نشریه اکوفیزیولوژی گیاهی
پیاپی 1 (تابستان 1388)

به منظور ارزیابی صفات فیزیولوژیک مرتبط با عملکرد در هیبریدهای ذرت آزمایشی در سال 1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان واقع در شهر ارسنجان انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. فاکتور اول در شش سطح شامل ارقام ذرت 704، 504، 666، ماکسیما، زولا و جتا، و فاکتورهای دوم شامل تراکم بوته در سه سطح 4، 8 و 12 بوته در متر بوته در نظر گرفته شد. نتایج این آزمایش اختلاف معنی داری را بین هیبریدهای مختلف مورد بررسی از لحاظ صفات فیزیولوژیک و عملکرد دانه نشان داد. بیشترین عملکرد دانه در هیبرید 504 و پس از آن در 704 و 666 مشاهده شد، کمترین عملکرد دانه نیز در هیبرید جتا بدست آمد. بین تراکم ها اختلاف معنی داری مشاهده نشد، اما ارقام مختلف واکنش متفاوتی نشان دادند. بیشترین میزان LAI در رقم 704 و 504 و بیشترین میزان CGR در رقم 504 بدست آمد. همچنین رقم 666 و 504 دارای RGR بالایی بودند که این نشان دهنده نقش مثبت این صفات در عملکرد دانه است. واکنش صفات فیزیولوژیک در ارقام تحت تاثیر تراکم بوته تغییر کرد بطوریکه ارقام با عملکرد بالا در تراکم ها بهینه و پایین بهتر پتانسیل عملکرد و صفات فیزیولوژیک خود را نشان دادند.

در این مطالعه اثر دما و شوری بر ویژگی های جوانه زنی و رشد شبدر برسیم (Trifolium alexanderinum) مورد بررسی قرار گرفت. تاثیر فاکتور دما در دو سطح (25 و 35 درجه سانتیگراد) و فاکتور شوری در پنج سطح (آب مقطر،3، 6، 9 و 12 دسی زیمنس بر متر) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار مطالعه گردید. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که بین سطوح مختلف شوری و سطوح مختلف دما از نظر درصد جوانه زنی در سطح آماری 5 درصد و از نظر سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه در سطح آماری 1 درصد تفاوت معنی دار وجود دارد، ولی در بررسی اثر دما بر طول ریشه چه تفاوت معنی داری مشاهده نشد. مقایسه میانگین درصد جوانه زنی نشان داد که با افزایش شوری از درصد جوانه زنی بذور کاسته می شود به طوری که درصد جوانه زنی در دمای25 درجه سانتیگراد و شوری 12 دسی زیمنس برمتر در مقایسه با تیمار شاهد به میزان 57 درصد کاهش یافت. همچنین بیشترین سرعت جوانه زنی مربوط به تیمار شاهد با دمای 35 درجه سانتیگراد و کمترین سرعت جوانه زنی مربوط به سطح شوری 12 دسی زیمنس برمتر با دمای 35 درجه سانتیگراد بود. در هر دو محدوده دمایی (25 و 35 درجه سانتیگراد) با افزایش سطوح شوری اختلاف بین طول ساقه چه و طول ریشه چه به کمترین مقدار خود رسید.

به منظور بررسی اثرات سطوح نیتروژن و توده های بومی بر رشد و عملکرد توده های بومی زیره سبز در ایستگاه تحقیقات اسماعیل آباد قزوین آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سالهای 1384 و 1385 انجام شد. سطوح نیتروژن شامل 30، 60، 90 و 120 کیلو گرم در هکتار (از منبع اوره) و سطوح رقم شامل توده بومی سبزوار، بجنورد و اسفراین به عنوان تیمارهای آزمایش بر گیاه زیره سبز مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که در مورد صفات عملکرد دانه، درصد و عملکرد اسانس و شاخص برداشت، توده بومی اسفراین به ترتیب با 6/765 کیلوگرم در هکتار، 52/2 درصد، 22/19 کیلوگرم در هکتار و 25/45 درصد اثر معنی داری داشت. مشاهده نتایج نشان داد که توده بومی اسفراین در بیشتر صفات مورد بررسی برتر بود. اثر توده های بومی مختلف بر صفات مورد اندازه گیری گیاه زیره سبز بیشتر از سطوح متفاوت نیتروژن بود. برهمکنش نیتروژن و توده بومی در مورد بسیاری از صفات معنی دار بود. توده بومی اسفراین با کاربرد 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بالاترین عملکرد بیولوژیک و عملکرد اسانس را به ترتیب با 9/2010 و 86/20 کیلوگرم در هکتار تولید کرد.

به منظور تعیین میزان تحمل به تنش خشکی دو رقم کلزای پائیزه و بررسی اجزاءعملکرد آنها آزمایشی به صورت آزمایش کرت های خردشده با طرح پایه در 3 تکرار اجرا شد، که در آن آبیاری به عنوان عامل اصلی در هفت سطح ورقم به عنوان عامل فرعی در 2 سطح شامل ارقام زرفام و اپرا انجام گرفت. آزمایش در سال زراعی 85-1384 در مزرعه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا شد. نتایج حاصل نشان داد اثر رقم بر صفاتی مانند عملکرد دانه، عملکرد روغن دانه، درصد روغن دانه (1%P<) و وزن هزار دانه (5%P<) معنی دار گردید و همچنین اثرات متقابل آبیاری و رقم بر صفات تعداد غلاف در شاخه فرعی و تعداد دانه در غلاف (5%P<) معنی دار بود. در شرایط تنش خشکی بیشترین عملکرد دانه به رقم زرفام (5133 کیلوگرم درهکتار) در شرایط قطع آبیاری در مرحله ساقه دهی و گل دهی و کمترین عملکردبه رقم اپرا درشرایط قطع آبیاری در مرحله گل دهی اختصاص داشت

کلزا یکی از مهمترین گیاهان روغنی جهان است و کنترل علف های هرز در این گیاه اهمیت زیادی دارد. روش های شیمیایی اندکی برای کنترل علف های هرز کلزا در دسترس است. به منظور بررسی اثرات کاربرد جداگانه و ترکیبی علف کش های الاکلر، ترفلان، بوتیسان استار، گالانت سوپر و لونترل بر کلزا و علف های هرز همراه آن، آزمایشی مز رعه ای در سال 86-1385در استان بوشهر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. نتایج نشان داد که عملکرد دانه در تیمار گالانت سوپر+لونترل مشابه شاهد بدون علف هرز بود و پس از آن بیشترین عملکرد دانه در تیمارهای بوتیسان استار و لونترل مشاهده شد. در تیمارهای گالانت سوپر و بوتیسان استار و لونترل، تعداد علف های هرز باریک برگ و پهن برگ به طور معنی داری کاهش یافت. علف های هرز غالب شامل شبدر سفید، وایه، خردل وحشی، سلمه تره، ترشک و چغندر وحشی به خوبی توسط بوتیسان استار، گالانت سوپر و لونترل کنترل شدند. با توجه به نتایج بدست آمده، کاربرد پس رویشی گالانت سوپر+لونترل و بوتیسان استار، روش شیمیایی مناسبی برای کنترل علف های هرز کلزا بوده و می تواند برای استفاده در زراعت کلزا در استان بوشهر و شرایط آب و هوایی مشابه توصیه شود.

شوری یک تنش محیطی است که رشد و تکامل گیاهان را محدود می کند. اکثر مشکلات شوری در گیاهان عالی در اثر ازدیاد کلرید سدیم است. یکی از راه های غلبه بر مشکلات شوری، شناسایی تحمل شوری گیاهان زراعی است. بدین منظور در این بررسی اثر سطوح مختلف کلرور سدیم (0و2 و 4 و6 و 8 و 10 و 12 دسی زیمنس بر متر) روی مرحله گیاهچه ای گیاه گوجه فرنگی (رقم بومی درتوم و رقم موبیل) با کشت هیدروپونیک مطالعه گردید. نمونه برداری بعد از چهار هفته و هشت هفته انجام شد و میزان کلروفیل a، b و کلروفیل خام برگ های گیاه همچنین میزان عناصر سدیم، فسفر و پتاسیم اندازه گیری شد. نتایج بدست آمده نشان داد با افزایش کلرور سدیم، میزان کلروفیل a، b و کلروفیل خام کاهش می یابد، بنابراین رشد گیاه با افزایش شوری کاهش می یابد. علائم قابل مشاهده سمیت شامل کاهش رشد ریشه واندامهای هوایی، نکروزه شدن برگها در سطوح 9و 12 به ترتیب برای گوجه فرنگی رقم بومی درتوم و گوجه فرنگی رقم موبیل دیده شد، بنابراین آستانه تحمل آنها به ترتیب 5/8 و5/11 دسی زیمنس بر متر تعیین شد که علیرغم کاهش رشد گیاه، علائم سمیت مشاهده نشد.

خسارت ناشی از گرما و کمبود آب، بر محصولات زراعی و باغی از جمله انگور بر کسی پوشیده نیست. لذا شناسایی، انتخاب و استفاده از ارقام انگور متحمل به تنش خشکی از موارد بسیار مهم در برنامه های به نژادی انگور می باشد. به منطور گزینش ارقام دارای صفات مورفولوژیک سازگار به تنش خشکی، این تحقیق درسال 1381 در بین ارقام بومی انگور استان قزوین شروع شده و به مدت 5 سال ادامه داشت.آزمایش در دو مرحله انجام شد که مرحله اول انتخاب بصورت غیر مستقیم و غربال ارقام متحمل به تنش خشکی بر اساس صفات مورفولوژیک بود. یعنی اینکه کلیه ارقام موجود از نظر صفات سازگار با تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفته و ارقام دارای صفات سازگار به تنش خشکی گزینش شدند. بدین منظور آزمایشی در قالب بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار طراحی و به مرحله اجرا در آمد، که ارقامی چون بیدانه سفید، بیدانه قرمز، میش پستان، شاهانی سیاه، چفته، گوهری، یزندایی، شاهانی پیکانی، یاقوتی، احمدی، سیاه انگور، ملایی سفید، ملایی قرمز، فخری، شاهرودی، صاحبی، مثقالی، شصت عروس، طلایی، عسگری و شل انگور مورد مطالعه قرار گرفتند و صفاتی چون ظرفیت نسبی آب برگ، ضخامت برگ، متوسط سطح برگ،کرکدار بودن برگ و زمان رسیدن میوه در آنها تعیین گردید. داده های بدست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و بر اساس نتایج آن، ارقام چفته، سیاه انگور و ملایی از نظر مورفولوژیکی متحمل به تنش خشکی شناخته شدند. سپس مرحله دوم آزمایش شروع شد که از ارقام انتخاب شده در مرحله اول قلمه تهیه شده که این قلمه ها پس از کشت و ریشه دار شدن، در زمین اصلی بر اساس نقشه طرح بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار و 3 بوته از هر رقم در یک واحد آزمایشی کشت شدند. در سال 85 تیمار تنش خشکی در چهار مرحله (آبیاری تا آخر اردیبهشت، آخر خرداد، آخر تیر و آخرمرداد) اعمال گردید. نتایج نشان داد که رقم چفته نسبت به سایر ارقام و ارقام مورد مطالعه در استان قزوین از تحمل بالاتری نسبت به تنش خشکی برخوردار است.

نقش مراتع در تامین نیازهای بشر، از گذشته تاکنون بسیار پررنگ بوده است. عملکرد مهم پوشش گیاهی مراتع تامین علوفه مورد نیاز دام هاست. لذا مطالعه اثر متغیرهای محیطی موثر بر گیاهان مراتع بویژه گونه های علوفه ای مرغوب ضروری بنظر می رسد. این مطالعه اثر عوامل خاک و توپوگرافی را بر پراکنش و استقرار 10 گونه علوفه ای مرغوب (5گونه بقولات و 5گونه گندمیان) بررسی می کند. دلیل انتخاب این 10 گونه درجه خوشخوراکی، پراکنش و حضور بیشتر آن ها در منطقه بود. پس از شناسایی فلور منطقه، نمونه برداری پوشش گیاهی در 35 واحد کاری (همگن از نظر شیب، جهت و ارتفاع) انجام که در مجموع در300 پلات 1 متر مربعی درصد پوشش تاجی گیاهان ثبت گردید. بر اساس وسعت واحد کاری و تیپ های گیاهی موجود در آن بین 1 تا 3 نمونه خاک نیز برداشت شد. نتایج حاصل از کاربرد روش رسته بندی DCA نشان داد که عوامل خاک و توپوگرافی اثر معنی داری بر پراکنش و استقرار گونه های این دو خانواده گیاهی دارند. نتایج آنالیز CCA نشان داد که گونه های بقولات وابستگی بیشتری با کربن آلی خاک و عناصر غذایی داشتند و گونه های گندمیان به دو دسته تقسیم شدند برخی همانند گونه های بقولات به کربن آلی خاک و عناصر غذایی وابسته بودند و 2 گونه Bromus tomentellus و Hordeum fragile بیشتر تحت تاثیر ارتفاع و شیب قرار گرفتند. سرانجام با انجام آنالیز تقسیم واریانس مشخص شد اثر عوامل خاکی بر روی پراکنش گونه های بقولات بیش از 3 برابر عوامل توپوگرافی است و اثر عوامل خاک بر خانواده گندمیان کمی بیشتر از عوامل توپوگرافی است.