نشریه اکوفیزیولوژی گیاهی
پیاپی 2 (پاییز 1388)

در بیشتر مناطق ایران رشد و عملکرد غلات بدلیل شوری کاهش می یابد. یکی از مناسب ترین گیاهان برای چنین شرایطی جو بدون پوشینه است. چهار ژنوتیپ جو بدون پوشینه (UH3، U46M، EHM81-12 و CM67) در ایستگاه تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اقلید به مدت دو سال در دو آزمایش جداگانه برای بررسی میزان تحمل آنها به شوری مورد ارزیابی قرار گرفتند چهار تیمار شوری 1 (شاهد) 5 و10 و 15 دسی زیمنس بر متر) بکار برده شدند. تیمارهای آزمایش در قالب آزمایش اسپلیت پلات بر پایه بلوک کامل تصادفی در سه تکرار اعمال شدند. تیمارهای شوری در کرت های اصلی و ژنوتیپهای جو بدون پوشینه در کرتهای فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تعداد دانه و سنبله درگیاه کاهش معنی داری در شرایط تنش داشتند و وزن دانه حاسسیت کمتری داشت. عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک نیز در شرایط تنش شوری کاهش نشان دادند و دربین ژنوتیپ ها، UH3 کمترین و ژنوتیپGM67 بیشترین مقدار عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را داشتند. تنش، مقدار پلی ساکاریدها را کاهش داد. اما باعث افزایش میزان محتوی ساکارز و فروکتان شد. با افزایش کربوهیدراتها تحمل به تنش بیشتر شد. در واقع تنش اثر کاهنده روی رشد و عوامل موثر در عملکرد داشت. درکل ژنوتیپUH3 کمترین مقدار و ژنوتیپCM67 بیشترین مقدار عملکرد را داشتند. همه ژنوتیپهای جو بدون پوشینه در این آزمایش متحمل به تنش شوری بودند.

به منظور تعیین رابطه بین عملکرد و اجزاء آن در تراکم های مختلف گندم نان، آزمایشی در سال زراعی 87-1386 در مزرعه آزمایشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان انجام گردید. این آزمایش به صورت فاکتوریل با دو فاکتور تراکم و رقم و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام گردید. سطوح تراکم به عنوان فاکتور اول عبارت بودند از 200، 300، 400و 500 بوته در مترمربع و رقم های مرودشت، چمران، شیراز، دارابІІ و نیک نژاد به عنوان فاکتور دوم بودند. اندازه گیری ها شامل عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزار دانه بود. بین تراکم ها و و رقم ها از لحاظ عملکرد دانه اختلاف معنی داری مشاهده شد، ولی اثر متقابل رقم و تراکم بر عملکرد معنی دار نگردید. بهترین تراکم از لحاظ عملکرد دانه 500 بوته در متر مربع (با عملکرد 5678 کیلوگرم در هکتار) و بهترین رقم از لحاظ عملکرد رقم مرودشت (با عملکرد 4976 کیلوگرم در هکتار) بود. در تراکم 500 بوته در متر مربع با استفاده از میانگین پنج رقم همبستگی ساده عملکرد با اجزاء آن (تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزار دانه) محاسبه شد. همبستگی ساده اجزاء به غیر از وزن هزار دانه با عملکرد دانه مثبت بود که در این میان تعداد سنبله در متر مربع بالاترین میزان همبستگی ساده را با عملکرد داشت. به منظور بررسی گسترده تر رابطه اجزاء عملکرد با عملکرد، همبستگی ساده طبق روش دوی و لو به دو جزء اثر مستقیم و غیر مستقیم تقسیم شد. در مورد وزن هزار دانه جدول تجزیه علیت نشان داد که با وجودی که همبستگی ساده وزن هزار دانه با عملکرد منفی است، ولی وزن هزار دانه اثر مستقیم مثبتی را برروی عملکرد دانه دارد (P=0.304) توجیه به این صورت است که اگر وزن هزار دانه کاملا مستقل از سایر اجزای عملکرد عمل کند، اثر آن برروی عملکرد مثبت است، یعنی با افزایش وزن هزار دانه عملکرد هم افزایش می یابد، ولی این صفت اثرات منفی خودش را بر عملکرد، از طریق جزء دیگر عملکرد یعنی تعداد دانه در سنبله نشان می دهد. اثرات منفی کاهش این جزء از اجزای عملکرد از اثر مثبت وزن هزار دانه بر عملکرد بیشتر است. بنابراین با وجودی که وزن هزار دانه از اجزاء اصلی عملکرد می باشد، ولی اثر ظاهری آن برروی عملکرد منفی است. به این ترتیب توصیه می گردد که در برنامه های به نژادی به منظور بالا بردن عملکرد دانه، صفت تعداد دانه در سنبله مورد تاکید بیشتر قرار گیرد.

به منظور ارزیابی مبانی اختلاف عملکرد و بررسی رابطه بین عملکرد دانه و توزیع ماده خشک در ژنوتیپ های جو و اختلاف ژنوتیپ های جدید و قدیمی با یکدیگر10 ژنوتیپ جو به نامهای ایذه، بومی، صحرا، سیاه، ترکمن،1- یکنواخت، 14G،5G، 11Gو 15G که توسط مرکز تحقیقات کشاورزی استان گلستان معرفی شده مورد برسی قرار گرفتند. این آزمایش در سال زراعی 1384-1385 درمزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان با طرح بلوکهای کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که زودرس بودن، سرعت بالاتر پر شدن دانه و شاخص برداشت بالا دلایل اصلی افزایش عملکرد در ژنوتیپ های پرمحصول بوده اند.پیش بینی تجمع ماده خشک به عنوان معیاری از تولید از یک منحنی لجستیک و شاخص سطح برگ از مدل نمایی تبعیت می کند. همبستگی قوی و معنی دار بین عملکرد دانه و تجمع ماده خشک نشان داد 14G با تجمع ماده خشک بیشتر نسبت به سایر ژنوتیپ ها عملکرد دانه بیشتری دارد. نتایج نشان داد که میزان ماده خشک تجمعی، تغییرات شاخص سطح برگ و شاخص برداشت در ژنوتیپ های جدید و اصلاح شده بیشتر از ژنوتیپ های قدیمی است.

به منظور بررسی اثرات کود شیمیایی و کود بیولوژیک و اثر متقابل آنها بر خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد و اجزاء عملکرد ذرت دانه ای تحت شرایط تنش خشکی آزمایشی در سال 1387 در مزرعه آموزشی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرارانجام شد. فاکتورهای فرعی آزمایش شامل ترکیب سطوح مصرف کود نیتروژنه با دو سطح صفر و 300 کیلوگرم کود اوره و دو سطح صفر و مصرف 4 نوع کود بیولوژیک آمینواسیدی: کادوستیم، هیومی فورته، فسفوترن و آمینول فورته در چهار مرحله، از مرحله 4 برگی تا مرحله شیری بود. فاکتور اصلی شامل تنش خشکی با دو دور آبیاری 8 روزه (عدم تنش) و دور آبیاری 12 روزه (تنش خشکی) بود. نتایج نشان داد بیشترین عملکرد دانه در شرایط عدم تنش خشکی با استفاده از تیمار تلفیقی 300 کیلوگرم کود اوره و 4 لیتر در هکتار کود بیولوژیک با میانگین 5/12 تن در هکتار حاصل شد که نسبت به شاهد (عدم مصرف هیچ نوع کود) 257 درصد افزایش نشان داد. اعمال تنش خشکی در مرحله تاسل دهی فقط 9/8 درصد عملکرد را در این تیمار کاهش داد. در شرایط عدم تنش خشکی با استفاده از تیمار تلفیقی 300 کیلوگرم کود اوره و 4 لیتر در هکتار کود بیولوژیک بیشترین تعداد دانه در بلال و بیشترین وزن هزار دانه حاصل شد ولی نتایج نشان داد که بین تیمار تلفیقی کودی و مصرف کود شیمیایی به تنهایی اختلاف معنی دار در وزن هزار دانه مشاهده نشد. سرعت رشد گیاه (CGR) و میزان اسیمیلاسیون خالص (NAR) و سرعت رشد نسبی (RGR) هرسه در تیمار تلفیقی 300 کبلوگرم کود اوره و 4 لیتر در هکتار کود بیولوژیک دارای بیشترین مقدار بودند و تنش خشکی اثر بسیار کمی بر آنها داشت در حالیکه در شرایط مصرف کود شیمیایی به تنهایی بعد از اعمال تنش خشکی سرعت رشد گیاه در مقایسه با تیمار تلفیقی روندی نزولی نشان داد. با توجه به نیاز کودی بالای ذرت، کود بیولوژیک به تنهایی جوابگو نیاز کودی آن نبود ولی مصرف کود شیمیایی همراه با کود بیولوژیک به عنوان مکمل باعث افزایش معنی دار عملکرد می شود.

دستیابی به عملکرد بالا در گندم، مستلزم انطباق مراحل رشد رویشی و زایشی گیاه با شرایط مساعد محیطی از طریق انتخاب تاریخ کاشت مناسب و استفاده از عوامل تولید از جمله تراکم مطلوب بوته در واحد سطح می باشد. پژوهش مزرعه ای حاضر با استفاده از طرح کرتهای خردشده در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار، در دو سال زراعی 81-1380 و 82-1381 به اجرا در آمد. کرت های اصلی شامل سه تاریخ کاشت (15آبان، 15آذر، 15دی) و کرت های فرعی شامل چهار تراکم (150، 250، 350، 450 بوته در متر مربع) از گندم رقم شیراز بودند. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت اثر معنی داری بر عملکرد دانه، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه داشت، بنحویکه بیشترین عملکرد دانه از تاریخ کاشت دوم (15 آذر) بدست آمد و با تاخیر در کاشت عملکرد دانه بنحو معنی داری کاهش یافت. تعداد سنبله در مترمربع و وزن هزار دانه با تاخیر در کاشت کاهش یافت. همینطور با تاخیر در کاشت مراحل نموی بوته ها با سرعت بیشتری سپری شد. بیشترین تعداد سنبله در مترمربع از بیشترین تراکم(450 بوته در مترمربع) لیکن بیشترین تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه از کمترین تراکم(150 بوته در مترمربع) بدست آمد. در هر سه تاریخ کاشت با افزایش تراکم بوته در واحد سطح تعداد سنبله در مترمربع تنها مولفه ای از اجزای عملکرد بود که افزایش نشان داد. در مجموع، پژوهش حاضر نشان داد که با تاخیر در کاشت از تاریخ بهینه افزایش تراکم می تواند تا حدودی به جبران عملکرد کمک کند.

پژوهش حاضر به بررسی فلور یکی از مناطق شکارممنوع در استان فارس در مجاورت شهرستان ارسنجان و در بطن جنگلهای ایران تورانی فارس روی تیره کاسنی که بزرگترین تیره گیاهی دولپه ای ها به شمار می رود، صورت گرفته است. بررسی میدانی و برداشت گونه های گیاهی متعلق به تیره کاسنی به همراه ثبت موقعیت جغرافیایی لکه های مشاهده شده و تعیین سیستماتیک گیاهی این خانواده از اهداف پژوهش بوده است. نتایج بدست آمده نشان داد از مجموع کل فلور منطقه در بازه ارتفاعی 1800 تا 2000 متری منطقه مورد مطالعه، 55% مربوط به زیر تیره لوله گلی ها با 5 طایفه، 12 جنس و 17 گونه، 26% مربوط به زیر تیره زبانه گلی ها با 2 طایفه و4 زیر طایفه و 8 جنس و 8 گونه و 19% مربوط به زیرتیره پرتوآساها با 2 طایفه و 4 جنس و 6 گونه در سطحی بالغ بر 67/40 هکتار وسعت محدوده مورد مطالعه تشکیل می دهد. همه جازی بودن گونه های این تیره به دلیل تولید بذر فراوان، نوع شیوه گرده افشانی و ساختار موفولوژیکی بذر موجب شده تا بسیاری از گونه های این تیره پراکنش وسیعی در سطح منطقه داشته باشد. پراکنش گونه های زیر تیره لوله گلی ها دربسیاری از نقاط منطقه مورد مطالعه گاه به صورت گونه هایی مهاجم خود را نشان داده که چشم اندازی خاص به منطقه داده است.

استفاده از بقایای گیاهی در کشاورزی امروزه اهمیت ویژه ای دارد. باقی گذاشتن بقایا بر سطح خاک می تواند باعث تولید مواد شیمیایی شود که از رشد گیاهان دیگر جلوگیری می کند. به منظور تعیین اثر بازدارندگی بقایای گلرنگ زراعی، عصاره بقایای گلرنگ در غلظت های 0، 15، 30 و 60 درصد بر جوانه زنی گندم، ذرت، خردل وحشی و گلرنگ وحشی اثر داده شد. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت عصاره درصد جوانه زنی، طول ریشه و طول ساقه در تمام گیاهان به استثنای گلرنگ وحشی کاهش یافت. بطوریکه در غلظت 60 درصد، جوانه زنی ذرت، گندم و خردل وحشی به طور معنی داری کاهش یافت و در مورد خردل وحشی حتی غلظت 15 درصد نیز تاثیر معنی داری داشت. در بین گیاهان خردل وحشی بیشترین و گلرنگ وحشی کمترین حساسیت را نسبت به بقایای گلرنگ از خود نشان دادند. در بین صفات، طول ریشه حساسیت بیشتری نسبت به طول ساقه و درصد جوانه زنی دارا بود. نتایج نشان می دهد که پتانسیل آللوپاتی بقایای گلرنگ می تواند در کنترل علف های مورد استفاده قرار گیرد و در تناوب زراعی نیز بایستی فاصله زمانی مناسب در نظر گرفته شود.

این پژوهش به منظور بررسی تاثیر شوری ناشی از کلرید سدیم و پایه های نارنج C. aurantium))، لیموآب (C. aurantifolia)، ولکامریانا. volkameriana) C)، و بکرائیC. reticulata C. limetta))، بر غلظت عناصر پرمصرف و سدیم در شاخساره پرتقال والنسیا به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در گلخانه انجام شد. فاکتور شوری در چهار سطح، صفر(آب چاه با هدایت الکتریکی512/0 دسی زیمنس بر متر)، 20، 40 و 60 میلی مول در لیترکلرید سدیم بود. بر اساس نتایج نوع پایه تاثیر زیادی بر غلظت عناصر پرمصرف و سدیم در شاخساره پرتقال والنسیا داشت و تحت تاثیر شوری واکنش پایه ها متفاوت بود. به طور کلی شاخساره پرتقال والنسیا روی پایه های ولکامریانا و تا حدودی روی بکرایی کمتر از سایر پایه ها تحت تاثیر شوری، خصوصا در رابطه با غلظت سدیم و پتاسیم برگ قرار داشت.