نشریه پژوهش های مدیریت انتظامی
سال سوم شماره 2 (تابستان 1387)

یکی از راه های تحقق نقش مردم در تامین و حفظ امنیت مشارکت شهروندان نظارت بر عملکرد پلیس است که باعث افزایش احساس تعلق خاطر و احساس کنترل روانی در شهروندان می انجامد و بدین ترتیب امنیت روانی تضمین گردیده و شیوع ناهنجاری تقلیل می یابد. مهمترین هدف و راهبرد از تاسیس دفتر نظارت همگانی و رده های تابعه آن در شهرستان ها جلب اعتماد شهروندان بوده است. هدف این تعیین موفقیت و میزان تاثیر مراکز نظارت همگانی ناجا بر اعتمادسازی میان پلیس و مردم است. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی به حجم 250 نفر از شهروندان تهرانی که در سال 1385 از طریق تلفن 197 با مرکز نظارت همگانی ناجا تماس گرفته و انتقاد، شکایت، تقدیر و پیشنهاد خود را در خصوص عملکرد فرماندهی انتظامی تهران بزرگ مطرح کرده اند، انتخاب شده اند. نظرات آن ها و از طریق توزیع پرسشنامه به دست آمد و با استفاده از یک مقیاس دارای روایی و پایائی کافی مورد اندازه گیری قرار گرفت. داده های حاصل با استفاده از آزمون های مختلف و از طریق نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که ضریب اعتماد اجتماعی به پلیس رو به افزایش بوده و نقش نظارت در پاسخگوئی مردم می تواند در افزایش ضریب اجتماعی به پلیس موثر باشد. فرضیه های این پژوهش تماما مورد تائید قرار گرفته و متغیرهای مستقل توانسته اند به میزان 59 تغییرات متغیر وابسته را پیش بینی نمایند.

امروزه نیروی انسانی توانمند مهم ترین ابزار رقابتی سازمان هاست و مدیران عالی آن ها در صدد توسعه سرمایه انسانی از درون سازمان هستند. در بین همه کارکنان، مدیران و فرماندهان به دلیل تاثیر زیادی که در سازمان دارند، در صدر برنامه های توسعه ای قرار دارند. بر اساس تدبیر فرماندهی ناجا توانمندسازی فرماندهان و مدیران میانی نیز در اولویت مطالعه و بررسی قرار گرفته است. مطالعات قبلی انجام شده نشان داده اند که یکی از مهم ترین عوامل موثر بر توانمندسازی، عوامل معنوی است. این تحقیق با این هدف انجام شد تا میزان تاثیر عوامل معنوی (معرفت دینی، ایمان و بصیرت) بر توانمندسازی فرماندهان و مدیران میانی ناجا را مشخص نماید. پس از مطالعات کتابخانه ای درباره توانمندسازی و معنویت (و تعیین مولفه های آن)، تعداد 589 نفر از این فرماندهان به عنوان نمونه های تحقیق انتخاب شدند. از طریق پرسشنامه محقق ساخته نسبت به گردآوری داده ها اقدام و پس از تجزیه و تحلیل داده ها مشخص شد که به ترتیب ایمان (با میانگین 32/90)، معرفت دینی(با میانگین 49/84) و بصیرت (با میانگین 99/81) از 100 نمره بر توانمندسازی فرماندهان و مدیران میانی ناجا تاثیر دارند.

مسئله امنیت در مرز، روند توسعه و امنیت کشور را متاثر می سازد به طوری که کشورهای درگیر با مسائل ناامنی در مناطق مرزی دریافته اند که به دلایل مختلف از جمله فقر، تنگدستی و... ناامنی گسترش یافته و این ناامنی به طور مستقیم به کل کشور منتقل گردیده است. استان سیستان و بلوچستان به علت وجود بافت حاکم عشیره ای و قومی یکسان در دو طرف مرز ایران و پاکستان، مشکلات کشور همسایه و کمبود زیرساخت های اقتصادی و توسعه به ویژه در مناطق مرزی، شاهد توسعه نیافتگی و بروز حوادث امنیتی بوده است. در این پژوهش سعی شده است که با شناسایی ویژگی های تاریخی، جغرافیایی استان به ویژه بخشی که به بلوچستان مشهور و هم مرز با کشور پاکستان می باشد به معضلات موجود در آن استان اشاره گردد. در این راستا تعدادی از ساکنان آن استان که به نام بدوکی مشهور هستند و در مناطق خاصی از مرزهای مشترک ایران و پاکستان اقدام به ترددهای غیرمجاز می نمایند، دارای رفتارهای خلاف قانون از قبیل قاچاق کالا، قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان، جاسوسی، شرارت دارند. در این تحقیق تاثیر عملکرد آنان بر امنیت مناطق مرزی ایران و پاکستان مشخص می شود. تحقیق نشان داد که علی رغم فعالیت های خلاف قانون و بدون مجوز این افراد در مناطق مرزی اقدامات آنان سرچشمه ناامنی در مرز نمی باشد و ریشه ناامنی ها را باید در محل دیگری جستجو نمود. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی بوده و از روش توصیفی پیمایشی استفاده شده است. برای گردآوری اطلاعات از روش دلفی استفاده و با بررسی پیشینه و ادبیات موضوع پرسشنامه ای در قالب طیف لیکرت تهیه و پس از تست مقدماتی و تعیین روایی و اعتبار به جمع آوری داده ها پرداخته شد. برای تعیین جامعه آماری از کارشناسان و صاحب نظران ادارات و نهادهای امنیتی انتظامی استفاده گردیده است. برای تعیین اعتبار تحقیق از روش اعتبار و برای محاسبه پایانی تحقیق از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردیده است.

تحقیق حاضر بر اساس اطلاعات به دست آمده از عوامل موثر بر قاچاق اسلحه و مشروبات الکلی از مرز پیرانشهر انجام یافته است که در آن به سنجش رابطه میان متغیر وابسته (تمایل و انگیزش به قاچاق) و متغیرهای مستقل (ارزش ها و باورهای فرهنگی، آنومی اجتماعی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و برآورد امکانات نیروی انتظامی) پرداخته شده است. با استفاده از روش پیمایش و کاربرد تکنیک پرسشنامه هدایت شده، اطلاعات مورد نیاز در این تحقیق جمع آوری گردیده است. جامعه آماری تحقیق را سرپرستان خانوار شهرستان پیرانشهر تشکیل می دهند. بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه آماری (فرمول شارپ و کوکران) 124 نفر سرپرست خانوار تعیین و مورد مطالعه قرار گرفته و همچنین از 30 نفر فرماندهان و افسران ارشد نیروی انتظامی منطقه پیرانشهر در باب ابعاد مختلف قاچاق نظر خواهی شده است. بر اساس مبانی نظری و الگوی تحلیلی تحقیق ضمن تدوین چهار فرضیه که ناظر بر روابط متغیرهای تابع و مستقل بود از طریق ساخت مقیاس اقتصادی-سیاسی SES دانکن و دانکن (1986) جهت سنجش وضعیت اجتماعی – اقتصادی پاسخگویان، مقیاس باورها و ارزش های فرهنگی رابینسون و شیور (1992)، مقیاس و شاخص آنومی اجتماعی اسرول (1984) و میلر (1976)، مقیاس محقق ساخته برآورد امکانات نیروی انتظامی منطقه پیرانشهر در مبارزه و مواجهه با امر قاچاق و بالاخره مقیاس تعدیل شده رابینسون و شیور (1992) برای سنجش انگیزش و تمایل پاسخگویان به قاچاق اندازه گیری شدند. جهت احتساب روایی مقیاس ها و شاخص ها از آلفای کرونباخ استفاده گردید. در تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات و نیکویی برازش و تناسب مدل نظری از تست و آزمون همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه، تحلیل مسیر استفاده گردید. با توجه به نیکویی برازش مدل تحلیلی از طریق کاربرد رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر، نتایج حاصله نشان می دهد که بر حسب ارزش بتا متغیرهای باورها و ارزش های فرهنگی، آنومی اجتماعی، SES به عنوان عوامل تاثیرگذار بر انگیزش و تمایل به قاچاق مطرح اند.

مدیریتی انتظامی باید متناسب با شئونات مذهبی و دین مبین اسلام و برگرفته از تعالیم اسلامی، قرآن کریم و ائمه معصومین باشد تا ضمن برقراری نظم وامنیت و آرامش شهروندان، بر اساس اصول ارزشی اسلامی، مدیریتی مطلوب بر این حوزه اعمال شود. نوع پژوهش کاربردی و روش آن تاریخی(اسنادی) است. داده های پژوهش از طریق فیش برداری از کتب، مقالات و پایان نامه ها. جمع آوری شده است. شاخص های بررسی پژوهش بر اساس اصول پنجگانه مدیریتی(برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت و رهبری، نظارت و کنترل) است. سوال اصلی تحقیق «وجوه اشتراک و افتراق (در سطح تاکتیک ها) الگوی مدیریت انتظامی از دیدگاه حضرت امام خمینی (ره) و حضرت علی (ع) کدامند؟»می باشد و نتیجه حاکی از این است که دیدگاه های حضرت امام خمینی (ره) برگرفته از دیدگاه های حضرت علی (ع) بوده و بر اساس اصول علمی مدیریت کاملا منطبق بوده و درعمل با اصول مورد نظر حضرت علی (ع) هم ترکیب شده است. حضرت علی (ع) نیز اصول علمی مدیریت انتظامی را رعایت می نموده اند اما به صورت مدون امروزی نبوده است و در عمل این اصول را با اصول اخلاقی دین مبین اسلام و اصول مدیریت انسانی توام اجرا می نموده اند. متغیرهای زمانی و مکانی بر اصول مورد اشاره تاثیری نداشته و در هر زمان و هر مکان قابلیت اجرا داشته و در سطح تاکتیکی به وجوه افتراقی چون عدم کاربرد ظاهری اصول مدیریت، تاکید بر جنبه های خاص توسط حضرت علی (ع) برخورد می نماییم که افتراق درتاکتیک به حساب می آید. فقط مقتضیات فرهنگی، پیچیدگی ها و پیشرفت های علمی، فرهنگی، سیاسی اقتصادی و ابزار مدیریت جوامع امروزی با جوامع دوران صدر اسلام بر تاکتیک های اجرای این اصول تاثیر گذاشته و موجب افتراق تاکتیکی اصول مورد اشاره متناسب با شرایط و مقتضیات شده است. در پایان الگویی از اصول مشترک مدیریت انتظامی منطبق بر دیدگاه های امام خمینی (ره) و حضرت علی (ع) ارائه گردیده است.

این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سئوال است که در کلانتری ها به عنوان یک مرجع عمومی انتظامی که در اغلب پرونده های قضایی نقش مستقیم ایفاء می نمایند، کدامیک از عوامل درون سازمانی، در ایجاد اطاله در مرحله ای از مراحل دادرسی کیفری(تشکیل پرونده مقدماتی قضایی)، تاثیرگذار می باشند؟ متغیرهای اصلی این پژوهش، آموزش کارکنان ذی ربط در تشکیل پرونده های قضایی، ارزیابی عملکرد این افراد، ساختارسازمانی معاونت خدمات قضایی کلانتری ها، نحوه هدایت و اعمال کنترل از سوی مدیران کلانتری ها، می باشند. روش تحقیق مورد استفاده، روش کتابخانه ای برای مطالعه مبانی نظری و روش پیمایشی برای اخذ نظرات مسئولین وکارکنان کلانتری ها می باشد. به منظور سنجش فرضیه ها از آزمون های آماری مناسب مانند کای اسکوئر(2) و تی تست استفاده شده است. ابزار گرد آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته و فیش برداری از منابع معتبر حقوقی ومدیریتی است. جامعه آماری تحقیق کلیه کارکنان معاونت های خدمات قضایی کلانتری ها ومسئولین این واحدها در قلمرو فرماندهی انتظامی تهران بزرگ ودرمحدوده زمانی سال 5831 می باشد. نمونه مورد مطالعه 011 نفر بود که با روش طبقه ای – تصادفی ساده و با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شده اند. نتایج عمده این پژوهش حکایت از تائید فرضیه های پنج گانه تحقیق دارد و این بدان معناست حسب مورد تاثیر زیاد و خیلی زیاد عوامل درون سازمانی که به آن ها اشاره شد در اطاله دادرسی در هنگام تشکیل پرونده های قضایی در کلانتری ها، مورد تائید قرار گرفت. این یافته ها، مدیران وتصمیم گیرندگان ذی ربط سازمان را به لزوم برنامه ریزی بهتر و بیشتر در خصوص آموزش های حقوقی کارکنان و.. .، توجه داده است.

اثربخشی نشان دهنده درجه ای است که طی آن هدف ها به انجام رسیده اند، میزان موفقیت در تحقق هدف ها و یا انجام ماموریت می باشد. همیشه این دغدغه وجود دارد که آیا عملکرد معاونت پیشگیری انتظامی کلانتری ها به عنوان رکن اصلی برقراری نظم و امنیت و پیشگیری از وقوع جرم موجب ایجاد احساس امنیت و رضایت شهروندان کرمان بوده است؟ در این تحقیق اثربخشی با شاخص های ایجاد احساس امنیت و رضایت شهروندان کرمان در راستای عملکرد معاونت های پیشگیری انتظامی کلانتری های این شهر مورد ارزیابی و مطالعه قرار گرفته است. جمع آوری اطلاعات با استفاده از روش پرسشنامه برگرفته از مبانی نظری انجام شده است. در این پژوهش دو فرضیه مورد آزمون قرار گرفته است: 1-عملکرد معاونت های پیشگیری انتظامی کلانتری های شهر کرمان در ایجاد احساس امنیت شهروندان تاثیردارد. 2-عملکرد معاونت های پیشگیری انتظامی کلانتری های شهر کرمان در جلب رضایت شهروندان کرمان موثر است. جامعه آماری 1523 نفر از مراجعین به ایستگاه های پلیس کرمان و متقاضیان رسیدگی به خدمات پلیسی 110 کرمان بود که با استناد فرمول کوکران، تعداد 195نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید. پس از توزیع پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمونt یک طرفه داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. که درنتیجه، عملکرد معاونت های پیشگیری انتظامی کلانتری های شهر کرمان در ایجاد احساس امنیت و هچنین در جلب رضایت شهروندان کرمان موثر بوده است. از یافته های این پژوهش می توان در راستای بهبود عملکرد معاونت های پیشگیری انتظامی کلانتری های شهر کرمان استفاده کرد.