فهرست مطالب

مجله بلور شناسی و کانی شناسی ایران
سال یازدهم شماره 1 (پیاپی 21، بهار و تابستان 1382)

  • تاریخ انتشار: 1382/01/15
  • تعداد عناوین: 8
|
  • فرهاد محمدتراب، امیرحسین کوهساری صفحه 3
    مونت موریلونیت اصلی ترین کانی تشکیل دهنده بنتونیت است که به خاطر سرشت تورم پذیری و تعلیق پذیری بالا، این ماده دارای خاصیت کلوئیدی است، به گونه ای که باجذب آب حجم آن چندین برابر افزایش یافته و متورم می شود. لذا مهمترین مصرف آن در تهیه گل حفاری است. از طرف دیگر در اثر فرایندهای فعال سازی، یعنی با گرم کردن و شستشوی آن با اسید، سطح مخصوص و قدرت اسیدی این ماده بالا می رود و قابلیت جذب رنگدانه ها در آن به شدت افزایش می یابد. لذا از آن به منظور تصفیه روغن های خوراکی و صنعتی به وفور استفاده می شود.
    در این پژوهش نشان خواهیم داد که علاوه بر نقش ترکیب کانی شناختی نمونه بنتونیت، غلظت برخی از اکسیدهای اصلی در ترکیب کانی مونت موریلونیت نیز تاثیر مستقیمی در فرایند فعال سازی دارد که می توان به غلظت O2Al3 وMgO اشاره کرد. در این خصوص نقش دما، غلظت اسید، و زمان فعال سازی نیز در این فرایند اهمیت دارد.
    کلیدواژگان: بنتونیت، مونت موریلونیت، فعال سازی، رنگزدایی، تورم پذیری
  • محمدحسن کریم پور، علی اکبر راشد، حمید ارتضا صفحه 15
    بنتونیت های معادن شیرگشت، ده محمد، چاه کم-1 و چاه کم-2 به طور سیستماتیک نمونه برداری شدند. ترکیب شیمیایی، کانی شناسی و مصارف آنها در صنعت ریخته گری مورد بررسی قرار گرفت. معدن بنتونیت ده محمد با 300000 تن ظرفیت ذخیره، بزرگترین ذخیره را دارد. ترکیب کانی شناسی شامل 75 تا 95 درصد مونت موریلونیت، 5 تا 25 درصد کریستوبالیت، صفر تا 3 درصد کلسیت و کمتر از 5/1 درصد هالیت است. اندیس ژله نمونه خام (24 ساعت) 20 تا 30 است. بنتونیت از نوع سدیم دار و برای صنعت ریخته گری مناسب است. معدن بنتونیت شیرگشت دارای 135000 تن ذخیره است. ترکیب کانی شناسی شامل 74 تا 92 درصد مونت موریلونیت، 8 تا 28 درصد کریستوبالیت، 3 تا 10 درصد کلسیت و اکثرا هالیت ندارند و فقط در یک نمونه تا 5/1 درصد هالیت شناسائی شد. اندیس ژله نمونه خام (24 ساعت) 14 تا 22 و بنتونیت از نوع سدیم دار و بعضی از بخشها برای صنعت ریخته گری مناسب است. میزان ذخیره معادن بنتونیت چاه کم-1 و 2 به ترتیت 73000 و 62500 تن است. ترکیب کانی شناسی شامل 60 تا 80 درصد مونت موریلونیت، 15 تا 35 درصد کریستوبالیت- کوارتز، 1 تا 5 درصد کلسیت و 1 تا 5 درصد هالیت است. اندیس ژله بنتونیت خام (24 ساعت) 0 تا 25 و بنتونیت ها از نوع سدیم دار هستند. بالا بودن میزان هالیت مانع از استفاده مستقیم بنتونیت های چاه کم -1 و2 در صنعت ریخته گری می شود.
    کلیدواژگان: بنتونی، ت، مونت موریلونیت، ریخته گری و خراسان
  • بهروز رفیعی صفحه 29
    شناسایی درهم لایه های نامنظم ایلیت اسمکتیت که فراوانترین کانی رسی از گروه درهم لایه ها می باشد گاهی اوقات با دشواری صورت می گیرد. تیمار کلرید منیزیم و اتیلن گلیکول (که برای شناسایی آن معرفی شده است) همیشه تمام قله های لازم برای تشخیص این کانی را نشان نمی دهد. بدین منظور تیمار کلرید لیتیوم پیشنهاد می شود. با استفاده از این تیمار کلیه قلم های مربوط به این نوع درهم لایه ها و نیز اسمکتیت کاملا مشخص شده و وجود هر یک از این کانی ها قطعی می شود به طوریکه شناسایی و حتی تعیین میزان ایلیت موجود در شبکه درهم لایه نامنظم ایلیت اسمکتیت به سهولت انجام می گیرد.
    کلیدواژگان: کانی رسی، تیمار کلرید لیتیوم، درهم لایه نامنظم ایلیت، اسمکتیت، XRD و بدلیت
  • جلیل بدراقی، اقدس بنایی، محمدحسین مجلس آرا صفحه 37
    در این مقاله پس از حل معادله لاپلاس تبدیل فوریه پتانسیل الکتریکی در شرایط مرزی مناسب، تبدیل فوریه میدان الکتریکی در یک مدل سه لایه ای با ضخامتtj و نفوذ پذیری الکتریکیrj (3 و 2 و 1 j =)، مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد، و نوعی گیرنده نوری طراحی می شود. سپس لایه رسانای Al، رسانای نوری Se با ضخامت 20، و لایه میانی Al2O3 با ضخامت 10 روی زیرلایه استوانه ای، از جنس آلیاژ آلومینیوم که بر آن نوعی پلیمر روکش داده شده بود، انباشته شد. لایه نشانی Al و تشکیل لایه Al2O3 در فشار 7-10×5 تا 5-10×2 میلی بار، و لایه نشانی Se در فشار 7-10×2 میلی بار، در دمای زیرلایه C 95 و در120 دقیقه انجام شد. پس از اندازه گیری های الکتروستاتیکی، با نصب گیرنده نوری جدید در دستگاه زیراکس، تصویربرداری با آن با موفقیت صورت گرفت.
    کلیدواژگان: گیرنده نوری، تصویر الکتروستاتیکی نهان، لایه نشانی در خلاء، سلنیوم آمورف
  • حسن رمضانپور، رمضان بخشی پور صفحه 45
    ترکیب کانی شناختی خاکهای تشکیل شده از فیلایت و مواد آبرفتی، و نیز بررسی ویژگی های هوازدگی آنها کمک کرد تا اطلاعات مراحل مختلف هوازدگی آنها به دست آید. سه نیمرخ خاک از کوه، دشت و اراضی پست انتخاب شدند. نتایج پراش سنجی پرتو ایکس نشان دادند که کانی های غالب از کلریت ورمیکولیت، ورمیکولیت دارای هیدروکسید بین لایه ای، ایلیت و میکا- ورمیکولیت یا میکا- اسمکتیت تشکیل شده اند. پایداری قله Å 9/13 در دمای °C 550 نشان دهنده کلریت بوده ولی حضور قله Å 2/12 در این دما بر تخریب بعضی از ورقه های هیدروکسید بین لایه ای در کلریت دلالت دارد. در نتیجه کانی مختلط و نامنظم کلریت ورمیکولیت تشکیل شده است، به طوری که کاهش کلریت و ایلیت در سطح با افزایش ورمیکولیت همراه بوده است. شدت زیاد قله حاصل از بازتاب از صفحات زوج (002 و 004) نسبت به صفحات فرد (001 و 003) در کلریت ها، نشان دهنده وجود یونهای آهن است که پذیرفتاری آنها به هوازدگی شیمیایی از طریق اکسایش را، زیاد کرده و منجر به تخریب ورقه بین لایه ای می شود. پیدایش یک شانه در سمت زاویه کمتر قله Å 10 تیمار شده در °C 550 یا در سمت شیب بیشتر قله Å 14 تیمارگلیکول و نیز کاهش تدریجی قله Å 14 همراه با افزایش تدریجی شدت قله Å 10 در دمای بالاتر ممکن است وجود پلیمرهای آلومینیوم در فضای بین لایه ای و تشکیلHIV را نشان دهد. در نتیجه، وجود کانی های مختلط در نمونه ها مبین تاثیر فرایندهای هوازدگی در شرایط اسیدی آبشویی روی تغییر شکل کانی های رسی است.
    کلیدواژگان: ورمیکولیت دارای هیدروکسید بین لایه ای (HIV)، تغییر شکل کانیهای رسی، پلیمرهای آلومینیوم، واحد فیزیوگرافیکی
  • سعید دیلمقانی، هادی روح بخش صفحه 57
    تغییر عدد اکسایش یک عنصر سبب تغییراتی در انرژی خطوط طیفی حاصل از گذارهای الکترونی بین لایه های درونی اتم میشود. این تغییرات انرژی موجب جابه جایی جزئی در مکان خطوط طیفی خواهد شد که فقط با طیف‎سنجهای حساس مجهز به کامپیوتر، قابل آشکارسازی است. در این مقاله تغییرات یاد شده در دو عنصر گوگرد و منیزیوم مورد مطالعه قرار گرفته اند، و اثر احتمالی آنها بر درجه بندی طیف‎سنجهای پاشنده طول موج، و در نتیجه بر تحلیلهای کمی و کیفی به روش XRF نیز بررسی شده اند. از جمله معلوم شده است که در مواردی، این تغییرات می‎توانند در تعیین حالت اکسایش و پیوند شیمیایی عنصر در نمونه مورد بررسی، مفید باشند.
    کلیدواژگان: جابه جایی شیمیایی، طیف‎سنجی پرتو ایکس، گوگرد، منیزیوم
  • سیدمسعود همام صفحه 65
    توزیع اندازه بلوری در سنگهای دگرگونی اطلاعات اساسی را در ارتباط با سرعت هسته بندی، سرعت رشد، زمان رشد و میزان حرارت ماوراء در تعادل ارائه می کند. بررسی توزیع اندازه بلوری برای بلورهای استرولیت، کیانیت و آندالوزیت در هاله دگرگونی آردارا بیانگر این است که کانی های نخست تشکیل یافته (گارنت) دارای بالاترین چگالی جمعیت و کوتاهترین زمان رشد، و کانی های تشکیل یافته در فاز نهائی دگرگونی (آندالوزیت) دارای پایین ترین چگالی جمعیت و طولانی ترین زمان رشد هستند. چگالی جمعیت و زمان رشد استرولیت و کیانیت یکسان بوده و از این حیث حد واسط گارنت و آندالوزیت قرار میگیرند. این اطلاعات مؤید تاثیر درجه ماوراء تعادل بر روی سرعت هسته بندی و رشد کانی ها در دگرگونی است.
    کلیدواژگان: توزیع اندازه بلوری، حرارت ماورای تعادل، هسته بندی
  • صدرالدین امینی، رضا زارعی سهامیه صفحه 83
    توده نفوذی خضرآباد در شمال غرب تفت رخنمون دارد. به نظر می رسد این توده نفوذی از سنگهای دگرگونی اطراف و به ویژه از سنگهای آهکی در برگیرنده به سن کرتاسه زیرین جوانتر باشد و احتمالا دارای سن الیگو- میوسن است. فراوانترین سنگهای توده نفوذی عبارتند از گرانودیوریت، گرانیت، کوارتزمونز و دیوریت، کوارتزدیوریت و به مقدار کمتر تونالیت، کوارتزسیینیت و سیینیت. ضمنا کلیه سنگها غنی شدگی از عناصر Rb، K، Ba و تهی شدگی ازNb، Sr، Ti را نشان می دهند.
    از نظر زمین شناسی اقتصادی کانی سازی مرمر، اسکارن، آهن - مس - سرب – روی و کانی های غیرفلزی نظیر کائولینیت قابل ملاحظه است. ژئوترموبارومتری کانی های تشکیل دهنده این توده گرانیتوئیدی، دمای 810 تا 985 درجه سانتی گراد و فشار 43/2 تا 2/6 کیلوبار را نشان می دهد.
    کلیدواژگان: گرانیتوئید، گرانیت، دیوریت، کانی سازی، ژئوترموبارومتری
|
  • F. Mohammad Torab, A.H. Kohsari Page 3
    Montmorillonite is the main bentonite forming mineral which has special characteristics such as suspension, swelling and colloidal properties. It can absorb water to become larger in volume.Good absorbents are extensively used in industry eithersimply dried or after chemical activation. The chiefconsumer of these clays is the oil refinering industry whichuses them to purify fractionation products of suspendedmatter and as drilling muds.This study on bentonite shows that mineralogicalcomposition and concetration of Al2O3, MgO in montmorillonite are the most important characteristics forchemical activation of bentonite.In addition to above factors, the temperature, acidconcentration and time are also considered for activation.
  • M.H. Karimpour, A.A. Rashed, H. Erteza Page 15
    Mineralogy and chemical composition of Deh Mohammad, Shirgesht, Chah Cam-1 and Chah Cam-2 bentonite deposits were studied in detail. Tests for foundry moulds uses carried out on raw and processed. Deh Mohammad with 300000 tons reserve is the biggest deposit. Deh Mohammad consists of 75 – 95% montmorillonite, 5 - 25% cristobalite, 0 -3% calcite, and less than 1.5% halite. The colloidal index for raw bentonite (24 hour) is 20 – 30. Based on chemical composition, Deh Mohammad is Na-bentonite and is good for foundry moulds. Shirgesht has about 135000 ton bentonite. It contains of 74 – 92% montmorillonite, 8 - 28% cristobalite, 3 - 10% calcite, and 0 - 1.5% halite. The colloidal index for raw bentonite (24 hour) is 14 - 22. Based on chemical composition, Deh Mohammad is Na-bentonite and in most part is good for foundry moulds. The bentonite reserve at Chah Cam 1 and 2 mines are 73000 and 62500 ton 60 - 80% montmorillonite, 15 – 35 % quartz- cristobalite, 1 - 5% calcite, and 1 - 5% Halite. The colloidal index for raw bentonite (24 hour) is 0 - 20. Based on chemical composition, Deh Mohammad is Na-bentonite. The colloidal index of some samples are good for foundry use but high halite content is a problem, therefore this bentonite must be mixed with a bentonite having low or no halite such as Shirgesht.
  • Behrouz Rafiei Page 29
    Identification of randomly interstratified illite – smectite, the most abundant of the mixed-layer clay minerals, is occasionally difficult. The so-called magnesium chloride and ethylene glycol treatment does not always reveal all the peaks necessary for identification of these clay minerals. Therefore a new modality, lithium chloride treatment, is suggested. With the application of this treatment, the characteristic peaks related to the mixed-layer as well as smectite will appear clearly. So, the illite proportion in the mixed-layer can be determined easily.
  • J. Badraghi, A. Banaei, M.H. Majlesara Page 37
    In this research the Fourier transform of electric field in a three-layered model with thickness tj and dielectric rj is computed, after solving three dimensional Laplace equation for Fourier transform of potential under suitable boundary conditions.Then, by studying the behavior of spread function, a three-layered photoreceptor is designed. After designing and constructing of all of the subsystems, the depostion of Al and formation of Al2O3 are carried out at 210-5 to 510-7 mbar pressure. Then coating of Se is carried out under 210-7 mbar pressure, 250 C boat temperature and 95C substrate temperature in 120 min. Electrical resistance of the prepared sample was measured to be higher than 1012  in dark and about zero in than light, this values are suitable for making electrostatic latent image. To test its function in practice, the sample was mounted in Xerox machine and images were copied successfully.
  • H. Ramazanpour, R. Bakhshipour Page 45
    The mineralogical composition of soils formed on phyllite and alluvium as well as examination of their mineral weathering characteristics should provide an insight into the stage of weathering. Three soil profiles from mountain, plain and low lands were selected. Based on XRD analysis, clay fractions were dominated by chlorite–vermiculite, vermiculite, HIV, illite, mica–vermiculite or mica-smectite. Persistance of 13.9 Å peak on 550 °C treated specimens indicate discrete chlorite, however, presence of 12.2 Å peak on 550 °C pattern, further suggesting partial, random removal of interlayer hydroxide sheets and then, interstratified chlorite-vermiculite formation. Therefore, decrease in chlorite and illite is accompanied by increasing vermiculite in surface horizon. Higher intensity of even-ordered reflections (002,004) than odd ordered reflections (001,003) in chlorites revealed the presence of iron ions which further increased the susceptibility of them to chemical weathering through oxidation process and caused to degrade the interlayer sheets. The shoulder on the low angle side of 10 Å peak upon 550 °C pattern and on the high angle side of 14 Å peak under glycol solvation as well as gradual decrease in 14 Å peak intensity and gradual enhancement in 10 Å peak intensity at higher temperature may confirm Al- polymers within the interlayered space and HIV formation. Consequently, presence of mixed layer mineals indicate the effect of acid – leaching weathering on clay mineral transformation.
  • S.B. Dilmaghani, H. Rohbakhsh Page 57
    The energies of the emission spectral lines originating from vacancies in deep atomic shells change if the elements are in different oxidation states. These changes of energies cause small shifts in spectral lines. For Sulfur and Magnesium, these shifts are shown in this work, and also the influence that they may have on the calibration of wavelength-dispersive spectrometers and in consequence, on quantitative and qualitative analysis by XRF. Also, these changes prove to be useful in identifying oxidation states and in some cases phases in different oxidation states.
  • S.M. Homam Page 65
    Crystal size distribution (CSD) in metamorphic rocks provide fundamental information about crystal nucleation and growth rate, growth time and the degree of overstepping. CSD data for garnet, staurolite, kyanite and andalusite crystals from the aureole demonstrate that the earliest formed of these minerals, garnet, has the highest population density and the shortest growth time. The last formed mineral, andalusite, has the lowest population density and longest growth time. Kyanite and staurolite have the similar population density and growth times intermediate between those of garnet and andalusite. These data demonstrate the effect of the degree of overstepping on the nucleation and growth rates of minerals during metamorphism.
  • Sadreddin Amini, Reza Zarei Sahamieh Page 83
    Khezr-Abad pluton is cropped out in North-West of Taft. This granitoid seems to be younger than the surrounding metamorphosed rocks, particularly the lower cretaceous limestones and probably is implaced during Oligo-Miocene. The most volumetric abundances of the igneous rocks are: granodiorite, granite, quartzmonzo-diorite, quartz-diorite, and in a lesser amount tonalite, quartz-syenite and syenite. All granitoid rocks show Ba, K, Rb enrichment, and Nb, Sr, Ti depletion.From the economical potential point of view, mineralization of marble, Fe-Cu-Pb-Zn skarn and non-metalic minerals such as kaolinite are considerable.Geothermobarometry of rock forming minerals of this pluton indicates temperature of 810- 985 ˚C and pressures of 2.43 – 6.2 kilobars (kbar).