فصلنامه پژوهش های مدیریت راهبردی
پیاپی 45 (بهار 1389)

در پاسخ به تقاضاهای روز افزون، ناشی از افزایش جو رقابتی در بازارهای ملی و بین المللی، سازمان ها در تمام دنیا با استفاده از روش های بهبود می کوشند تولید کالا یا خدمات خود را ارتقا دهند. براین اساس برنامه ها و اقدامات بهبود فرآیند، در حوزه بهبود مستمر، مهم ترین ابزار مدیریت برای توسعه عملکرد عملیات و در نهایت حرکت به سمت تعالی سازمانی است. اقدامات، برنامه ها و تکنیک های بهبود فرآیند، از همان روزهای ابتدایی اجرا، اثرات مثبت فوق العاده و بارزی بر عملکرد و نتایج فرآیندها از خود نشان می دهند، ولی در مراحل بعدی و طی مدت کوتاهی به علت عدم پایداری یا به اصطلاح برگشت فرآیندهای بهبود یافته، دوباره افت می کنند.
هدف اصلی این مقاله معرفی و رتبه بندی عوامل پایداری فرآیندهای بهبود یافته در فرآیندهای ساخت و تولید در سازمان های ایران، در قالب ارایه مدل پایداری است.
برای دستیابی به هدف تحقیق ابتدا عوامل موثر بر پایداری اقدامات بهبود فرآیند به شیوه مطالعات کتابخانه ای از تئوری ها استخراج و سپس عوامل پایداری با استفاده از مدل های تصمیم گیری چند معیاره از قضاوت خبرگان تعیین گردیده و در نهایت تحلیل خوشه ایبر روی داده های به دست آمده از مطالعه موردی بر روی شرکت های برتر ایران، عوامل اصلی مدل پایداری را آشکار کرده است.
نتایج تحقیق مبین آن است که؛ موفقیت و پایداری برنامه های بهبود فرآیند، مانند استفاده از تکنولوژی جدید، نصب ماشین آلات و تجهیزات نو، تغییرات در دستورالعمل ها و روش های اجرای فرآیند در شرکت های مورد مطالعه، نتیجه حضور عوامل پایداری شامل تعهد و حمایت مدیریت سطح عالی از بهبود، استانداردسازی فرآیندها، سیستم رسمی برای ثبت و حل مشکلات فرآیند، تماشا یا کنترل دیداری فرآیند، ارزیابی عملکرد و پاداش و درک روشن از لزوم بهبود بوده است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی نحوه اثرگذاری مدیریت دانش بر تقویت توان رقابتی شرکت های مهندسین مشاور است. مدیریت دانش از طریق خرده مقیاس های (تشخیص دانش، کسب وتوسعه دانش، ذخیره دانش، اشتراک دانش وکاربرد دانش) و توان رقابتی نیز ازطریق مولفه های مشتری مداری بازارمحور، عملکرد سازمانی، نظام مدیریت منابع انسانی ومدیریت نوآوری تکنولوژیک عملیاتی گردیدند. نوع تحقیق در طبقه بندی کلی توصیفی، با توجه به هدف، کاربردی، از نظر روش جمع آوری داده ها، میدانی وبا توجه به نوع تجزیه وتحلیل، همبستگی است. جامعه آماری این تحقیق، شرکت های مهندسین مشاور تهران ونمونه آماری آن 42 شرکت بوده که ازطریق نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، دو پرسش نامه که پرسش نامه اول برای جمع آوری اطلاعات میزان آمادگی مدیریت دانش و پرسش نامه دوم برای سنجش میزان توان رقابتی شرکت ها طراحی شده است. روایی پرسش نامه ها با بررسی صوری توسط محققین وصاحب نظران تایید گردید و پایایی آنها ازطریق محاسبه الفای کرونباخ (پرسش نامه اول با 86 درصد و پرسش نامه دوم با 91 درصد) مورد تایید قرار گرفت. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل شد. محاسبه ضریب همبستگی نشان داد بین دو متغیر مدیریت دانش ومتغیر وابسته (تقویت توان رقابتی) همبستگی مثبت وجود دارد. یافته های تحقیق نشان داد مدیریت دانش قوی ترین رابطه را با خرده مقیاس نظام مدیریت منابع انسانی ازمزیت رقابتی وضعیف ترین رابطه را با عملکرد سازمانی دارد.

در اقتصاد دانایی محور امروزی، موسسات آموزش عالی به عنوان مراکز توسعه نیروی انسانی نقش مهمی را در رشد اقتصادی و پیشرفت کشورها ایفا می کنند. به همین دلیل برنامه ریزی راهبردی در این موسسات از اهمیت ویژه ای برخوردار است و آن را در انطباق با محیط و سیاست های کلان آموزشی برای دستیابی به آینده ای بهتر راهنمایی می کند. امروزه بسیاری موسسات آموزشی، درصد بالایی از منابع خود را از منابع خارجی، شرکت ها و موسسات اقتصادی و بازرگانی تامین می کنند و این منابع محدود و همچنین انگیزه جذب دانشجویان بهتر، بازاری رقابتی برای این موسسات ایجاد کرده و میل به بقا در این محیط، آنان را از روی آوردن به مدیریت و برنامه ریزی راهبردی ناگزیر ساخته است. این مقاله علاوه بر تاکید بر اهمیت برنامه ریزی راهبردی در موسسات آموزش عالی، به ترکیب تکنیک برنامه ریزی آرمانی و مدل راهبردی BSC جهت تبیین وضعیت راهبردی دانشکده های مدیریت شهر تهران پرداخته و گزینه های راهبردی مناسب برای توسعه هریک از آنها را پیشنهاد نموده است. نتایج این پژوهش نه تنها می تواند به طور کاربردی برای برنامه ریزی بهبود دانشکده های مدیریت مورد بررسی و سایر دانشکده های مدیریت ایران به کار گرفته شود، بلکه در توسعه مدل کارت امتیازی متوازن در بخش دانشگاهی نیز موثر است.

یکی از اهداف مهمی که از تشکیل بورس ها تعقیب می شود، ایجاد ساز و کار منظم و شفاف در تقابل عرضه و تقاضا برای تعیین قیمت دارایی های مالی است. از جمله مبانی تصمیم گیری سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری در بورس، وجود قیمت های واقعی و شفاف در قیمت سهام است و یکی از عواملی که می تواند منجر به این عامل گردد، میزان سهام شناور آزاد است. سهام شناور می تواند موجب افزایش حجم معاملات و کاهش میزان نقدینگی راکد بازار سهام گردد. هدف اصلی تحقیق این است که با استفاده از نتایج آن، سرمایه گذاران در سرمایه گذاری و شرکت ها در میزان آزادسازی سهام مورد معامله خود تصمیماتی آگاهانه تر اخذ نمایند. این تحقیق توصیفی است و در آن، متغیر مستقل، سهام شناور آزاد و متغیر وابسته، قیمت سهام شرکت ها می باشد. فرضیات تحقیق به وجود یا عدم وجود رابطه مثبت بین دو متغیر فوق در سطح شرکت ها و صنایع مختلف می پردازد. با توجه به اهداف و ماهیت پژوهش، از روش رگرسیون خطی ساده و تحلیل پانلی برای آزمون فرضیات، استفاده شده است. تحقیق در دوره زمانی 4 ساله بین سال های 1384 تا 1387 در بورس تهران انجام گرفت. سپس شرایط نمونه آماری تعیین و 45 شرکت برای آزمون فرضیه اول و 12 صنعت برای فرضیه دوم انتخاب گردید.
نتایج به دست آمده نشان می دهد که رابطه بین میزان سهام شناور و نوسان قیمت سهام شرکت های بورسی، مثبت و معنادار است، و این ارتباط در بین صنایع مختلف متفاوت می باشد.

شرایط خاص اجتماعی و اقتصادی کشور در ده ساله اول انقلاب (68-1358) از قبیل مقتضیات ناشی از جنگ تحمیلی و تحریم اقتصادی، منجر به گسترش حیطه تصدی گری دولت گردید. پیامدهای گسترش حیطه تصدی دولت طی سال های گذشته، افزایش بی رویه مخارج دولت در بودجه، تشدید دیوان سالاری مفرط و در نتیجه ناکارآمدی دولت در کلیه فعالیت های اقتصادی و اجتماعی بوده است.
علیرغم پیش بینی سازوکارهای اصلاحات نظام اداری و کوچک سازی دولت در برنامه های اول و دوم به دلیل عدم انطباق نظام های مدیریتی با مقتضیات اجرای برنامه و همچنین مقاومت طبیعی ساختار نظام اداری کشور در مقابل اصلاحات، این برنامه توفیقی نداشته است. در برنامه سوم توسعه نیز به موضوع اصلاح ساختار اداری کشور و تفویض اختیارات از بخش های ستادی دولت به واحدهای اجرایی در استان ها توجه شده است. در راستای تحقق برنامه سوم توسعه در زمینه تمرکززدایی و افزایش کارایی دولت، طی سال های اجرای برنامه، بخشی از اختیارات تخصصی حوزه های ستادی وزرات بازرگانی به حوزه های بازرگانی استانی تفویض شده است. به منظور ارزیابی عملکرد تفویض اختیار انجام شده، پژوهشی در موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی صورت گرفته است. یافته های تحقیق حاکی از کارایی و اثربخشی در سطح متوسط تفویض اختیار انجام شده بوده و نمره عملکرد تفویض اختیار انجام شده بین 50 تا 60 از نمره 100 می باشد. از جمله مهم ترین دلایل عدم موفقیت کامل تفویض اختیار انجام شده به سازمان های بازرگانی استان ها می توان به عدم کفایت مطالعات امکان سنجی قبل از تدوین برنامه، فقدان استراتژی کلان، ابهام در آیین نامه ها و دستورالعمل های تفویض اختیار، عدم توجه به توانمندسازی و آموزش کارکنان، عدم رعایت تناسب میان اختیارات و مسئولیت های جدید واگذار شده و فقدان مکانیزم های کنترلی و بازخورد اشاره نمود.

تحقیق حاضر به دنبال بررسی عوامل موثر بر عملکرد مدیران کتابخانه های عمومی شهر تهران است. جامعه آماری تحقیق را کلیه مدیران و سرپرستان کتابخانه های عمومی وابسته به نهاد کتابخانه های عمومی کشور و نیز کتابخانه های وابسته به شهرداری تهران تشکیل می دهند که تعداد آنها 160 نفر بوده و نمونه ای 84 نفری از آنها برای این تحقیق انتخاب شده اند. روش تحقیق پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه با مقیاس لیکرت می باشد. طی چندین مصاحبه اکتشافی با مدیران یاد شده و نیز بررسی ادبیات موضوع مهم ترین عوامل موثر بر عملکرد آنها به دست آمد؛ که با بهره گیری از مدل سه شاخگی در سه محور عوامل محتوایی، ساختاری و زمینه ای، دسته بندی شدند. نتایج آزمون دوجمله ای نشان می دهد که مدیران مورد مطالعه از تعلق شغلی مناسبی برخوردارند، لکن نگرش مشتری مدارانه در آنها ضعیف است. از سویی میزان بودجه آنها ناکافی بوده و از آموزش های ضمن خدمت مناسبی نیز برخوردار نیستند، ولی از سویی عملکردشان در سطح قابل قبولی به دست آمد. نتایج به دست آمده از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد که بین وجود نگرش مشتری مدار در مدیران کتابخانه های مورد مطالعه، میزان تعلق شغلی آنها، میزان آموزش های ضمن خدمت مدیران و سرانه بالای مطالعه در جامعه و عملکرد مدیران کتابخانه ها رابطه معنادار مستقیم وجود دارد. در حالی که بین میزان بودجه اختصاصی و جایگاه اجتماعی کتابداران در جامعه و عملکرد مدیران مزبور رابطه معناداری مشاهده نمی شود. نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس نشان داد که بعد «محتوایی» مهم ترین بعد از ابعاد سه گانه عوامل موثر برعملکرد مدیران کتابخانه های عمومی شهر تهران است.

وجود بورس یکی از علایم اقتصادی است و فعال بودن آن موجب سهولت تامین مالی شرکت ها و سرمایه های کوچک سرمایه داران در مسیر تولید و جلوگیری از راکد ماندن احتمالی سرمایه های کوچک و کسب درآمد برای عموم و سایر مزایای مربوط به بازار بورس خواهد بود.
از آنجا که مناطق مختلف به لحاظ برخورداری از قابلیت ها و توانمندی های متفاوت به یک میزان توسعه نیافته اند، این امکان وجود دارد که فعالیت بورس موجب گشایش قابل توجهی در سرمایه گذاری منطقه ای شود و فرصت های جدید در اقتصاد کشور ایجاد کند. این فرصت ها می تواند با ایجاد و گسترش بورس های منطقه ای از حالت بالقوه به فعل تبدیل گشته و باعث رشد اقتصادی منطقه گردند. لذا هدف این تحقیق بررسی اثر گسترش بورس بر توسعه استان اصفهان در نظر گرفته شد که با مطالعه میدانی و آزمون های مورد نظر نشان داده شد که علی رغم محدودیت های موجود در گسترش بورس های منطقه ای، با توجه به این که بنگاه های مستقر در منطقه را تامین مالی می نمایند، بر رشد و توسعه منطقه ای موثر خواهند بود.

اگر ساختار سازمان ها را به دو نوع ارگانیک و مکانیک تقسیم کنیم، واحد منابع انسانی در هر یک از این دو نوع ساختار از لحاظ اولویت بندی وظایف متفاوت خواهد بود. این پژوهش درصدد بررسی تفاوت وظایف واحد منابع انسانی اثربخش در سازمان ها با ساختار ارگانیک و مکانیک از دید کارکنان است. قطعا نوع نگاه پرسنل در این سازمان ها بر روی کیفیت نیازها و خواسته های آنها تاثیر گذاشته و مدیران جهت اداره مناسب سازمان و کارکنان باید به این تفاوت های نگرشی توجه کنند. نمونه گیری به روش تصادفی ساده انجام شده و تعداد 196 پرسش نامه توزیع و جمع آوری شد. در این پژوهش جهت تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده از پرسش نامه، از آزمون های کولموگروف اسمیرنوف، آزمون مقایسه میانگین t و آزمون U مان- ویتنی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که دیدگاه پرسنل سازمان های ارگانیک و مکانیک درباره وظایف واحد منابع انسانی تا حد زیادی متفاوت است. به عنوان نمونه وظیفه های وساطت میان سازمان و اتحادیه کارگری، تدوین برنامه های مصوب در زمان ورود کارکنان و تجزیه و تحلیل دقیق مشاغل، از دید کارکنان سازمان های ارگانیک به ترتیب، مهم ترین وظایف واحد منابع انسانیاست در حالی که از دید کارکنان سازمان های مکانیک، وظایف آموزش پرسنل، وساطت میان سازمان و اتحادیه کارگری و طراحی سیستم پاداش به ترتیب مهم ترین وظایف واحد منابع انسانی است.