مطالعه توصیفی و از نوع مقطعی بود. برای انجام مطالعه کلیه کارکنان بهداشتی شهر اهر که تعداد آنها 24 نفر بود و در 7 مرکز بهداشتی درمانی شاغل بودند، به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها برگه مصاحبه، فرم مشاهده (چک لیست) و مطالعه پرونده های بهداشتی مادران باردار بود. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی و استنباطی(کای استفاده شد.
یافته های بررسی نشان داد که کیفیت خدمات آموزشی ارائه شده به زنان باردار توسط کارکنان بهداشتی در 6/4 درصد موارد غیر قابل قبول، در 2/29 درصد موارد ضعیف و در 3/38 درصد موارد متوسط بود. یافته ها همچنین نشان داد که بین کلیه مشخصات فردی و اجتماعی کارکنان بهداشتی (وضعیت تاهل، سن، سابقه کار، وضعیت استخدام، مقطع تحصیلی و سمت اجرایی) و کیفیت خدمات آموزشی ارائه شده ارتباط معنی دار آماری وجود دارد(05/0>P).
بحث و نتایج نشان داد که کیفیت خدمات آموزشی ارائه شده به زنان باردار فقط در 9/27% خوب بود. مطالعه حاضر نشان می دهد که علیرغم آن که یکی از راهکارهای اساسی جهت ارتقاء سلامتی مادران و کودکان ارائه مراقبت های دوران بارداری و در قالب آن خدمات آموزش بهداشت می باشد. اما هنوز کیفیت ارائه این مراقبت ها در مراکز بهداشتی ما، در حد مطلوب نمی باشد، لذا ضرورت آن وجود دارد که جهت ارتقاء کیفیت خدمات آموزشی و ترغیب کارکنان بهداشتی به پرداختن بیشتر به این مهم، گام های موثرتری برداشته شود.

شیر مادر در تامین سلامتی مادر و شیرخواران نارس اهمیت زیادی دارد و تاکید زیادی به تداوم شیردهی حداقل تا 6 ماهگی وجود دارد. عوامل متعددی چون نگرانی مادر از ناکافی بودن شیر پستان، مکیدن ضعیف شیرخوار نارس و... می توانند زمینه ساز قطع تغذیه با شیر مادر در این شیرخواران باشند. این مطالعه با هدف تعیین مدت تداوم و موانع آن در شیرخواران نارس انجام گردید.
در این مطالعه تحلیل بقا، 460 شیرخوار نارسی که توسط مادرانشان به درمانگاه نوزادان مرکز آموزشی- درمانی الزهرا (س) تبریز آورده شده و واجد شرایط ورود به مطالعه بودند به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. داده ها بوسیله پرسشنامه و چک لیست جمع آوری و توسط روش های آماری توصیفی، جداول عمر و آزمون گهان و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS14/win تجزیه و تحلیل شدند.
تداوم تغذیه با شیر مادر در شیرخواران نارس 1،3،6، 12، 24 و30 ماهه، به ترتیب 87، 59، 42، 13، 2 و 1 درصد بود. نگرانی مادر از ناکافی بودن شیر پستان (3/55 درصد)، مکیدن ضعیف (5/50 %) و پس زدن پستان مادر (5/48 %) توسط شیرخوار از دلایل مهم قطع شیر مادر بودند. بین تداوم تغذیه با شیر مادر با سن مادر (004/= p)، نوع زایمان (0005/0>p) و جنس شیرخوار (03/0=p) ارتباط آماری معنی داری وجود داشت.
به طور کلی مطالعه نشان داد که تداوم تغذیه با شیر مادر با افزایش سن شیرخوار کاهش یافت. مادران شیرخواران نارس، برای ادامه موفق شیردهی، نیازمند آموزش و حمایت های مستمر مراقبین بهداشتی هستند. دنباله دار بودن این حمایت ها بعد از ترخیص از بیمارستان، علاوه بر آنکه آگاهی های مادر را در مورد اهمیت ادامه شیردهی افزایش می دهد، مشکلاتی را که ممکن است مادر در طی زمان شیر دهی داشته باشد رفع می کند.

دردهای زایمانی یکی از شدیدترین دردهایی است که زنان تجربه می کنند.درد شدید باعث ایجاد پاسخهای استرس شده و اثرات مضری بر مادر و جنین دارد. با توجه به اثرات سوء درد، این مطالعه برای تعیین اثر بخشی استفاده از روش خود تجویزی گاز انتونکس بر کاهش درد زایمان در مرحله اول و دوم و بررسی تاثیر آن برروش و روند زایمان و همچنین آپگار نوزاد انجام شد.
در این مطالعه 120 زن باردار اول زای مراجعه کننده به بیمارستان 29 بهمن تبریز در مطالعه ای بالینی یک سو کور بصورت تصادفی شرکت کردند. در فاز فعال زایمان از گاز انتونکس و یا گاز اکسیژن استفاده شد. میزان شدت درد مادر، سوال و براساس معیار آنالوگ بینایی نمره داده شد.
بر اساس اطلاعات جمع آوری شده، فراوانی شدت درد در دو گروه گاز انتونکس و گاز اکسیژن از نظر آماری تفاوت معنی دار داشت. میانگین نمره درد برای گروه گاز انتونکس در مرحله اول زایمان 93/5و در مرحله دوم زایمان 82/5 و برای گروه گاز اکسیژن در مرحله اول زایمان 99/6 و در مرحله دوم 74/6 بود که تفاوت معنی دار وجود داشت (0001/0 P<). 7/41درصد مادران در گروه انتونکس درد شدید و7/11درصد درد خیلی شدید داشتند درحالیکه در گروه اکسیژن 3/58درصد مادران درد شدید و 25درصد مادران درد خیلی شدید داشتند. بین روش زایمان، روند زایمان و آپگار نوزاد در دو گروه تفاوت معنی دار وجود نداشت. بر اساس یافته های مطالعه گاز انتونکس در مقایسه با گاز اکسیژن شدت دردهای زایمانی را به میزان بیشتری می کاهد و در تخفیف دردهای زایمانی در مرحله اول و دوم زایمان موثر است.

زایمان یک تجربه مهم در زندگی زن محسوب شده و در این میان درد زایمان از شدیدترین دردهایی است که زنان آن را تجربه می کنند. در واقع، درک درد زایمان نتیجه عملکرد متقابل پیچیده و ذهنی عوامل فیزیکی، روانی، محیطی و حمایتی است که در زنان مختلف متفاوت است. با توجه به وجود اطلاعات کم درباره دلایل درد زایمان و متفاوت بودن مطالعات در سایر کشورها در این مطالعه درد زایمان و عوامل موثر بر درک آن در زنان نخست زا و چندزا مراجعه کننده به مرکز آموزشی- درمانی الزهراء در تبریز بررسی شده است.
این مطالعه ی توصیفی- تحلیلی بر روی 600 زن نخست زا و چندزا با زایمان طبیعی که به روش تصادفی ساده انتخاب شده بودند با روش مصاحبه انجام گرفت. ابزار مورد استفاده پرسشنامه بوده و سنجش درد به روش مشاهده ای (VAS) انجام شد. داده ها جمع آوری شده و با استفاده از نرم افزار win SPSS.13/ و آزمونهای آماری تی استیودنت، همبستگی پیرسون و اسپیرمن و رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.
در این مطالعه میانگین درد در نخست زا (99/0±31/8) و در چندزا (16/1±37/8) بود و میانگین شدت درد دو گروه اختلاف آماری معنی دار نداشت (632/0p=). آنالیز آماری رگرسیون نشان داد که در زنان نخست زا، ارتباط بین جنس نوزاد، وزن زمان تولد نوزاد، سابقه درد شدید قاعدگی، طول مدت فاز فعال زایمان، طول مدت مرحله دوم زایمان و عوامل محیطی، مراقبتی و درمانی با درد زایمان معنی دار بود (05/0p<) و در زنان چندزا، ارتباط بین جنس نوزاد، نوع جنس نوزاد از نظر همسر فرد، نوع تجربه حاملگی، سابقه درد شدید قاعدگی، عوامل محیطی، مراقبتی و درمانی، ترس و اضطراب از زایمان و عوامل حمایتی با درد معنی دار بود (05/0p<).
با توجه به نتایج این پژوهش عوامل فیزیکی و محیطی در نخست زا و عوامل فیزیکی، روانی، محیطی و حمایتی در چندزا بر شدت درد زایمان تاثیرداشته اند.

ناباروری یکی از بحرانهای پیچیده زندگی زوجین است که منجر به فشارهای عمیق عاطفی و روانی بر روی زوجین می شود. مطالعات متعددی آشفتگی، استرس، افسردگی، پائین بودن عزت نفس، نارضایتی زناشویی را پیامدهای روانشناختی ناباروری معرفی می نمایند. در طول مدت درمان ناباروری50 تا 60 درصد از زوجین کاهش واضحی را در رضایت جنسی بیان کرده اند. این پژوهش با هدف مقایسه رضایت جنسی بین زوجین بارور و نابارور مراجعه کننده به مرکز آموزشی- درمانی الزهراء تبریز و ارتباط آن با عوامل مرتبط انجام گرفته است.
این مطالعه از نوع توصیفی- مقایسه ای است که در آن میزان رضایت جنسی 150 زوج نابارور با 150 زوج بارور که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده بودند، مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. گردآوری داده ها با استفاده از پرسشنامه ای که مشتمل بر دو بخش مشخصات فردی- اجتماعی زوجین و آزمون استاندارد رضایت جنسی لارسون بود صورت گرفت. داده های بدست آمده از این مطالعه، بوسیله روش های آماری توصیفی و آزمونهای تفاوت میانگین و آزمون رابطه مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
بررسی ها نشان داد تفاوت امتیاز رضایت جنسی بین زوجین بارور و نابارور از لحاظ آماری معنی دار نبود. ارتباط بین طول مدت ازدواج، وضعیت اقتصادی، تعداد دفعات درمان ناموفق، طول مدت تشخیص ناباروری و انجام آزمایشات تشخیصی با رضایت جنسی از لحاظ آماری معنی دار بود.
یکی از وظایف مهم ماماها در مواجهه با زوجین نابارور، افزایش آگاهی این مددجویان در رابطه با مسایل جنسی است. دانستن این موضوع که رابطه جنسی بخش بسیار مهمی از روابط زناشویی بوده و صرفا راهی برای رسیدن به باروری نیست، به مددجویان در بیان احساسات خود در رابطه با مسایل جنسیشان کمک خواهد کرد.

شیوه زندگی یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر سلامتی است. امروزه با تغییر طیف بیماری ها از بیماری های واگیردار به طرف بیماری های که ریشه بسیاری از آنها در رفتارها و عادات بهداشتی افراد دارند، نقش شیوه زندگی بیش از پیش آشکار می گردد. هر فرد برای رسیدن به سلامت، ناگزیر از تقویت ابعاد جسمی، روانی، ذهنی و عاطفی خود می باشد. در طی دوران دانشجویی، بالغین جوان به تدریج کنترل بیشتری بر روی سبک زندگی خود اعمال نموده و ممکن است بسیاری از رفتارهایی که وضعیت سلامتی آنها را بهبود بخشیده و یا تهدید نماید را کسب کنند. هدف از انجام این پژوهش بررسی و مقایسه وضعیت کنترل استرس در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دانشگاه تبریز بود.
این پژوهش یک مطالعه توصیفی تحلیلی می باشد که بر روی 384 نفر دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی و384 نفر دانشجوی دانشگاه تبریز انجام شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه خود گزارش دهی دو بخشی بوده که بخش اول آن خصوصیات فردی- اجتماعی و بخش دوم آن شامل 13 بیانیه مربوط به وضعیت کنترل استرس دانشجویان بود. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و تحلیلی (آزمون ANOVA، آزمون آماری تی مستقل، آزمون مجذور کای) استفاده شد.
یافته ها نشان داد که اکثریت دانشجویان دو دانشگاه کنترل استرس سطح متوسط (56/51 و 68/60 درصد) داشتند. آزمون آماری تی نشان داد که بین دانشجویان دو دانشگاه در زمینه کنترل استرس اختلاف معنی داری وجود نداشت. آزمون (two way ANOVA) ارتباط معنی-داری بین مقطع تحصیلی و درآمد خانواده دانشجویان بر کنترل استرس را نشان داد. از طرفی، نوع دانشگاه با جنسیت و نوع دانشگاه با شغل پدر دانشجویان تاثیر متقابلی بر کنترل استرس آنها داشت.
به طوری که نتایج نشان داد اکثریت دانشجویان در زمینه کنترل استرس وضعیت متوسط داشتند. به عبارت دیگر رفتارهای آنها در زمینه کنترل استرس برای سلامتی آنها مخاطره آمیز می باشد. در کل، شیوه زندگی دانشجویان دو دانشگاه تفاوت چندانی با هم نداشته و نتایج نشان داد آموزشی که دانشجویان رشته های علوم پزشکی در طی دوره تحصیلی خود درباره سلامت و عوامل خطرزای مؤثر بر آن دریافت می دارند، بر عملکرد آنها تاثیر چندانی نسبت به دانشجویان دانشگاه غیر پزشکی که بطور کلاسیک در این رابطه آموزش نمی بینند، ندارد. امید است یافته های این تحقیق، بتواند در خصوص تدوین برنامه های آموزشی مناسب برای دانشجویان و نیز اختصاص دادن امکانات لازم جهت آنها، از طرف مسئولین ذیربط مورد استفاده قرار گیرد. از طرف دیگر مقایسه شیوه زندگی دانشجویان علوم پزشکی و غیر پزشکی می تواند به مسئولین دانشگاه ها در شناخت نقاط قوت و ضعف شیوه زندگی دانشجویان هر دانشگاه و اتخاذ تصمیمات مناسب در این زمینه کمک کند.