فهرست مطالب

بهداشت مواد غذایی - سال دوم شماره 1 (پیاپی 5، بهار 1391)

نشریه بهداشت مواد غذایی
سال دوم شماره 1 (پیاپی 5، بهار 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/02/12
  • تعداد عناوین: 8
|
  • حسن حسنزاد آذر، رضا عبدالهی، قادر حاج قلی زاده، محمد دلیرراد، تورج مهدی زاده صفحه 1
    معرفی: بستنی به عنوان یک محصول شیر پرطرفدار در فصول مختلف به خصوص فصول گرم سال، با توجه به ماندگاری چندین ماهه از خطر بالقوه بالایی در انتقال باکتری های بیماری زای منتقله از مواد غذایی برخوردار است. با هدف بررسی میزان آلودگی بستنی های سنتی تولید و عرضه شده در سطح شهرستان ارومیه، در یک نمونه برداری خوشه ای، ابتدا سطح شهر ارومیه به چهار منطقه تقسیم و سپس بر اساس پراکندگی واحدهای فروش بستنی و به صورت تصادفی، تعداد 144 نمونه بستنی سنتی از بستنی فروشی های سطح شهر خریداری گردید. نمونه ها از لحاظ میزان آلودگی باکتریایی، بر اساس استانداردهای ملی ایران مورد آزمایش قرار گرفتند. میزان آلودگی بستنی های سنتی بسیار بالا بوده و تولیدات 78 درصد مراکز تهیه و توزیع بستنی سنتی ارومیه، آلودگی باکتریایی بیش از حد مجاز CFU/g 107×2/4 داشتند. 9/82 درصد نمونه ها آلودگی بیش از CFU/g 10، به باکتری های خانواده آنتروباکتریاسه داشتند. 2/52 درصد کل نمونه ها به اشریشیاکولای و 8/2 درصد نمونه ها به استافیلوکوکوس اورئوس کوآگولاز مثبت آلوده بودند. آلودگی به سالمونلا در هیچ یک از نمونه ها مشاهده نشد. در مطالعه حاضر درصد بالایی از نمونه ها از لحاظ آلودگی باکتریایی بیش از حد مجازبودند این مساله در بستنی های مزبور، بیانگر عدم رعایت شرایط بهداشتی در مراحل مختلف تولید، نگهداری و عرضه بستنی های سنتی بود.
    کلیدواژگان: بستنی سنتی، آلودگی باکتریایی، اشریشیاکولای، استافیلوکوکوسوس اورئو، س کلی فرم
  • ابراهیم رحیمی، محسن جعفریان، امیر شاکریان، محمد کجبافی صفحه 11
    معرفی: اکراتوکسین A مایکوتوکسینی است که به علت اثرات نفروتوکسیک، ایمونوتوکسیک، موتاژنیک، تراتوژنیک و کارسینوژنیک خطر بالقوه ی برای سلامت انسان محسوب می شود. این مطالعه با هدف تعیین حضور و میزان اکراتوکسین A در برنج های عرضه شده در اصفهان انجام شد. در این تحقیق 120 نمونه از 8 نوع برنج در اصفهان نمونه گیری گردید و از نظر درصد و میزان آلودگی به اکراتوکسین A به روش الایزا مورد بررسی قرار گرفت. میانگین درصد بازیافت اکراتوکسین A در نمونه های شاهد در غلظت 5 نانوگرم در گرم برنج 9/84 درصد و حد تشخیص اکراتوکسن A در این روش مطابق دستورالعمل شرکت سازنده کیت625/0 نانوگرم در گرم بود. نتایج این مطالعه نشان داد 8/20 درصد از برنج ها آلوده به اکراتوکسن A بودند. محدوده غلظت اکراتوکسین A در نمونه های آلوده بین 07/1 تا 83/10 نانوگرم در هر گرم و میانگین میزان آلودگی 5/3 نانوگرم در هر گرم به دست آمد. از بین 120 نمونه بررسی شده، غلظت اکراتوکسین A در 3/3 درصد از نمونه ها بیش از حداکثر مجاز تعیین شده توسط اتحادیه اروپا برای غلات (5 نانوگرم در گرم) بود. بر اساس نتایج به دست آمده، میزان تخمینی دریافت اکراتوکسینA در مصرف کنندگان برنج های آلوده 6/5 نانوگرم در گرم وزن بدن در هر روز می باشد.
    کلیدواژگان: اکراتوکسین A، الایزا، برنج، توکسین های قارچی
  • آذین پورخلیلی، مریم میرلوحی، ابراهیم رحیمی، محمد حجتالاسلامی صفحه 19
    معرفی: اکسایش چربی های خوراکی از زیان آورترین فرآیندهای شیمیایی است که خصوصیات غذا و سلامتی مصرف کنندگان را تحت تاثیر قرار می دهد. این مطالعه با هدف بررسی تاثیر روش های متداول پخت بر شاخص های اکسایش چربی گوشت گوسفند صورت گرفت. نمونه گوشت از راسته گوسفند نژاد بختیاری تهیه شد. قطعات یکسان گوشت با سه روش آب پز، سرخ کردن و کباب کردن ضمن رعایت شرایط دما و زمان پخت منطبق بر الگوی رایج در جامعه، فرآوری گردید. ترکیبات اصلی (رطوبت، چربی، خاکستر و پروتئین) در نمونه های خام و پخته و کاهش وزن با اعمال هر یک از روش ها تعیین شد و شاخص های اکسایش شامل پراکسید، شاخص پیوندهای دوگانه مزدوج و عدد تیوباربیوتیک اسید بررسی گردید. نتایج نشان داد عدد پراکسید گوشت خام در تمامی نمونه ها پس از اعمال تیمار پخت کاهش معنی داری داشته است (05/0p<). در مقابل، شاخص ارزش پیوندهای دوگانه مزدوج در نمونه های سرخ شده و کباب شده به شکل معنی داری افزایش یافت (05/0p<) و عدد تیوباربیوتیک اسید که پایدارترین شاخص اکسایش چربی است در نمونه آب پز شده نسبت به نمونه خام افزایش معنی داری نشان داد (05/0p<). بر اساس نتایج بدست آمده، اگر چه هر سه روش افزایش شاخصهای اکسایشی را در پی داشتند، اما آبپز کردن به مدت 90 دقیقه بیش از سایر روش های متداول در این امر موثر بود.
    نتایج این مطالعه نشان میدهد که نسبت به سایر روش های پخت، در آب پز شدن گوشت، علی رغم دمای پایینتر فرایند، شاخصهای اکسایش چربی گوشت به میزان بیشتری گسترش مییابند و این امر احتمالا به دلیل طولانی تر بودن مدت زمان فرآیند آبپز کردن می باشد. کاهش مدت زمان آبپز کردن گوشت ضمن حفظ ایمنی میکروبی آن برای بهبود الگوی تغذی های میتواند موضوع مطالعات آتی قرار گیرد.
    کلیدواژگان: گوشت گوسفند، روش های پخت، اکسیداسیون چربی
  • ولی الله کوهدار، ودود رضویلر صفحه 31
    معرفی: ماهی از جمله غذاهایی با قابلیت فساد بالا می باشد که در صورت نگه داری نامناسب، بلافاصله پس از مرگ دچار فساد می شود. مصرف ماهیان فاسد باعث ایجاد اپیدمی های مسمومیت غذایی از جمله مسمومیت هیستامینی می گردد. عوامل ایجاد کننده مسمومیت هیستامینی آمین های بیوژن می باشند که بوسیله گونه های مختلفی از باکتری ها تولید می شوند. هدف از این تحقیق، اندازه گیری میزان هیستامین و شناسایی باکتری های تولید کننده آن در تون ماهی هوور صید شده از آب های جنوبی ایران بود. برای این منظور عضلات اطراف آبشش های 25 نمونه تون ماهی هوور منجمد مورد آزمایشات میکروبی و تعیین میزان هیستامین قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد، میانگین ± انحراف معیار شمارش کلی میکروبی و شمارش سرماگراها به ترتیب 26/0 ± 81/4 و Log CFU/g 25/0 ± 66/4 بود. باکتری های مختلفی به عنوان باکتری های تولید کننده هیستامین شناسایی شدند. از میان آنها، کلستریدیوم پرفرینجنس با 4/24 درصد، بیشترین فراوانی را داشت و به دنبال آن گونه های پروتئوس با 0/23، گونه های کلبسیلا با 9/13 و گونه های انتروباکتر با 1/11 درصد، در رتبه های بعدی قرار گرفتند. میزان هیستامین در 0/65 درصد از نمونه های مورد آزمون بیش از حداکثر مقدار مجاز 50ppm بود. این موضوع بیانگر وجود خطرات بهداشتی در طی پروسه های صید و پس از صید تون ماهی هوور می باشد.
    کلیدواژگان: مسمومیت هیستامینی، ماهی هوور، باکتری های مولد هیستامین، اندازه گیری هیستامین
  • مرتضی محمدی، امیرحسین الهامی راد، زهرا پورفلاح صفحه 41
    معرفی: با توجه به زیان های حاصل از مصرف آنتی اکسیدان های مصنوعی در صنایع غذایی، مطالعه و پژوهش برای یافتن جایگزین های طبیعی و سالم افزایش یافته است. در مطالعه حاضر، میزان ترکیبات فنولی و آنتی اکسیدان های موجود در پوست خرمالو مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور از حلال های اتانول و متانول با نسبت اختلاط 1 واحد پوست و 5 واحد حلال و به روش خیساندن برای استخراج عصاره استفاده گردید. سپس مقدار ترکیبات فنولی تام و ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره ها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که عصاره های اتانولی و متانولی به ترتیب دارای 6/255 و 15/241 میلی گرم گالیک اسید به ازای 100 گرم پوست تازه میوه بودند. همچنین عصاره اتانولی نسبت به عصاره متانولی از قدرت آنتی اکسیدانی بالاتری برخوردار بود.
    کلیدواژگان: ترکیبات فنولی، ظرفیت آنتی اکسیدانی، خرمالو
  • فیروز فدایی فرد صفحه 53
    معرفی: انروفلوکساسین از آنتی بیوتیک های پرمصرف دامپزشکی است که در سال های اخیر استفاده آن در کنترل بیماری های عفونی ماهیان پرورشی رشد چشمگیری داشته است. هدف از انجام مطالعه حاضر اندازه گیری میزان باقی مانده انروفلوکساسین در عضلات و کبد ماهی قزل آلای رنگین کمان پرورشی استان چهار محال و بختیاری به روش الایزا بود. برای این منظور در فصول بهار و تابستان 1390 به مزارع پرورشی مناطق اردل و کوهرنگ مراجعه و از هر منطقه سه مزرعه انتخاب گردید و 15 نمونه در سه گروه وزنی کمتر از 50 گرم، 50 تا 150 گرم و بیشتر از 150 گرم (5 نمونه از هر گروه وزنی) صورت گرفت. طبق نتایج مطالعه، بیشترین و کمترین درصد باقی مانده انروفلوکساسین به ترتیب در گروه های وزنی زیر 50 گرم و بالای 150 گرم و به میزان 33/58 و 33/23 درصد ردیابی شد. در مقایسه بین مناطق مختلف نیز کوهرنگ با میزان50/11 ± 84/13 و 06/18 ± 95/19 و اردل با میزان 62/11 ± 83/12 و 09/11 ± 22/11 میکروگرم در کیلوگرم آنتی بیوتیک در عضله و کبد به ترتیب دارای بیشترین و کمترین میزان باقی مانده بودند. همچنین میزان باقی مانده در عضله و کبد در فصل بهار 00/13 ± 27/14 و 69/21 و در فصل تابستان31/7 ±86/8 و29/10 ±40/12 میکروگرم در کیلوگرم بوده است. در ضمن در تمامی گروه های وزنی میزان باقیمانده انروفلوکساسین در نمونه های کبد بالاتر ازعضلات تشخیص داده شد. اما در کل میزان باقیمانده انروفلوکساسین در نمونه های آزمایش شده پایینتر از حد مجاز اتحادیه اروپابود.
    کلیدواژگان: انروفلوکساسین، الایزا، قزل آلای رنگین کمان، چهار محال و بختیاری
  • لیلا اعظمی، علیرضاباباپور، میثم قره چاهی صفحه 63
    معرفی: با توجه به نگرانی های عمومی در خصوص عوارض نگه دارنده های شیمیایی، تمایل به مصرف محصولات فاقد مواد نگه-دارنده و یا داری نگه دارنده های طبیعی افزایش یافته است. در این مطالعه اثر ضد باکتریایی عصاره آبی گلبرگ زعفران در محیط آزمایشگاهی و با بکارگیری روش دیسک انتشاری بر باکتری های استافیلوکوکوس اورئوس، سالمونلا تیفی موریوم، اشریشیا کولای O157:H7، لیستریا مونوسیتوژنز و باسیلوس سرئوس که از مهمترین باکتری های ایجادکننده مسمومیت و عفونت غذایی هستند، مورد بررسی قرار گرفت. همچنین حداقل غلظت بازدارنده MIC)) عصاره گلبرگ زعفران به روی 4 باکتری مورد مطالعه به روش رقت سازی در محیط کشت جامد و محیط کشت مایع مورد مطالعه قرار گرفت. در بین باکتری های مورد مطالعه سالمونلا تیفی موریوم حساس ترین باکتری و استافیلوکوکوس اورئوس و اشریشیا کولای O157:H7 به عنوان مقاوم ترین باکتری شناسایی گردید. به علاوه بر اساس نتایج حاصله میزان MIC عصاره آبی گلبرگ زعفران در روش میکرودایلوشن برای تمام باکتری های فوق 40 میلی گرم در میلی لیتر محاسبه گردید. مطالعه حاضر نشان داد، عصاره آبی گلبرگ زعفران را می توان به عنوان نگه دارنده طبیعی بر ضد باکتری های فوق استفاده نمود.
    کلیدواژگان: عصاره آبی زعفران، باکتری های بیماری زای غذایی، حداقل غلظت ممانعت کننده
  • امیر شاکریان، گلی صوابی اصفهانی صفحه 75
    معرفی: در سال 1391 تعداد 36 نمونه شیر خشک نوزادان با نشان های تجاری مختلف و تاریخ های تولید متفاوت از نقاط مختلف شهر اصفهان خریداری شد و با استفاده از روش غربال گریELISA جستجو و میزان ملامین در انواع شیر خشک نوزادان تعیین شد. بر اساس نتایج آزمایش، در هیچ کدام از نمونه های شیر خشک نوزادان مقادیر بالاتر از حد تشخیص کیت μg/L) 10) مشاهده نگردید. با توجه به نتایج به دست آمده در این بررسی، مصرف شیر خشک های نوزادان موجود در بازار اصفهان در سال جاری خطری از نظر آلودگی ملامین برای سلامتی نوزادان ندارد.
    کلیدواژگان: ملامین، شیرخشک نوزادان، الایزا
|
  • Hassanzadazar H., Abdollahi R., Haj Gholizadeh Gh, Dalir Rad M., Mehdizadeh T Page 1
    Ice cream is a popular dairy product especially in warm seasons. Due to its lengthy shelf life, it is considered as one of the potentially high-risk foods in transmission of food-borne pathogens. The aim of this study was to evaluate the bacterial contamination of ice cream in Urmia city. To achieve this goal, Urmia city was divided into four regions based on scattering of the ice cream retailers. Afterwards, 144 samples were purchased from traditional retails using cluster sampling method. Bacterial contamination of the samples was analyzed according to the procedures of the Iranian National Standards. Based on the results, 78% of the samples contained the load of contamination higher than 4.2 × 107 CFU/g. Moreover, 82.9% of the samples were contaminated with more than 10 CFU of Enterobacteriaceae per gram. Results also revealed that 52.2% and 2.8% of the samples were contaminated with E. coli and coagulase positive Staphylococcus aureus, respectively. Salmonella was not detected in any of the samples. High microbial contaminations in traditional ice creams represent non-hygienic practices at different stages of production.
    Keywords: Traditional Ice cream, Bacterial contamination, Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Coliform
  • Rahimi E., Jafarian M., Shakerian A., Kajbafi M Page 11
    Ochratoxin A (OTA) is a mycotoxin that possess a risk to human health due to its nephrotoxic, immunotoxic, mutagenic, teratogenic and carcinogenic consequences. This study was undertaken to determine the presence and levels of OTA in different types of rice distributed in Isfahan. For this, a total sample of 120 from 8 various types of rice was obtained from retail markets of Isfahan. Using ELISA method the samples were analyzed for the presence and contamination level of OTA. According to the kit manufacturer’s instruction, the recovery percentage of OTA in spiked rice samples at concentration of 5 ng/g was estimated at 84.9% and the detection limits for OTA was 0.625 ng/g. Analytical results showed a frequency of contamination of 20.8% of total rice samples. Levels of OTA in positive samples ranged from 1.07 to 10.83 ng/g and the average contamination level of samples was estimated at 3.5 ng/g. Among the samples, 3.3% were exceeded the permissible limits of 5 ng/g set by the European Regulations for OTA in cereals. According to the results, the daily intake of OTA via contaminated rice was estimated at 5.6 ng/kg bw/day.
    Keywords: Ochratoxin A, ELISA, Rice, Mycotoxins
  • Pourkhalili A., Mirlohi M., Rahimi E., Hojatoleslami M Page 19
    Lipid oxidation is one of the most deteriorative reactions occurred in foodstuff which has harmful impacts on the both food quality and consumer's health. This study was designed to speculate the influence of three conventional cooking methods including boiling, frying and grilling on lipid oxidation parameters in cooked lamb meat. Sections of lamb meat from longissimus dorsi muscle, taken from native Lori-Bakhtiary sheep species were cut into uniform pieces and cooked using boiling, frying and roasting methods according to the cooking routine and tradition in Iranian society, in terms of temperature and time. Proximate compositions (moisture, lipid, ash and protein) in the raw and cooked meat were determined using the standard methods of analysis. Moreover, weight loss was measured after each treatment. Lipid oxidation parameters such as peroxide value, conjugated diene and TBARS indices were measured in the raw and cooked samples. Evaluation of lipid oxidation parameters showed that peroxide value was significantly decreased in all cooked samples. In contrast, conjugated diene value was significantly increased in the fried and grilled samples (p<0.05) while, boiling for 90 min was resulted in significant increase in TBARS number (p<0.05). Although compared to the other methods, lower temperature was applied in the boiling process; higher level of lipid oxidation was developed. This might be due to the longer cooking duration in boiling method. Therefore, in the future studies, reduction of boiling duration should be further assessed considering the microbial and nutritional point of views.
    Keywords: Lamb meat, Cooking method, Lipid oxidation
  • Koohdar V., Razavilar V Page 31
    Fish is considered as highly perishable food which spoils soon after death if not preserved properly. Consumption of spoiled fish results in the outbreaks of food poisoning such as histamine poisoning. Biogenic amines are the causative agents of histamine poisoning which are produced by various bacterial species. The aim of this study was to determine the amount of histamine and to identify the histamineproducing bacteria on frozen Longtail tuna (Thunnus tonggol) hunted from south of Iran. Microbial examinations and measurement of histamine were performed on the muscles around the gills of twenty five frozen samples. The results indicated that the mean ± SE Log CFU/g for total microbial and psychotrophic counts were 4.81 ± 0.26 and 4.66 ± 0.25, respectively. Different bacterial isolates were identified as histamine-producing bacteria i.e., Clostridium perfringens (24.4%) followed by Proteus spp. (23.0%), Klebsiella spp. (13.9%), and Enterobacter spp. (11.1%). Histamine content in 65.0% of the samples was more than the maximum acceptable level of 50 ppm. Therefore, there is a seafood safety risk in the current harvesting and post harvesting methods used in Longtail tuna industry.
    Keywords: Histamine poisoning, Longtail tuna, Histamine, producing bacteria
  • Mohamadi M., Elhami Rad A.H., Pourfallah Z Page 41
    Due to the adverse side effects of synthetic antioxidants, the search for natural and safe antioxidants has become crucial. In this study, the total phenolic compound contents and antioxidants activity of persimmon skin was investigated. The extraction was carried out by means of maceration method using ethanol and methanol solvents with ratio of 1 part persimmon skin to 5 parts of solvents. Afterwards, the total phenolic compounds and antioxidants activity was measured. According to the results, ethanolic and methanolic extracts contained 255.6 and 214.15 mg gallic acid per 100 g of persimmon skin, respectively. Moreover, ethanolic extracts showed a higher activity for scavenging free radicals compared to methanolic extracts.
    Keywords: Phenolic compound, Antioxidant ability, Persimmon
  • Fadaeifard F Page 53
    Enrofloxacin is one of the broad-spectrum antibiotics in veterinary medicine which in recent years its application has grown considerably for the control of infectious diseases in farmed fish. The aim of this study was to quantify enrofloxacin residue in muscle and liver of rainbow trout cultured in Chaharmahalva- Bakhtiary province using ELISA method. For this, the samples were obtained from the farms located in Ardal and Koohrang areas during the spring and summer of 2011. Three farms were chosen from each area and 15 samples were taken from three weight categories including < 50, 50-150 and > 150 g 5 samples from each category). Results revealed that maximum (58.33) and minimum (23.33) percentage of enrofloxacin residue was determined in <50 g and >150 g categories, respectively. In Koohrang region, the quantity of enrofloxacin residues in muscle and liver samples was 13.84 ± 11.50 and 19.95 ± 18.06, respectively. Meanwhile in Ardal, the quantity of the residue was estimated at 12.83 ± 11.62 and 11.22 ± 11.09, respectively. Considering the sampling time, among spring samples the quantity of the residues in muscle and liver was estimated at 14.27 ± 13 and 22.06 ± 21.69, respectively. The quantity of enrofloxacin among the summer samples was 12.40 ± 10.29 and 8.86 ± 7.31, respectively. Moreover, mean value of enrofloxacin residue in the muscle and liver of Koohrang was higher than Ardal region. It was concluded that enrofloxacin residue was lower than the maximum acceptance limit determined by the European Union.
    Keywords: Enrofloxacin, ELISA, Rainbow trout, Chaharmahal, va, Bakhtiary
  • Azami L., Babapour A., Garechahi M Page 63
    Ever-increasing public debates over the adverse effects that may result from exposure to the chemical preservatives have enhanced the interests for the consuming of preservative-free foods or at least the product containing natural preservatives. In this laboratory experiment, the antimicrobial effect of aqueous extracts of Saffron petals against Salmonella typhimurium, Listeria monocytogenes, Escherichia coli O157:H7, Bacillus cereus and Staphylococcus aureus were investigated using the disk diffusion method. Moreover, the Minimum Inhibitory Concentration (MIC) of the extract was assessed by agar dilution and broth microdilution method. According to the results, S. typhimurium was found as the most sensitive, while, S. aureus and E. coli O157:H7 as the most resistant species. MICs of the extract by microdilution method were estimated at 40 mg/ml for all of the 4 bacterial species. The results also revealed that the extract of Saffron petals could be used as a natural preservative against the aforementioned bacteria.
    Keywords: Saffron aqueous extract, Food, borne bacterial pathogens, Minimum Inhibitor concentration (MIC)
  • Shakerian A., Savabi Esfahani G Page 75
    Thirty-six samples of infant formula with different production dates and various brands were purchased from Isfahan city during 2012. The samples were assayed for the presence and quantity of melamine by ELISA screening method. According to the results, in any infant formula melamine contamination was observed above the detection limit of the kit (10 μg/L). Therefore, it was concluded that the infant formula at Isfahan retail is not considered a health hazard from the melamine contamination point of view.
    Keywords: Melamine, Infant formula, ELISA